به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «مشکلات کتابخوانی نابینایان» با حضور مریم رمضانی و حسن عبدلی دو کتابدار مرکز کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای قم در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
 
رمضانی با اشاره به نحوه کار تولید کتاب بریل و استفاده از دستگاه‌های تولید این کتاب‌ها گفت:‌ در ابتدا تولید کتاب بریل را در کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای، با یک دستگاه رومیزی شروع کردیم. دستگاه‌هایی که برای تولید این کتاب‌ها استفاده می‌شود پیش از این از کشور سوئد وارد می‌شد؛ اما در چند سال گذشته شرکتی در اصفهان همین چاپگرها را در کشور خودمان با هزینه کمتر تولید کرد؛ بنابراین توانستیم یک نسخه از این دستگاه را برای کتابخانه تهیه کنیم. علاوه بر کتاب‌ها، کار تهیه جزوه دانجشویان نابینا را نیز به بریل انجام می‌دهیم، عمده کار رفع نیازهای اطلاعاتی اعضای نابینا است.

وی با اشاره به فرآیند تولید یک کتاب بریل گفت: این کتاب‌ها در درجه اول به فایل Word نیاز دارد و تنها برنامه‌ای است که پرینتر آن را تشخیص می‌دهد. به هر حال با توجه به اینکه یک نرم‌افزار خارجی است برای تایپ و ویرایش زبان فارسی مشکلات خاص خود را دارد به‌ویژه اینکه بچه‌های نابینا رسم‌الخط مخصوص خود را دارند.

این کتابدار ادامه داد: بعد از انجام ویرایش، با کمک نسخه‌خوان‌‌ها، نسخه آن تهیه و  غلط‌ها را شناسایی می‌شوند. گاهی یک فایل بریل را 4یا 5 بار اصلاح می‌کنیم تا براساس رسم‌الخطی بچه‌های نابینا در مدارس استثنایی، تنظیم شود. بعد نوبت به  فرآیند چاپ می‌‌رسد. معمولا ناشران برای در اختیار قرار دادن فایل ورد مقاومت می‌کنند و حق هم دارند. اگر این فایل word آماده نباشد شاید یک ماه  برای تهیه یک نسخه کتاب بریل آماده شود.

برخی ناشران برای تهیه کتاب بریل همکاری نمی‌کنند!
رمضانی با اشاره به مشکلات تولید کتاب بریل بیان کرد:‌ متأسفانه یکی از مشکلات بزرگ تولید کتاب بریل، همکاری نکردن ناشران است؛ حتی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با خود ناشران وارد مذاکره شد تا این مساله را حل کند و مراکز تولید کتاب در استان‌ها فعال شود، اما ناشری هنوز کاملا اعلام آمادگی نکرده است.

وی درباره معیارهای انتخاب یک کتاب برای تبدیل به کتاب بریل توضیح داد:‌ معمولا کتاب‌هایی در اولویت  است که بیشتر در دسترس باشند؛ مگر آنکه کتابی که نیاز اعضا باشد؛ بنابراین بیشتر سراغ کتاب‌های فاخر می‌رویم. کتاب‌هایی در زمینه ادبیات، رمان و موضوعات سرگرمی و مذهبی را نیز در نظر می‌گیریم تا ارزش هزینه‌‌کردها را داشته باشد.

از اینکه گاهی نمی‌توانیم نیاز مطالعاتی نابینایان را برطرف کنیم، ناراحتیم
رمضانی ادامه داد: ناشران و نویسندگان می‌توانند در حوزه تولید کتاب بریل کمک‌کننده باشند. در بحث کتاب گویا نیز ۱۰ یا ۱۲ نفر گوینده افتخاری در مجموعه حضور دارند. کار تولید کتاب‌های بریل تنها کار یک ارگان نیست، باید دسته‌جمعی این بار از زمین برداشته شود. رسانه‌ها می‌توانند مشوق باشند و کتاب‌های بریل تولید شده را معرفی کنند و سازمان بهزیستی و وزارت فرهنگ و ارشاد نیز حمایت‌های لازم را در این زمینه انجام دهند. زمانی که یک عضو کتابخانه می‌گوید «کتاب جدید دارید یا خیر؟» عذاب‌آور است که بگوییم کتاب جدیدی نیست و ناراحتیم از اینکه نمی‌توانیم نیاز مطالعاتی این عزیزان را برطرف کنیم.

رمضانی در خاطره‌ای از تولید یک کتاب بریل داستان کودکان گفت:‌ اوایل کار تولید کتاب تصمیم گرفتیم شخصیت‌های اصلی داستان را به نقاط برجسته تبدیل و تصویر آن را هم برجسته کنیم؛ کاغذهای خاصی در این زمینه وجود دارد؛ بسیار گران‌اند. با این حال  کتاب «قصه‌های ماندنی» را به بریل تبدیل کردیم و آن را به دختر‌بچه‌ای که به دنبال کتاب بریل جدید بود نشان دادیم. روی آن نقاشی برجسته دست کشید و با خوشحالی فریاد زد: «خرگوش!» این لحظه وصف‌ناپذیری بود که تبدیل به موتور محرکی برای ادامه کار شد. مصمم شدیم این لحظات را برای همه بچه‌های نابینا رقم بزنیم.

مریم رمضانی با اشار به اهمیت خط بریل ادامه داد:‌خط بریل برای نابینایان بسیار مهم است؛ این بچه‌ها تمامی دریافتشان از طریق شنیداری است و در املاء کلمات ضعیف هستند؛ بنابراین تا زمانی که روی خط بریل دست نکشند و املاء صحیح کلمات را نبینند نمی‌توانند با خط فارسی ارتباط بگیرند. برخی می‌گویند، کتاب گویا وارد شده و دیگر لازم به این کار نیست؛ اما به نظرم هنوز کتاب‌های بریل جایگاه خود را دارند و باید در دسترس نابینایان باشد.

 تولید کتاب بریل متولی خاصی در کشور ندارد
حسن عبدلی، از کتابداران روشندل با اشاره به اینکه تولید کتاب بریل در دو مرکز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور انجام می‌شود، بیان کرد: در واقع کار نهاد کتابخانه‌های عمومی تولید کتاب بریل و به‌طور کلی تولید کتاب نیست، کارش تهیه و در اختیار گذاشتن کتاب به کتابخانه‌ها است. در حال حاضر تولید کتاب بریل متولی خاصی ندارد و حمایتی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بهزیستی انجام نشده است. به هر حال این کار باید انجام و نیاز مطالعاتی افراد نابینا در این حوزه باید برطرف شود.

وی افزود:‌ هر برگه‌ 160 گرمی که برای تولید کتاب بریل تهیه می‌شود، 7۵۰ تومان است. خط بریل فونت ندارد بنابراین برای تولید کتاب بریل حدود 200 عدد کاغذ مصرف می‌شود. یک کتاب 100 صفحه‌ای افراد بینا، برای تبدیل به بریل نزدیک به ۲۰۰ صفحه کاغذ مصرف می‌کند. به همین دلیل هزینه‌ها بالا می‌رود، یعنی حدود 137 میلیون تومان برای 100 نسخه کتاب باید در نظر بگیریم که هزینه قابل توجهی است.

این کتابدار درباره بحث استهلاک و نگهداری دستگاه‌های تولید کتاب بریل گفت:‌ با وجود تحریم‌ها، در حال حاضر دستگاه‌هایی که استفاده می‌کنیم سوئدی است. متاسفانه یک قطعه سیمی که چند سال پیش با قیمت  ۱۲۰ هزار تومان برای این دستگاه می‌خریدیم در حال حاضر ۳ میلیون تومان است. در این شرایط حتی بخش خصوصی نیز نمی‌تواند این دستگاه را تهیه کند. چند سال پیش کار تولید این دستگاه در اصفهان شروع شد و خوشبختانه موفقیت‌آمیز بود. در حال حاضر همه قطعات این دستگاه در ایران تولید می‌شود، در واقع در تولید کتاب بریل بهانه‌ای وجود ندارد و اگر مرکز یا نهادی حمایت کند نیازی به خارج از کشور نداریم.

حسن عبدلی درباره حمایت ارگان‌ها در حوزه تولید کتاب بریل گفت: با توجه به اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خود در این امور متولی است و مجوز نشر می‌دهد و ناشران را حمایت می‌کند همچنین اهمیتی که بحث تولید کتاب دارد، اگر کارگروهی در مجموعه وزارت ارشاد یا معاونت‌های آن صورت بگیرد، کار سریع‌تر پیش می‌رود. سازمان بهزیستی فعالیت‌هایی می‌کند اما با توجه به پراکندگی‌هایی در حوزه توانبخشی و ... دارد اگر بخواهد درباره کتاب بریل هم سرمایه‌گذاری کند به صورت تخصصی نمی‌تواند آن را انجام دهد؛ به هر حال سازمان بهزیستی باید نیاز مددجو به کتاب بریل را نیز پیگیری کند و از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخواهد قانونی در قرارداد مجوز کتاب برای تسهیل فرآیند تولید کتاب بریل بگنجاند.

وی ادامه داد: در حال حاضر در تولید کتاب نزدیک ۱۰ نفر در مرکز کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای فعال‌اند؛ مابقی فعالیت افتخاری دارند. حدود ۵۵۰ نفر عضو داریم که بیش از 53 نفر آن‌ها کودک و 10 نفر آن‌ها دانشجوی دکتری هستند. به‌طور کلی مراجعان شامل افراد 6 تا 80 ساله باسواد و اهل مطالعه هستند. همچنین کتاب‌های صوتی خود را از طریق لینک، فلش یا CD و رایگان از طریق پست ارسال می‌کنیم. اکنون نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیش از۷۰ مرکز را در سطح کشور در شهرهای دیگر فعال کرده، مثلا مجموعه کتابخانه گویا را در اصفهان داریم که منابع گویا را آنجا تدوین می‌کنیم و به کتابخانه‌های سطح کشور می‌رسانیم. در این زمینه استودیو ضبط داریم و کتاب‌های صوتی تولید شده را تنها به دست افراد نابینا رسانده‌ایم.

عبدلی با اشاره به موضوع کتاب‌های تولید شده برای نابینایان در مرکز کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای گفت: در حوزه کتاب کودک، شعر و مذهبی کتاب تولید شده‌ است؛ مثلا آخرین کتابی که در حوزه کتاب‌های بزرگسال تولید کرده‌ایم، درباره زندگی‌نامه حاج مجتبی تهرانی بود؛ همچنین هشت کتاب سهراب سپهری و نسخه بریل کتاب‌های جشنواره رضوی. علاوه بر این نشریه بخش بریل سپیدآفرین که یک نشریه قرآنی است و کتاب بریل قرآن که زیرمجموعه دفتر آیت‌الله سیستانی است در مجموعه انجام شد.

اعضای کتابخانه امام خامنه‌ای همه کتاب‌های این مرکز را خوانده‌اند
عبدلی ادامه داد:‌ در میان کتاب‌های تولید شده در مرکز، نزدیک به 6000 نسخه حدود 280 عنوان کتاب در کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای وجود دارد. این مرکز به‌عنوان دومین مخزن کتاب بریل بعد از کتابخانه رودکی تهران است. اعضای این کتابخانه فارغ از اینکه کتاب‌ها در حوزه نیاز آنان بوده یا خیر، کل کتاب‌ها را خوانده‌اند! تفریح نابینایان مطالعه و گوش دادن به رادیوست، رمان همیشه طرفدار زیادی دارد به‌طوری که گاهی نقاط کتاب‌های رمان کمرنگ شده‌اند. از اینکه گاهی نمی‌توانیم نیاز نابینایان علاقه‌مند به کتاب را تامین کنیم ناراحت هستیم؛ البته در زمینه کتاب گویا نیز ناشران فعالیت‌هایی انجام می‌دهند اما هنوز به ایده‌آل‌ها نرسیده‌ایم. مجموعه کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای نزدیک به 14 هزار عنوان کتاب گویا دارد که 110 هزار عنوان کتاب فیزیکی در خود جای داده و 10 درصد آن گویا شده است.

عبدلی درباره استقبال نویسندگان از تبدیل کتاب‌هایشان به بریل گفت: کانون ادبی «صبح اشراق»، نخستین کانون ادبی است که در اداره کل ارشاد، ویژه بچه‌های نابینا تشکیل شده است؛ در این کانون بچه‌ها با نویسندگان آشنا می‌شوند، مطالعه و نقد و بررسی می‌کنند و کتاب‌هایی که تولید می‌کنیم با اجازه و حضور خود نویسنده است. مثلا مسلم ناصری و مصطفی رحماندوست نویسندگانی هستند که اجازه دادند کل آثارشان را به بریل تبدیل کنیم.

این کتابدار روشندل درباره تبادل کتاب بریل با سایر کتابخانه‌های کشور گفت:‌ با توجه به اینکه کتاب بریل، کمی خاص است با یک سری مراکز نزدیک به استان قم تبادل انجام می‌دهیم که البته چندان انبوه نیست. در حال حاضر در مرکز تولید کتاب بریل قم برای هر کتاب، با مجوز اداره منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، 70 نسخه تولید می‌‌کنیم. کتاب‌ها به 25 عنوان که رسید، نسخه‌های تولید شده را با همکاری پست به کتابخانه‌های زیرمجموعه که بخش نابینایان دارند، ارسال می‌کنیم.

وی درباره کمبود امکاناتی که در تولید تولید کتاب بریل وجود دارد گفت: کمبودی که بیشتر حس می‌شود در بحث کاغذ و نیروی انسانی است؛ به هر حال فایل‌ها باید غلط‌گیری شوند و از لحاظ بصری طرح و جلوه می‌خواهد؛ همچنین در کار صحافی و جلدسازی از برخی نابینایان کمک می‌گیریم؛ اما در جلد گالینگور باید افراد بینا، کمک کنند که در این زمینه کمبود نیرو داریم.