خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتابخانه‌ها، امروزه دیگر فقط محلی برای مطالعه کتاب و امانت گرفتن یک منبع اطلاعاتی نیستند. امروزه با پیشرفت وسایل ارتباطی و ظهور شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، کتابخانه‌ها به پایگاهی برای رفع نیازهای مختلف اطلاعاتی کاربران تبدیل شده‌اند. محمد زره‌ساز، استادیار گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی معتقد است: «در دنیای جدید، کتابخانه‌ها علاوه بر تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران، موظفند سواد اطلاعاتی آن‌ها را در زمینه‌های مختلف ارتقا دهند.»
به نظر شما خدمات نوین کتابخانهای در عصر حاضر چه تعریفی دارد؟
خدمات نوین کتابخانهای شامل طیف وسیعی از خدمات از نظر قالب و محتوا هستند که پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی مردم را دنبال می‌کنند. کتابخانه‌ها برای رسیدن به این هدف از تمام امکانات و فناوری‌های روز در زمینه اطلاعاتی و ارتباطی نوین بهره می‌‌گیرند. در ایران کتابخانه‌ها انواع مختلفی دارند و زیر نظر نهادهای متفاوتی فعالیت می‌کنند. این مراکز براساس نوع کارکرد و نهادی که زیر نظر آن‌ها فعالیت می‌کنند، ضوابط و خدمات خاصی را ارائه می‌‌دهند. هر‌کدام از این کتابخانه‌ها براساس کارکردشان می‌توانند خدمات نوین کتابخانهای را ارائه کنند.
برای بهره‌مندی از خدمات نوین کتابخانهای به چه پیش‌شرط‌هایی نیاز داریم؟
کتابخانه‌ها برای ارائه خدمات نوین باید شرایطی را داشته باشند؛ ازجمله اینکه باید نیروی انسانی متخصص و آگاه به دانش روزدر این مراکز حضور داشته باشد. این افراد باید به رویکرد‌ها و دانش نوین در حوزه کتابخانههای عمومی اشراف داشته باشند تا بتوانند خدمات خوب و به روزی به کاربران ارائه دهند. مدیریت هوشمند، متخصص و فعال که از کارکردهای فناوری‌های جدید آگاهی داشته باشد و با فراهم کردن زیرساخت‌های فناورانه بتواند از این فضای نوین بهره درستی ببرد، یکی دیگر از پیش نیازهای خدمات نوین کتابخانهای است.
به‌طور حتم نگاه علمی، مدیریت هوشمند و داشتن برنامه‌ریزی راهبردی برای مدیریت چنین کتابخانه‌هایی ضروری است. در اختیار داشتن منابع اطلاعاتی در قالب‌‌ها و محتواها‌ی مختلف و فضاهایی با کاربری‌های منعطف و متفاوت نیز می‌تواند خدمات کتابخانهای را به سمت نوین رهنمون کند.
ارزیابی شما از وضعیت کتابخانههای کشور از نظر ارائه خدمات نوین و حرفه‌ای چیست؟
یکی از ضرورت‌های موفقیت کتابخانه‌ها، استفاده از دستاوردهای پژهشی و دانشگاهی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در بخش‌های اجرایی و مدیریت کتابخانهای است. این مباحث در کتابخانههای عمومی و تخصصی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
امروز رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در بخش آموزش و پژوهش گستردگی زیادی پیدا کرده است و این رشته اکنون در مراکز دانشگاهی مختلف در مقاطع گوناگون ارائه می‌شود؛ اما اینکه چرا دستاوردها و پژوهش‌های رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در کتابخانههای کشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، نیازمند بررسی است.
به نظر می‌رسد، ارتباط درستی میان مراکز دانشگاهی و کتابخانهای در ارتباط با به‌کارگیری دستاوردهای علمی و پژوهشی این رشته وجود ندارد و استفاده از دانشگاهیان در فضای حرفه‌ای بیشتر جنبه شعاری داشته و تاثیرگذار نبوده است.
برای ارتقاء خدمات نوین در کتابخانههای عمومی چه فعالیت‌هایی می‌توان انجام داد؟
کتابخانه‌ها نسبت به فعالیت‌های خود نباید رویکرد و نگاه سنتی داشته باشند و وظیفه خود را تنها امانت کتاب بدانند، زیرا امروزه کتابخانههای عمومی در دنیا محلی برای حضور مردم، رفع نیازهای اطلاعاتی و توانمندسازی آن‌ها در زمینه‌های مختلف شده است. این نیازها می‌توانند نیازهای شغلی، روانشناختی و آموزشی باشند. کتابخانههای پیشرفته امروزی، محل تبادل و تعامل میان مردم با منابع اطلاعاتی در قالب‌های مختلف است؛ محلی که قرار است محملی برای یادگیری، اجتماعی‌شدن و توانمندسازی کاربران باشد.
کتابخانههای عمومی از نظر ارائه خدمات، وضعیت بدی ندارند اما از نظر به کارگیری نیروی انسانی متخصص، باید وضعیت بهتری پیدا کنند. بهتر است خدمات تخصصی در کتابخانههای عمومی بازتعریف شود و یک سند راهبردی در زمینه مدیریت کوتاه‌مدت و بلندمدت برای کتابخانههای عمومی تنظیم شود تا با بهره‌گیری از آن و همچنین استناد به تجربه‌های موفق و نظرات کارشناسی؛ بتوان موفقیت‌های بیشتری در این زمینه کسب کرد.
استفاده از ظرفیت‌‌های مختلف فناوری اطلاعات و قابلیت‌های شبکه‌های مجازی و جدید و همچنین برنامه‌ریزی علمی و راهبردی برای استفاده از آن‌ها به‌طور حتم کتابخانههای عمومی را به سمت ارائه بیشتر خدمات نوین کتابخانهای هدایت می‌کند. این کتابخانه‌ها همچنین می‌توانند از ظرفیت نیروی انسانی متخصص و متبحر که عضو این مراکز هستند و در نزدیکی کتابخانه‌ها زندگی می‌کنند؛ برای ارائه بهتر خدمات نوین کتابخانهای استفاده کنند.
چه ارتباطی میان خدمات نوین کتابخانهای و آموزش به کاربران وجود دارد؟
موضوع مهمی که باید در زمینه ارائه خدمات نوین کتابخانهای مد نظر قرار بگیرد؛ ارائه آموزش‌های ضروری به کاربران کتابخانه و عموم مردم است. این وظیفه‌ای است که کتابخانه‌ها باید علاوه بر توجه به تأمین نیازهای اطلاعاتی کاربران، به آن عمل کنند.کتابخانه‌ها موظفند سواد اطلاعاتی کاربران را در زمینه‌های مختلف به ویژه در بخش سلامت ارتقاء دهند. برای رسیدن به این هدف؛ کتابخانه‌ها باید یک برنامه مدون داشته باشند و برنامه‌های آموزشی خود را در این زمینه به شکل دائمی پایه‌ریزی کنند.
این دوره‌های آموزشی می‌تواند در قالب کارناوال‌ها و دوره‌های تخصصی و عمومی و در بخش‌های مختلف موضوعی ساماندهی شوند. آموزش سواد اطلاعاتی و خودتوانمندسازی می‌تواند گستره و طیف وسیعی از نحوه تعامل با اطلاعات را در بربگیرد. این آموزش‌ها می‌تواند موضوعات ساده‌ای مانند نحوه جست‌وجوی منابع اطلاعاتی تا موضوعات پیچیده‌تری مثل چگونگی پرورش تفکر انتقادی در مواجه با اطلاعات را شامل شود. آموزش‌های خودتوانمندسازی شامل انواع آموزش‌هایی است که در رابطه با مسائل جاری و مبتلابه جامعه در فضای اطلاعاتی امروز، مورد نیاز افراد است. این آموزش‌ها می‌تواند از نحوه نوشتن یک رزومه ساده تا نحوه سازگاری در ارتباطات فردی و یا خانوادگی را شامل شود.
شنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۱ - ۱۰:۲۰
نظر شما