به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» اثر جواهر لعل نهرو یکی از واقعی‌ترین تاریخ‌هایی است که نوشته شده است. تاریخ از زبان مردمی است که عادت کرده بودند حتی تاریخشان را غربی‌ها بنویسند. این کتاب توسط رهبر معظم انقلاب برای مطالعه به نخبگان کشور سفارش شد. آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات خود در دیدار با نخبگان گفتند: هندوستان یک کشور با آن عظمت را، با دَه‌ها برابر سطح جغرافیایی جزیره انگلیس، البته نه فقط هند؛ هند و پاکستان و بنگلادش امروز، یعنی شبه قاره هند را تصرف کردند، کشورهای حول و حوش را هم مثل میانمار و مانند آنجا را تصرف کردند و صنایع ملی این کشورها را از بین بردند. شما کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» اثر نهرو را بخوانید. متأسفانه شماها کتاب کم می‌خوانید؛ این نگاهی به تاریخ جهان، نوشته نهرو است که کیفیت ورود انگلیس‌ها به هند و اینکه در هند چه کار کردند را شرح داده است.
محور اصلی کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» سرزمین هند است. یعنی در کتاب «نگاهی به تاریخ جهان»، نگاه‌کننده در هند نشسته است. ابتدا به تاریخ دور می‌نگرد و در بستر زمان جلو می‌آید تا به تاریخ معاصر خود می‌رسد. روایت و تحلیل تاریخ از این نوع که نهرو انجام داده است توجه ویژه‌ای به جغرافیای رخدادها هم دارد. بنابراین آسیا و تقابل تاریخی شرق و غرب دیگر محور اصلی کتاب است. از دیگر ارزش‌های کتاب باید به توالی و ارتباط رخدادهای جهان با یکدیگر نام برد. رویکرد تاریخی اثر درس گرفتن از تاریخ است و در این بین نویسنده هرگز ادای بی طرفی و خنثی منشی ندارد. او یک هندی اصیل است که در نقل تاریخ کشورش و جهان به استعمار و استبداد از همان ابتدا حساسیت ویژه‌ای نشان می‌دهد. می‌توان گفت «نگاهی به تاریخ جهان» یکی از واقعی‌ترین تاریخ‌هایی است که نوشته شده است. تاریخی به زبان مردمی که عادت کرده بودند حتی تاریخشان را هم غربی‌ها بنویسند.
سه ویژگی اصلی کتاب عبارتند از اینکه اولا تاریخی- بومی است. دوم اینکه تحلیلی و توضیحی است و سوم آنکه به زبان ساده و برای جوانان و نوجوانان نوشته شده است.
.jpg)
آیت‌الله خامنه‌ای در دیداری نیز با فرماندهان سپاه پاسداران ذیل بحث استحکام ساخت درونی فرمودند: این کتاب جواهر لعل نهرو -نگاهی به تاریخ جهان- را بخوانید؛ در بخشی که دخالت و نفوذ انگلیس‌ها در هند را بیان می‌کند، تصویر می‌کند، تشریح می‌کند - او آدمی است هم امین، هم مطلع – می‌گوید صنعتی که در هند بود، علمی که در هند بود، از اروپا و انگلیس و غرب کمتر نبود و بیشتر بود. انگلیس‌ها وقتی وارد هند شدند، یکی از برنامه‌هایشان این بود که جلو گسترش صنعت بومی را بگیرند. خب، بعد کار هند به آنجا می‌رسد که ده‌ها میلیون آن وقت‌ها، صدها میلیون در دوره‌های بعد، فقیر و گدا و خیابان خواب و گرسنه به معنای واقعی داشته باشد.
جلد اول کتاب «نگاهی به تاریخ جهان»، حاوی نامه‌های نهرو است. این کتاب تصویری از کلیات حوادث مهم در هند و جهان را در هزار ساله اخیر به ویژه دویست سال پایانی آن مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
سپس در جلد دوم وقایع اروپا قبل از جنگ اول جهانی و انقلاب فرانسه و انقلاب صنعتی انگلیس و پیامدهای آن بیان شده است. همچنین مولف گریزی نیز به دویست سال پیش از جنگ اول جهانی می‌زند و طی آن وقایع جهان را در قرن هجدهم و نوزدهم بررسی می‌کند و در فصلی مستقل به بیداری مردم هند و ایران می‌پردازد و رشد و تکوین مبارزات میهنی در ایران را تبیین می‌کند. جنگ‌های داخلی آمریکا، دست درازی انگلیس به کشورها، رشد استعمار آمریکا، زوال روسیه تزاری و وقوع انقلاب اکتبر در روسیه و جنگ‌های چین و ژاپن و بالاخره نقشه جدید اروپا از جمله سرفصل‌هایی است که در این کتاب عنوان شده است.
نهرو در جلد سوم این اثر به وقایع مهم جهان در قرن بیستم می‌پردازد و طی آن رویدادهایی چون جهان پس از جنگ اول، مبارزه ایرلند به خاطر جمهوری، ظهور کمال آتاتورک در ترکیه، نهضت گاندی در هند، نهضت فاشیسم در ایتالیا، اوضاع اقتصادی در جهان، انقلاب و ضدانقلاب در چین، اقدامات ژاپن، مشکلات شوروی، پیشرفت‌های علمی در جهان، مبارزه آمریکا و انگلیس در رهبری دنیا و جنگ دوم جهانی را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
.jpg)
جواهر لعل نهرو نویسنده کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» (زاده ۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ – درگذشته ۲۷ مه ۱۹۶۴) از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود. همچنین وی یک تاریخدان بود او به عنوان اولین نخست‌وزیر هند پس از اعلام استقلال در ۱۵ اوت ۱۹۴۷ (۲۳ مرداد ۱۳۲۶) انتخاب شد. جواهر لعل نهرو ۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ برابر با ۲۳ آبان ۱۲۶۸ به دنیا آمد و در ۲۷ مه ۱۹۶۴ برابر با ۶ خرداد ۱۳۴۳ درگذشت. وی از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود.«پاندیت» (معلم) هم خوانده می‌شد. پدر او موتیلال نهرو و مادرش سواروپ رانی نام داشتند... .
در تابستان سال ۱۹۲۸ ایندیرا، دختر نهرو که در آن وقت ده ساله بود در شهری ییلاقی دور از پدرش به سر می‌برد. در آن تابستان نهرو یک سلسله نامه برای دخترش نوشت که در آنها با زبانی ساده داستان آفرینش زمین و پیدا شدن زندگی و تشکیل نخستین قبایل و اجتماعات بشری را نقل کرد. بعد مجموعه‌ی آنها را که ۳۰ نامه کوتاه بود به صورت کتابی منتشر کرد. نشیب و فراز زندگی اجتماعی و سیاسی نهرو که اهداف بلند انقلابی اصیل را در سر داشت بارها و بارها به زندان کشاند. در سال ۱۹۳۰ که نهرو یکی از دوران‌های متعدد زندانش را می‌گذراند درصدد برآمد از فرصت و فراغتی که در زندان پیش می‌آید، استفاده کند و نامه‌های تازه‌ای برای دخترش بنویسد. این نامه‌های تازه در مدتی نزدیک سه سال از اکتبر ۱۹۳۰ تا اوت ۱۹۳۳ در دو دوران مختلف زندان نوشته شد و در آنها یک دوره تاریخ جهان منعکس می‌شد. در اواخر سال ۱۹۳۳ که نهرو زندان خود را به پایان رساند، نامه‌های خود را مروری کرد و آماده‌ی چاپ ساخت اما چون به زودی در ۱۲ فوریه ۱۹۳۴ یک‌بار دیگر زندانی شد، خواهرش ویجایالکشمی پاندیت مجموعه آنها را تنظیم کرد، «نگاهی به تاریخ جهان» نامید و در دو جلد به چاپ رساند.
استقبال از این کتاب به حدی بود که در سال ۱۹۳۸ نگاهی به تاریخ جهان نایاب شد. نهرو بار دیگر نوشته‌هایش را برای تجدید چاپ مورد بازنگری قرار داد و اصلاحاتی در آن به عمل آورد و یک فصل هم بر آن افزود. بدین‌ترتیب کتاب بار دیگر روانه بازار کتاب شد و آن قدر اعتبار یافت که هنوز پس از گذشت ۷۵ سال همچنان جزو کتاب‌های خوب تاریخ به شمار می‌آید.
نهرو با مقاومت و پافشاری بر اهداف استقلال‌طلبانه و مبارزه برای ایجاد هندوستان بزرگ و پس از طی سال‌ها مرارت و سختی بعد از استقلال هند، اولین نخست‌وزیر و رهبر انقلابی هند نو شد. بنابراین بسیاری از تحلیل‌ها و توضیحات جواهر لعل نهرو برای کسانی که می‌کوشند از تاریخ برای خود الهام و راهنمایی کسب کنند و برای آینده‌ای که می‌سازند درس بیاموزند معنی و مفهوم بزرگ‌تری یافته است. نهرو در این کتاب خود را تاریخ‌نویس نمی‌داند. او یادداشت‌هایی را برای دخترش نوشته که پر از توضیح و تعلیل و روشنگری درباره رخدادهای تاریخی است. در واقع نوعی تاریخ تحلیلی است با تاکید بر حفظ نگاه هند و آسیا.
مترجم کتاب مرحوم محمود تفضلی، مردی فرهنگی و کاردان بود که سال‌ها در قامت رایزن فرهنگی ایران در کشورهای آسیایی از جمله هند خدمت کرده بود و نظر به دغدغه و شناخت خود از آثار مهم فرهنگی کشورها دست به ترجمه آثار بسیاری به زبان فارسی زد. «نگاهی به تاریخ جهان» در سه جلد ترجمه و بطبع رسیده است. بخش اول شامل ۹۵ نامه از «تاریخ باستان» آغاز و تا اواخر قرن هجدهم و تا آستانه انقلاب‌های بزرگ آن قرن ادامه یافته است. بخش دوم ۶۰ نامه در خود دارد و تا جنگ اول جهانی را روایت کرده است. بخش سوم هم ۴۲ نامه شامل دنیای پس از جنگ است. این تقسیم‌بندی از سوی مترجم صورت گرفته و به جهات فنی و عملی کار انتخاب شده است والا کتاب یک واحد متصل و به هم پیوسته است. ترجمه فارسی این کتاب از روی چاپ چهارم آن که در ژانویه ۱۹۴۹ در لندن انتشار یافت، صورت گرفته است و مستقیما از متن انگلیسی برگردانده شده است.
نکته جالب اینکه ترجمه کتاب در سال ۱۳۳۵ه.ش پس از اینکه ترجمه کتاب قبلی نهرو تحت عنوان «زندگی من» از سوی محمود تفضلی آغاز شد. نهرو بعد از دریافت کتاب زندگی خود از تفضلی خواست کتاب تازه‌اش که همین «نگاهی به تاریخ جهان باشد» را ترجمه نماید. نهرو که در آن سال نوشته بود: خوشوقت خواهم شد که شما کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» مرا نیز ترجمه و منتشر کنید. سه سال بعد و در سال ۱۳۳۸ه.ش مرحوم تفضلی یک نسخه از ترجمه کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» را به سفیر کبیر هند در تهران تحویل داد تا با حفظ مراتب احترام به دفتر نخست‌وزیری جایی که جواهر لعل نهرو بر آن تکیه زده بود، بفرستند. نهرو پس از دریافت کتاب برای مترجم کتابش در ایران نوشت:
.jpg)
«آقای محمود تفضلی عزیز
سفیر کبیر ما در تهران یک نسخه از ترجمه فارسی کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» را که شما ترجمه کرده بودید را برایم فرستاده است. از شما سپاسگزارم و آن را تقدیر می‌‌کنم. چون زبان فارسی نمی‌دانم، شاید نتوانم درباره این ترجمه قضاوت کنم، اما شنیده‌ام که این کتاب در ایران موقعیت خوبی کسب کرده است و استقبال شایانی از جانب دانشجویان و عموم مردم از آن شده است. امیدوارم این کتاب سبب تفاهم بیشتر میان ایران و هند بشود.
با احساسات صمیمانه. ارادتمند. جواهر لعل نهرو»
کتاب همانطور که سفیر کبیر هند به جناب نخست‌وزیر گفته بود در ایران به شدت مورد اقبال قرار گرفته بود و موفق شد برنده جایزه بهترین ترجمه سال ۱۳۳۸ه.ش انجمن کتاب ایران شود. ترجمه‌ای که در پی گذشت چند دهه از آن اکنون کمی قدیمی و کندخوان به نظر می‌رسد، اما هنوز قوت و استحکام بیانی خود را در نوشتن جملاتی کوتاه و با افعال و کلمات درست حفظ کرده است.
جواهر لعل و نهرو در ابتدای کتاب نوشته است:
در زندانی بودم که کتابخانه‌ای وجود نداشت و کتاب‌هایی که بتواند مورد رجوع قرار گیرد در اختیار زندانی نیست. در چنین وضعی کتاب نوشتن درباره هر موضوع و مخصوصا درباره تاریخ کاری گستاخانه و دشوار است. در زندان مقداری کتاب به دستم رسید اما نمی‌توانستم آنها را با خود نگاه دارم. کتاب‌ها می‌آمدند و می‌رفتند. بنابراین خودم را عادت دادم که از کتاب‌هایی که می‌خوانم یادداشت بردارم. دفترچه‌های یادداشت من که بعد از مدتی تعدادشان خیلی زیاد شده بود در هنگام نوشتن نامه‌ها به کمک من آمدند. در این زمان فقدان کتاب‌های خوب که بتواند طرف مراجعه قرار گیرد، کاملاً محسوس بود و به همین جهت بعضی دوران‌‌ها از قلم افتاده و ناگفته مانده‌اند. نامه‌های من شخصی هستند و در آنها بسیاری مسایل خصوصی هست که فقط برای دخترم معنی و مفهوم دارد. نمی‌دانم با آنها چه باید کرد، زیرا بیرون کشیدن آنها کاری نیست که به آسانی امکان‌پذیر باشد. نهرو می‌نویسد: روش برخورد من با حوادث مثل کار یک تاریخ‌نویس نیست. اصولا من ادعای تاریخ‌نویسی ندارم. آنچه در این نامه‌ها هست مخلوط ناموزونی است از نوشته‌های ابتدایی برای جوانان با بحث و گفتگویی از منظر بزرگ‌سالان.
نهرو درباره تاریخچه هر مکان مهمی از یونان در غرب دور تا چین در شرق برای دخترش صحبت می‌کند. همچنین در مورد جنگ‌هایی که در این سال‌ها درگرفت، بزرگ‌ترین انقلاب‌هایی که حکومت‌ها را سرنگون کردند و نیز درباره رهبران و پادشاهان افسانه‌ای -از اسکندر مقدونی تا مهاتما گاندی- اطلاعات مفیدی را ارائه می‌دهد.
بدون شک خوانندگان هنگام مطالعه کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» متوجه خواهند شد که با اثری منحصر به فرد و در سطح عالی روبرو هستند. این واقعیت که کتاب نگاهی به تاریخ جهان در شرایط زندان و بدون دسترسی به هیچ کتاب مرجعی نوشته شده، نمایانگر هوش و درک باور نکردنی نهرو از تاریخ و عمق اطلاعات اوست. برخلاف بسیاری از کتاب‌های تاریخی دیگر که کم و بیش در مورد دوره تاریخی خاصی از فرهنگ‌های خاص صحبت می‌کنند، این کتاب نمایی همه جانبه و گسترده از تاریخ بشریت را پیش روی خواننده می‌گستراند. نهرو این کتاب را با ذکاوت فراوان نوشته که خواندن آن را جذاب کرده است. قالب انتخابی او برای تدریس تاریخ به دختر نوجوانش، از موثرترین شیوه‌های آموزشی برای همه گروه‌های سنی است که خواندن آن را ساده، سرگرم‌کننده و لذت بخش می‌کند. نهرو در این کتاب خواننده‌اش را درگیر جزییات تاریخ بسیار دور نمی‌کند. بخصوص در مورد ۵۸۰۰ سال ابتدایی او یک نمای کلی از تمدن‌ها را ارائه می‌دهد. اما با نزدیک شدن به دوره معاصر و قرن نوزدهم و بیستم، او جزییات بیشتری مطرح کرده و بحث‌های طولانی‌تری را پیش می‌کشد.
از دیگر ویژگی‌های برجسته این کتاب، زاویه دید بومی و غیر غربی آن به تاریخ جهان است؛ به طوری که آن را می‌توان جزو اولین تاریخ‌نگاری‌های غیر غربی به شمار آورد. نگاه تاریخی این اثر اگرچه بی‌طرفانه نیست، اما به روشنی احساس بیزاری جامعه استعمارزده هند را نسبت به نظام‌های امپریالیستی و سرمایه‌داری نشان می‌دهد و باعث هوشیاری خواننده در برابر استعمارهای تازه می‌شود.
کتاب(سه جلدی) «نگاهی به تاریخ جهان» اثر جواهر لعل نهرو است با ترجمه مرحوم محمود تفضلی که انتشارات امیرکبیر این کتاب را چاپ و راهی بازار نشر کرده است.
محور اصلی کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» سرزمین هند است. یعنی در کتاب «نگاهی به تاریخ جهان»، نگاه‌کننده در هند نشسته است. ابتدا به تاریخ دور می‌نگرد و در بستر زمان جلو می‌آید تا به تاریخ معاصر خود می‌رسد. روایت و تحلیل تاریخ از این نوع که نهرو انجام داده است توجه ویژه‌ای به جغرافیای رخدادها هم دارد. بنابراین آسیا و تقابل تاریخی شرق و غرب دیگر محور اصلی کتاب است. از دیگر ارزش‌های کتاب باید به توالی و ارتباط رخدادهای جهان با یکدیگر نام برد. رویکرد تاریخی اثر درس گرفتن از تاریخ است و در این بین نویسنده هرگز ادای بی طرفی و خنثی منشی ندارد. او یک هندی اصیل است که در نقل تاریخ کشورش و جهان به استعمار و استبداد از همان ابتدا حساسیت ویژه‌ای نشان می‌دهد. می‌توان گفت «نگاهی به تاریخ جهان» یکی از واقعی‌ترین تاریخ‌هایی است که نوشته شده است. تاریخی به زبان مردمی که عادت کرده بودند حتی تاریخشان را هم غربی‌ها بنویسند.
سه ویژگی اصلی کتاب عبارتند از اینکه اولا تاریخی- بومی است. دوم اینکه تحلیلی و توضیحی است و سوم آنکه به زبان ساده و برای جوانان و نوجوانان نوشته شده است.
آیت‌الله خامنه‌ای در دیداری نیز با فرماندهان سپاه پاسداران ذیل بحث استحکام ساخت درونی فرمودند: این کتاب جواهر لعل نهرو -نگاهی به تاریخ جهان- را بخوانید؛ در بخشی که دخالت و نفوذ انگلیس‌ها در هند را بیان می‌کند، تصویر می‌کند، تشریح می‌کند - او آدمی است هم امین، هم مطلع – می‌گوید صنعتی که در هند بود، علمی که در هند بود، از اروپا و انگلیس و غرب کمتر نبود و بیشتر بود. انگلیس‌ها وقتی وارد هند شدند، یکی از برنامه‌هایشان این بود که جلو گسترش صنعت بومی را بگیرند. خب، بعد کار هند به آنجا می‌رسد که ده‌ها میلیون آن وقت‌ها، صدها میلیون در دوره‌های بعد، فقیر و گدا و خیابان خواب و گرسنه به معنای واقعی داشته باشد.
جلد اول کتاب «نگاهی به تاریخ جهان»، حاوی نامه‌های نهرو است. این کتاب تصویری از کلیات حوادث مهم در هند و جهان را در هزار ساله اخیر به ویژه دویست سال پایانی آن مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
سپس در جلد دوم وقایع اروپا قبل از جنگ اول جهانی و انقلاب فرانسه و انقلاب صنعتی انگلیس و پیامدهای آن بیان شده است. همچنین مولف گریزی نیز به دویست سال پیش از جنگ اول جهانی می‌زند و طی آن وقایع جهان را در قرن هجدهم و نوزدهم بررسی می‌کند و در فصلی مستقل به بیداری مردم هند و ایران می‌پردازد و رشد و تکوین مبارزات میهنی در ایران را تبیین می‌کند. جنگ‌های داخلی آمریکا، دست درازی انگلیس به کشورها، رشد استعمار آمریکا، زوال روسیه تزاری و وقوع انقلاب اکتبر در روسیه و جنگ‌های چین و ژاپن و بالاخره نقشه جدید اروپا از جمله سرفصل‌هایی است که در این کتاب عنوان شده است.
نهرو در جلد سوم این اثر به وقایع مهم جهان در قرن بیستم می‌پردازد و طی آن رویدادهایی چون جهان پس از جنگ اول، مبارزه ایرلند به خاطر جمهوری، ظهور کمال آتاتورک در ترکیه، نهضت گاندی در هند، نهضت فاشیسم در ایتالیا، اوضاع اقتصادی در جهان، انقلاب و ضدانقلاب در چین، اقدامات ژاپن، مشکلات شوروی، پیشرفت‌های علمی در جهان، مبارزه آمریکا و انگلیس در رهبری دنیا و جنگ دوم جهانی را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
جواهر لعل نهرو نویسنده کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» (زاده ۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ – درگذشته ۲۷ مه ۱۹۶۴) از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود. همچنین وی یک تاریخدان بود او به عنوان اولین نخست‌وزیر هند پس از اعلام استقلال در ۱۵ اوت ۱۹۴۷ (۲۳ مرداد ۱۳۲۶) انتخاب شد. جواهر لعل نهرو ۱۴ نوامبر ۱۸۸۹ برابر با ۲۳ آبان ۱۲۶۸ به دنیا آمد و در ۲۷ مه ۱۹۶۴ برابر با ۶ خرداد ۱۳۴۳ درگذشت. وی از رهبران جنبش استقلال هند و کنگره ملی هند بود.«پاندیت» (معلم) هم خوانده می‌شد. پدر او موتیلال نهرو و مادرش سواروپ رانی نام داشتند... .
در تابستان سال ۱۹۲۸ ایندیرا، دختر نهرو که در آن وقت ده ساله بود در شهری ییلاقی دور از پدرش به سر می‌برد. در آن تابستان نهرو یک سلسله نامه برای دخترش نوشت که در آنها با زبانی ساده داستان آفرینش زمین و پیدا شدن زندگی و تشکیل نخستین قبایل و اجتماعات بشری را نقل کرد. بعد مجموعه‌ی آنها را که ۳۰ نامه کوتاه بود به صورت کتابی منتشر کرد. نشیب و فراز زندگی اجتماعی و سیاسی نهرو که اهداف بلند انقلابی اصیل را در سر داشت بارها و بارها به زندان کشاند. در سال ۱۹۳۰ که نهرو یکی از دوران‌های متعدد زندانش را می‌گذراند درصدد برآمد از فرصت و فراغتی که در زندان پیش می‌آید، استفاده کند و نامه‌های تازه‌ای برای دخترش بنویسد. این نامه‌های تازه در مدتی نزدیک سه سال از اکتبر ۱۹۳۰ تا اوت ۱۹۳۳ در دو دوران مختلف زندان نوشته شد و در آنها یک دوره تاریخ جهان منعکس می‌شد. در اواخر سال ۱۹۳۳ که نهرو زندان خود را به پایان رساند، نامه‌های خود را مروری کرد و آماده‌ی چاپ ساخت اما چون به زودی در ۱۲ فوریه ۱۹۳۴ یک‌بار دیگر زندانی شد، خواهرش ویجایالکشمی پاندیت مجموعه آنها را تنظیم کرد، «نگاهی به تاریخ جهان» نامید و در دو جلد به چاپ رساند.
استقبال از این کتاب به حدی بود که در سال ۱۹۳۸ نگاهی به تاریخ جهان نایاب شد. نهرو بار دیگر نوشته‌هایش را برای تجدید چاپ مورد بازنگری قرار داد و اصلاحاتی در آن به عمل آورد و یک فصل هم بر آن افزود. بدین‌ترتیب کتاب بار دیگر روانه بازار کتاب شد و آن قدر اعتبار یافت که هنوز پس از گذشت ۷۵ سال همچنان جزو کتاب‌های خوب تاریخ به شمار می‌آید.
نهرو با مقاومت و پافشاری بر اهداف استقلال‌طلبانه و مبارزه برای ایجاد هندوستان بزرگ و پس از طی سال‌ها مرارت و سختی بعد از استقلال هند، اولین نخست‌وزیر و رهبر انقلابی هند نو شد. بنابراین بسیاری از تحلیل‌ها و توضیحات جواهر لعل نهرو برای کسانی که می‌کوشند از تاریخ برای خود الهام و راهنمایی کسب کنند و برای آینده‌ای که می‌سازند درس بیاموزند معنی و مفهوم بزرگ‌تری یافته است. نهرو در این کتاب خود را تاریخ‌نویس نمی‌داند. او یادداشت‌هایی را برای دخترش نوشته که پر از توضیح و تعلیل و روشنگری درباره رخدادهای تاریخی است. در واقع نوعی تاریخ تحلیلی است با تاکید بر حفظ نگاه هند و آسیا.
مترجم کتاب مرحوم محمود تفضلی، مردی فرهنگی و کاردان بود که سال‌ها در قامت رایزن فرهنگی ایران در کشورهای آسیایی از جمله هند خدمت کرده بود و نظر به دغدغه و شناخت خود از آثار مهم فرهنگی کشورها دست به ترجمه آثار بسیاری به زبان فارسی زد. «نگاهی به تاریخ جهان» در سه جلد ترجمه و بطبع رسیده است. بخش اول شامل ۹۵ نامه از «تاریخ باستان» آغاز و تا اواخر قرن هجدهم و تا آستانه انقلاب‌های بزرگ آن قرن ادامه یافته است. بخش دوم ۶۰ نامه در خود دارد و تا جنگ اول جهانی را روایت کرده است. بخش سوم هم ۴۲ نامه شامل دنیای پس از جنگ است. این تقسیم‌بندی از سوی مترجم صورت گرفته و به جهات فنی و عملی کار انتخاب شده است والا کتاب یک واحد متصل و به هم پیوسته است. ترجمه فارسی این کتاب از روی چاپ چهارم آن که در ژانویه ۱۹۴۹ در لندن انتشار یافت، صورت گرفته است و مستقیما از متن انگلیسی برگردانده شده است.
نکته جالب اینکه ترجمه کتاب در سال ۱۳۳۵ه.ش پس از اینکه ترجمه کتاب قبلی نهرو تحت عنوان «زندگی من» از سوی محمود تفضلی آغاز شد. نهرو بعد از دریافت کتاب زندگی خود از تفضلی خواست کتاب تازه‌اش که همین «نگاهی به تاریخ جهان باشد» را ترجمه نماید. نهرو که در آن سال نوشته بود: خوشوقت خواهم شد که شما کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» مرا نیز ترجمه و منتشر کنید. سه سال بعد و در سال ۱۳۳۸ه.ش مرحوم تفضلی یک نسخه از ترجمه کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» را به سفیر کبیر هند در تهران تحویل داد تا با حفظ مراتب احترام به دفتر نخست‌وزیری جایی که جواهر لعل نهرو بر آن تکیه زده بود، بفرستند. نهرو پس از دریافت کتاب برای مترجم کتابش در ایران نوشت:
«آقای محمود تفضلی عزیز
سفیر کبیر ما در تهران یک نسخه از ترجمه فارسی کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» را که شما ترجمه کرده بودید را برایم فرستاده است. از شما سپاسگزارم و آن را تقدیر می‌‌کنم. چون زبان فارسی نمی‌دانم، شاید نتوانم درباره این ترجمه قضاوت کنم، اما شنیده‌ام که این کتاب در ایران موقعیت خوبی کسب کرده است و استقبال شایانی از جانب دانشجویان و عموم مردم از آن شده است. امیدوارم این کتاب سبب تفاهم بیشتر میان ایران و هند بشود.
با احساسات صمیمانه. ارادتمند. جواهر لعل نهرو»
کتاب همانطور که سفیر کبیر هند به جناب نخست‌وزیر گفته بود در ایران به شدت مورد اقبال قرار گرفته بود و موفق شد برنده جایزه بهترین ترجمه سال ۱۳۳۸ه.ش انجمن کتاب ایران شود. ترجمه‌ای که در پی گذشت چند دهه از آن اکنون کمی قدیمی و کندخوان به نظر می‌رسد، اما هنوز قوت و استحکام بیانی خود را در نوشتن جملاتی کوتاه و با افعال و کلمات درست حفظ کرده است.
جواهر لعل و نهرو در ابتدای کتاب نوشته است:
در زندانی بودم که کتابخانه‌ای وجود نداشت و کتاب‌هایی که بتواند مورد رجوع قرار گیرد در اختیار زندانی نیست. در چنین وضعی کتاب نوشتن درباره هر موضوع و مخصوصا درباره تاریخ کاری گستاخانه و دشوار است. در زندان مقداری کتاب به دستم رسید اما نمی‌توانستم آنها را با خود نگاه دارم. کتاب‌ها می‌آمدند و می‌رفتند. بنابراین خودم را عادت دادم که از کتاب‌هایی که می‌خوانم یادداشت بردارم. دفترچه‌های یادداشت من که بعد از مدتی تعدادشان خیلی زیاد شده بود در هنگام نوشتن نامه‌ها به کمک من آمدند. در این زمان فقدان کتاب‌های خوب که بتواند طرف مراجعه قرار گیرد، کاملاً محسوس بود و به همین جهت بعضی دوران‌‌ها از قلم افتاده و ناگفته مانده‌اند. نامه‌های من شخصی هستند و در آنها بسیاری مسایل خصوصی هست که فقط برای دخترم معنی و مفهوم دارد. نمی‌دانم با آنها چه باید کرد، زیرا بیرون کشیدن آنها کاری نیست که به آسانی امکان‌پذیر باشد. نهرو می‌نویسد: روش برخورد من با حوادث مثل کار یک تاریخ‌نویس نیست. اصولا من ادعای تاریخ‌نویسی ندارم. آنچه در این نامه‌ها هست مخلوط ناموزونی است از نوشته‌های ابتدایی برای جوانان با بحث و گفتگویی از منظر بزرگ‌سالان.
نهرو درباره تاریخچه هر مکان مهمی از یونان در غرب دور تا چین در شرق برای دخترش صحبت می‌کند. همچنین در مورد جنگ‌هایی که در این سال‌ها درگرفت، بزرگ‌ترین انقلاب‌هایی که حکومت‌ها را سرنگون کردند و نیز درباره رهبران و پادشاهان افسانه‌ای -از اسکندر مقدونی تا مهاتما گاندی- اطلاعات مفیدی را ارائه می‌دهد.
بدون شک خوانندگان هنگام مطالعه کتاب «نگاهی به تاریخ جهان» متوجه خواهند شد که با اثری منحصر به فرد و در سطح عالی روبرو هستند. این واقعیت که کتاب نگاهی به تاریخ جهان در شرایط زندان و بدون دسترسی به هیچ کتاب مرجعی نوشته شده، نمایانگر هوش و درک باور نکردنی نهرو از تاریخ و عمق اطلاعات اوست. برخلاف بسیاری از کتاب‌های تاریخی دیگر که کم و بیش در مورد دوره تاریخی خاصی از فرهنگ‌های خاص صحبت می‌کنند، این کتاب نمایی همه جانبه و گسترده از تاریخ بشریت را پیش روی خواننده می‌گستراند. نهرو این کتاب را با ذکاوت فراوان نوشته که خواندن آن را جذاب کرده است. قالب انتخابی او برای تدریس تاریخ به دختر نوجوانش، از موثرترین شیوه‌های آموزشی برای همه گروه‌های سنی است که خواندن آن را ساده، سرگرم‌کننده و لذت بخش می‌کند. نهرو در این کتاب خواننده‌اش را درگیر جزییات تاریخ بسیار دور نمی‌کند. بخصوص در مورد ۵۸۰۰ سال ابتدایی او یک نمای کلی از تمدن‌ها را ارائه می‌دهد. اما با نزدیک شدن به دوره معاصر و قرن نوزدهم و بیستم، او جزییات بیشتری مطرح کرده و بحث‌های طولانی‌تری را پیش می‌کشد.
از دیگر ویژگی‌های برجسته این کتاب، زاویه دید بومی و غیر غربی آن به تاریخ جهان است؛ به طوری که آن را می‌توان جزو اولین تاریخ‌نگاری‌های غیر غربی به شمار آورد. نگاه تاریخی این اثر اگرچه بی‌طرفانه نیست، اما به روشنی احساس بیزاری جامعه استعمارزده هند را نسبت به نظام‌های امپریالیستی و سرمایه‌داری نشان می‌دهد و باعث هوشیاری خواننده در برابر استعمارهای تازه می‌شود.
کتاب(سه جلدی) «نگاهی به تاریخ جهان» اثر جواهر لعل نهرو است با ترجمه مرحوم محمود تفضلی که انتشارات امیرکبیر این کتاب را چاپ و راهی بازار نشر کرده است.
نظر شما