به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در دوران جنگ تحمیلی فرماندهان و رزمندگان بسته به موقعیت جغرافیایی و شرایط دست به یکسری عملیات‌هایی می‌زدند که از نظر وسعت می‌توانست گسترده یا محدود باشد. عملیات «قدس 1» از جمله عملیات‌های محدودی بود که ذیل عملیات‌های قدس قرار می‌گیرد. 24 خرداد سال 1364 این عملیات هم‌زمان با روز جهانی قدس انجام شد.
 
عملیات قدس 1 در منطقه هورالهویزه و در بخش شمالی منطقه عملیاتی خیبر و بدر اجرا شد و بعد از سه روز هم عملیات به اتمام رسید. فرماندهی این عملیات بر عهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود.
 
راهپیمایی روز قدس 64 و نقش آن در تقابل با صدام
از آنجایی که با اجرای عملیات بدر، ارتش عراق عکس العمل متفاوتی را نشان داد و حملات هوایی خود را به تهران آغاز کرده بود و این موضوع می‌توانست باعث تزلزل نگرش عمومی مردم نسبت به ادامه جنگ شود. آیت الله هاشمی رفسنجانی، نماینده امام خمینی در شورای عالی دفاع در نماز جمعه تهران پیشنهاد داد تا حامیان ادامه و مقابله با عراق در روز قدس راهپیمایی کنند.
 
ساعت 9 شب همان روز هم عملیات قدس 1 با رمز عملیات «یا محمد رسول‌الله، یاالله، یاالله، قد تری انا فیه ففرج عنی یا کریم، الله‌اکبر» آغاز شد.
 
در کتاب «سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش» درباره این موضوع آمده است که به‌رغم تهدیدهای مکرر رژیم عراق مبنی بر بمباران مردم، راهپیمایی روز قدس انجام شد و همزمان رزمندگان سپاه پاسداران عملیات قدس 1 را در منطقه هورالهویزه اجرا کردند.
 
اجرای قدس 1 به پشتیبانی بخشی از افکار عمومی
به همین دلیل می‌توان گفت عملیات قدس 1 با پشتوانه بخشی از افکار عمومی که در راهپیمایی روز قدس شرکت کرده بودند اجرا شد. در عملیات بدر هدف قطع جاده استراتژیک بصره –العماره بود اما چون عملیات مذکور با ناکامی مواجه شده بود جاده یاد شده آزاد نشده بود و حضور در هور الحمار مدنظر فرماندهان بود. در آن مقطع حضور بیشتر در هور و نزدیک شدن به جاده بصره- العماره مدنظر قرار گرفت.

 

در کتاب سی و هفتم «روزشمار جنگ ایران و عراق» آمده است:‌ عملیات قدس 1، با هدف تصرف پاسگاه‌های ابوذکر و ابولیله و به دست آوردن جای پای مناسب برای ادامه عملیات در این محور، ترمیم خط پدافندی، نزدیک کردن خط پدافندی به دجله و امکان اجرای آتش روی جاده بصره - العماره طراحی و برای اجرا به لشکر 25 کربلا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از استان مازندران واگذار شد.
 
در کتاب «سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش» هم آمده است: «پس از ابلاغ مأموریت، نیروهای اطلاعات این لشکر، شناسایی منطقه را به طور مستمر و با جدیت شروع کردند. برای عملیات چهار هدف عمده: پاسگاه ابوذکر، روستای ابولیله، برکه مختار و کمین دژبانی در عقبه دشمن مشخص شده بود. شناسایی‌ها از چهار محور آبراه‌های صف، خیطه، معارج و اعظم انجام شد. با پیشرفت کار و تسلط نیروها بر منطقه عملیات، مقرر شد برای هر هدف دو معبر شناسایی شود و کار شناسایی در هشت معبر ادامه یابد.»
 
صف آرایی لشکر کربلا 25 در قدس 1 چگونه بود؟
لشکر 25 کربلای مازندران در منطقه عملیاتی مدنظر یک خط پدافندی تشکیل داد و 4 گردان نیرو در آنجا مستقر کرد. هر گردان موظف بود بدون درگیری خود را به مواضع عراق نزدیک کند و همین هدف‌گذاری هم باعث شد نیروها با یک حمله موثر آن بدون درگیری و همراه با کمین کردن در مقابل نیروهای عراقی پیشروی کنند. در کتاب سندی فوق آمده است در بعضی محورها نیروها به فاصله یک تا دو کیلومتری مواضع عراقی‌ها رسیدند. در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «ارتش عراق در این منطقه مواضع و موانع مختلف داشت. بشکه‌های فوگاز (ناپالم) و سیم‌های خاردار، نمونه‌ای از موانع آنها بود. عراقی‌ها در اطراف پاسگاه ابوذکر و روی خشکی اطراف آن، سنگرهای متعددی احداث کرده بودند. همچنین در روی برکه ‌مختار، علاوه بر سنگر، کمین سیار نیز گذاشته بودند که به صورت زیگزاگی یکدیگر را پوشش می‌داد و عامل مؤثر در تأمین پاسگاه ابوذکر به شمار می‌رفت.»
 
منطقه عملیاتی مذکور به دو محور تقسیم شده بود و دو عقبه «طبر» و «شط علی» برای آن مشخص شده بود. برای پشتیبانی عملیات، واحد پدافند هوایی چهار توپ ضد هوایی 5/14 میلی‌متری برای استقرار در آبراه نهروان، برکه‌مختار، آبراه معارج و آبراه صف ـ خیطه در نظر گرفته بود. واحد ادوات لشکر نیز چهار قبضه مینی‌کاتیوشا، 23 قبضه تیربار و دوشکا و سه قبضه توپ 106 میلی‌متری را به طور شناور در آبراه‌ها و برکه‌های صف، ترابه، مشروع و مختار برای پشتیبانی مؤثر از نیروها اختصاص داده بود. با اجرای این عملیات حدود 200 کیلومتر مربع از تصرفات عراق به دست رزمندگان ایرانی افتاد. همچنین یک گردان کامل از تیپ 2 حطین عراق نیز منهدم شد. برآوردها نشان می‌دهد در پایان عملیات قدس 1 قریب به 200 نیروی عراقی کشته شده شدند و تعدادی قریب به همین عدد از نیروهای عراقی نیز مجروح شدند. رزمندگان موفق شده بودند 9 نفر از نیروهای عراقی را نیز اسیر کنند.
 
غنایم و خسارات قدس 1
با اجرای عملیات قدس 1 تعداد 15 دستگاه قایق، یک فروند هواپیمای پی سی 7، دو فروند هلیکوپتر ارتش عراق منهدم شد. ضمن اینکه رزمندگان بعد از پایان این عملیات تعداد 4 قبضه توپ ضد هوایی، شش قبضه خمپاره انداز و سی قطعه پل شناور متعلق به نیروهای عراقی را به غنیمت گرفتند.
 
گفتنی است با اجرای این عملیات تعداد 40 نفر از رزمندگان ایرانی شهید شدند و حدود 30 نفر نیز حین اجرای عملیات مجروح شدند. حین اجرای عملیات سه نفر از رزمندگان ایرانی در منطقه هور مفقود شدند.
 
منابع:
*- کتاب « سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش، تهران» انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1384
 
*- کتاب «روزشمار جنگ ایران و عراق، کتاب سی‌وهفتم: توسعه روابط با قدرت‌های آسیایی (24 خرداد تا 30 مرداد 1364)» انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
 
*- مدخل عملیات قدس 1 دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس (http://wikidefa.ir/?id=ic6w6cqx)