به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همزمان با آیین پایانی شانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی شعر فجر که ۴ اسفندماه برگزار و برگزیدگان و شایستگان تقدیر آن معرفی شدند. در همین مراسم بر اساس حکمی از سوی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدعلی مجاهدی به عنوان دبیر دائمی دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی منصوب شد. در متن این حکم آمده است: «شاعر گرامی و استاد ارجمند جناب آقای محمدعلی مجاهدی ادبیات با الهام از روح انقلابی امامان هدایت (ع) و نیز مکتب سرخ عاشورا، عزت و رفعت می‌یابد و روح را در آسمان معرفت به پرواز درمی‌آورد. جاذبه شعر آیینی، که از منابع ادبی و پر مایه قدسی همچون قرآن، نهج‌البلاغه، نهج‌الفصاحه و سخنان نغز اهل بیت سرچشمه می‌گیرد باعث شده تا این نوع از ادبیات، یکی از عوامل مهم تربیتی و انتقال دهنده ارزش‌ها به نسل‌های گوناگون باشد.  شاعر آیینی باورمندانه و پرتلاش به آنچه در جامعه رخ می‌دهد می‌نگرد و تلاش می‌کند زیبایی‌ها را زیباتر از آنچه هست به آرایه‌های کلام زینت بخشد و در برابر کژی‌ها انذار دهد. نظر به پیشینه و اهمیت شعر آیینی و ضرورت مراقبت از این میراث کهن و فرهنگی، جناب‌عالی که به‌حمدالله از پیشکسوتان و بزرگان این عرصه هستید، به عنوان دبیر دائمی دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی منصوب می‌شوید.»
این رویداد فرخنده بهانه‌ای شد تا دقایقی در گفت‌وگو با محمدعلی مجاهدی، پدر شعر آیینی کشورمان که به حق سزاوار این مسئولیت بزرگ است، به بررسی وضعیت شعر آیینی و اهداف و برنامه‌های دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی بپردازیم.

در کلام آغازین و به‌عنوان پدر شعر آیینی و پیشکسوت در این حوزه درباره وضعیت شعر آیینی کشورمان توضیح دهید. حال شعر آیینی امروز چگونه است؟
اگر بخواهیم به مقایسه وضعیت شعر آیینی امروز با پیش از انقلاب اسلامی بپردازیم درمی‌یابیم امروز این گونه ادبی به رشد چشم‌گیر و فراگیر کمی و کیفی رسیده است. پیش از انقلاب اسلامی شاهد بروز و آفرینش اشعار مذهبی نخ‌نما و فاقد ارزش‌های هنری بودیم، البته شخصیت‌هایی نیز بودند که اشعار فاخری می‌سرودند؛ اما فضای حاکم بر انجمن‌های ادبی این برداشت را القا می‌کرد که شعر مذهبی سست است و از نظر هنری ارزشی ندارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با نگاه خاصی که جوانان به فرهنگ شیعی، فرهنگ عاشورا و اهل بیت (ع) و فرهنگ قرآن یافتند اشعار آیینی از لحاظ محتوا، غنای قابل ملاحظه‌ای پیدا کردند و بیشتر صاحب‌نظران شعر و ادب معتقدند که دو دهه اخیر را باید دوران جهش و رشد چشم‌گیر شعر و ادبیات آیینی دانست. امروز نخل تنومند شعر و ادبیات آیینی به ثمر نشسته و پویایی آن همه را مورد شگفتی قرار داده است.

در چنین شرایطی، وظیفه اصلی دبیرخانه شعر و ادبیات آیینی چیست؟
وظیفه این دبیرخانه آن است که در قلمرو موضوعی شعر و ادبیات آیینی مانند توحید، عرفان، معرفت، حکمت، اخلاق، مسایل اجتماعی و شعر ولایی فعالیت کند. اگر قلمرو موضوعی شعر آیینی را به پازل وسیعی مانند کنیم هر قطعه آن یک قلمرو موضوعی خاص است که در عین حال با سایر قطعه‌ها نیز ارتباط دارد. وقتی از قرآن به عنوان منبع وحیانی یاد می‌کنیم در کنارش منابع ولایی را داریم که می‌توانند در تفسیر آن کمک کنند. دبیرخانه وظیفه خود می‌داند که در گام نخست مشتاقان شعر و ادبیات آیینی را با قلمروهای موضوعی این ادبیات آشنا کند. شاید این برداشت وجود داشته باشد که شعر و ادبیات آیینی محدود به اشعار ولایی است؛ اما این گونه ادبیات مقوله‌های مختلف شامل توحید، اخلاق، آداب اجتماعی، مقاومت، دفاع و در نهایت شعر ولایی را که شامل زیرمجموعه‌های اشعار نبوی، علوی، فاطمی، غدیر، اهل بیت (ع)، رضوی و مهدوی است، نیز دربردارد و تمام این موضوعات در قلمرو شعر و ادبیات آیینی جای می‌گیرند؛ بنابراین نمی‌توانیم تنها اشعار ولایی را شعر آیینی بدانیم و چنین برداشتی برخلاف منطق و براهین است. وظایف دبیرخانه در گام نخست آشنا کردن شیفتگان شعر و ادب شیعی با شعر آیینی و سپس تدارک برنامه‌های متنوع در فضای مجازی و نیز در ادامه آسیب‌شناسی و تعیین بایدها و نبایدهای شعر و ادبیات آیینی است.
در صورتی که بنا بر گفته‌های شما، شعر و ادبیات آیینی ما به مرحله رشد و رویش رسیده، پس چرا این قدر کارشناسان تاکید دارند که این حوزه باید آسیب‌شناسی شود؟
با اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد رویش نخل تناور شعر و ادبیات آیینی شده‌ایم؛ اما باید توجه کرد که ریزش‌هایی نیز رخ داده که با اینکه در مقابل رویش‌ها چندان قابل اعتنا نیستند ولی همین میزان اندک نیز باید محو شود. باید شاعران ما در جریان بایدها و نبایدهای شعر آیینی و تفاوت‌های آن با سایر اقسام شعر قرار گیرند و ورود به آن مقدماتی را می‌طلبد. همچنین درنظر داریم از فضای مجازی برای برپایی جلسه‌های نقد شعر و ادب آیینی توسط استادان صاحب‌نظر در این حوزه استفاده کنیم.

لطفا درباره وسعت قلمرو شعر و ادبیات آیینی نیز کمی توضیح دهید.
بر این باورم که 75 درصد متون منظوم فارسی که از سده‌های چهارم و پنجم تاکنون سروده شده‌اند و در حافظه تاریخی شعر ما مانده‌اند، رگه‌های آیینی زیادی دارند و بزرگان ما با استفاده از این منابع توانسته‌اند آثار فاخری را بیافرینند. ما نیز چاره‌ای نداریم جز اینکه سراغ منابع اصیل و دست اول برویم. منابع دست چندم که احیانا شاعران جوان ما با آنها سروکار دارند به مثابه آب زلالی هستند که از سرچشمه در بستر تاریخی حرکت کرده و در طول 14 قرن در عبور خود با خس و خاشاک همراه شده است. این آب دیگر زلال نیست و خس و خاشاکی دارد که باید پالایش و سپس استفاده شود.

با همه این تفاسیر، چه برنامه‌هایی در دستور کار دبیرخانه دائمی شعر و ادبیات آیینی قرار دارد؟
دبیرخانه در چند قلمرو مشخص حرکت می‌کند. در حوزه آموزش تلاش می‌شود با استفاده از فضای مجازی قافیه شعر، شیوه تقطیع حروف، بایدها و نبایدهای شعر، سبک‌شناسی و آرایه‌های لفظی و معنوی و مباحثی از این دست آموزش داده شود. همچنین کارگاه‌های آموزشی را با تدریس اهالی فن برگزار می‌کنیم. حوزه پژوهش نیز شامل مواردی از جمله حافظ‌شناسی، تفسیر اثر گرانبار عرفانی و عاشورایی گنجینه‌الاسرار اثر عمان سامانی، اسطوره‌شناسی متون، مطالعه تطبیقی شاخصه‌های اساطیر ایرانی و سایر کشورها برای شناسایی تحریف‌هایی که یهودیان ایجاد کردند و نیز تحقیق و تالیف در حوزه شعر عاشورایی، شعر مهدوی و شعر فاطمی و تدوین شرح حال شاعران قم در دو بخش متقدمین و متاخرین به عنوان خاستگاه و آشیانه شعر آیینی و محل استقرار دبیرخانه است. همچنین درنظر داریم در آینده نزدیک کنگره‌های شعر فاطمی، شعر عاشورایی و شعر مهدوی را برگزار کنیم. طرح دیگر ما، اعطای جایزه کتاب سال آیینی است و برای احداث دفتر انتشارات دبیرخانه دائمی شعر و ادبیات آیینی برای چاپ ارزان و باکیفیت بهترین آثار این حوزه نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم.