در یادداشت میرانصاری آمده که اسناد به مرکز دایره‌المعارف انتقال داده شده و کتابخانه هما کاتوزیان نیز قرار است که به ایران منتقل شود.
در یکی از همین جلسات در سال 2017، دکتر کاتوزیان از عزمِ خود مبنی بر جمع‌آوری اسناد زندگی خود، که تعداد آنها نزدیک به هفت هزار برگ است، و اهدای آنها به یکی از مراکز علمی ایران خبر داد و از من پرسید که کدام یک از نهادهای علمی کشور، ظرفیتِ نگهداری این اسناد را می‌تواند داشته باشد. این زمان، دکتر منوچهر ستوده، تازه درگذشته بود و چند سالی نیز از مرگ ایرج افشار می‌گذشت. دو بزرگواری که اسناد زندگی و نیز کتابهای خود را به کتابخانه و مرکز اسناد دائرهالمعارف بزرگ اسلامی هدیه کرده بودند. به دکتر کاتوزیان گفتم: بسیار حیف است که اسناد شما در کنار اسناد و کتابهای بزرگان فرهنگ ایران که در کتابخانه مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی فراهم آمده‌اند، جای نگیرد. بزرگانی مانندِ شیخ‌الاسلامی بهبهانی، عبدالحسین زرین‌کوب، شرف خراسانی، منوچهر ستوده، ایرج افشار، عنایت‌الله رضا، احمد اقتداری و بسیاری کسان دیگر. دکتر کاتوزیان انتخاب من را پسندید و من را به‌عنوان وکیل و امینِ خود، واسطه انتقال این اسناد به کتابخانه دائرهالمعارف بزرگ اسلامی کرد و اهدانامه‌ای نیز در این باب تنظیم کرد.
سال بعد، یعنی در سال 2018، در سفرِ معمول و سالانه خود، به آکسفورد برگشتم. ایشان بشارت داد که جمع‌آوری اسناد به اتمام رسیده است. با هم به منزلش رفتیم و برخی از آنها را بسته‌بندی کردیم. شش ماه بعد، هنگام بازگشت به وطن، مقداری از آنها را تا آن‌جایی که محدودیتِ بارِ مسافر اجازه می‌داد، با خود به ایران آوردم و باقی مانده را یکی دیگر از دوستان دکتر کاتوزیان به ایران منتقل کرد و من نیز مجموعه اسناد را به کتابخانه و مرکز اسناد دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی انتقال دادم. نزدیک به دو سال بعد، دکتر کاتوزیان با به من اطلاع داد که تصمیم دارد کتابخانۀ خود را نیز به داخل ایران انتقال دهد و به مرکزی که من مصلحت می‌دانم هدیه کنم. من نیز هم‌چنان مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی را پیشنهاد کردم. ایشان نیز این موضوع را پذیرفت و با ارسال اهدانامه دیگری بدین امر رسمیت بخشیدند. کتابها نیز در آستانه انتقال به ایران و کتابخانه مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی است که منوط به سفر آتی من به آکسفورد است.
نامه مربوط به اهدای اسناد:
اول شهریور 1397
جناب آقای دکتر علی میرانصاری، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی
با سلام
اینجانب دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان متولد 26 آبان 1321 در تهران، استاد کالج سنت‌آنتونی دانشگاه آکسفورد برآنم که اسناد پنجاه‌وپنج سال زندگی علمی و شخصی خود را که مشتمل بر موضوعاتی چون اجتماعی، علمی، سیاسی و شخصی‌ست، به یکی از مراکز اسنادی ایران هدیه کنم. بنابراین به دلیل حُسن اعتمادی که به جناب عالی دارم و نیز اعتمادی که به سابقه تحقیقاتی شما در سازمان اسناد ملّی ایران دارم، حضرت عالی را به‌عنوان وکیل خود در ایران برگزیده‌ام. اهدای این اسناد مشروط به شرایط زیر است:
1. اهدای این اسناد به یکی از مراکز اسنادی ایران به صلاحدید جناب عالی است.
2. اسناد تا 26 آبان 1421 شمسی، یعنی تا یکصدمین سال تولّد اینجانب منتشر نگردد.
3. اسناد با حضور خود حضرت عالی و نمایندگان سازمان مربوطه در صندوق مشخصی لاک و مُهر شود و به امضاء شما برسد و به مُهر شما ممهور گردد.
4. انتشار این اسناد پس از طی مدّت مقرر با صلاحدید حضرت عالی باشد.
5. حضرت عالی یا شخصی را که شما تعیین می‌کنید در اولویت اول در امر تحقیق و انتشار این اسناد است.
6. انتشار خبر اهدای این اسناد در مطبوعات به صلاحدید جناب عالی باشد.
امضاء اوّل: محمدعلی همایون کاتوزیان
امضاء دوّم: دکتر علی میرانصاری
شاهد اوّل: فریده (صدیقه) کاتوزیان
شاهد دوّم: محمد امامی
نامه دوم، مربوط به اهدای کتابها:
16 اسفند 1399
دوست گرامی جناب آقای دکتر علی میرانصاری
با سلام
حضرت عالی مطلّع هستید که شمار کتابهای کتابخانه اینجانب (باقیمانده از آتش‌سوزی کتابخانه‌ام در 25 سال پیش) فعلاً به بیش از دوهزار مجلد می‌رسد که در منزل و در دفترم جای گرفته است. تصمیم دارم این کتابها را به یکی از مراکز علمی ایران هدیه کنم. این کتابها به زبان فارسی و انگلیسی و موضوعاتی چون تاریخ، ادبیات و علوم اجتماعی را شامل می‌شود. در این ارتباط متذکر می‌گردم:
1. مرکزی که این کتابها به آن هدیه می‌گردد، باید نسبت به انتقال آنها به ایران اقدام نماید.
2. مرکز مزبور باید از شأنیت لازم نزد اهل علم برخوردار باشد.
3. کتابها در قفسه‌‌هایی جداگانه به نام اینجانب نگهداری گردد.
4. استفاده از این کتابها به شکل امانی نباشد. بلکه محقق و خواننده مربوطه در همان محل نگهداری از این منابع استفاده کند.
همانطور که در انتقال و اهداء اسناد زندگی‌ام شما را به‌عنوان امین و وکیل خود برگزیده بودم، چگونگی انتقال این کتابها را به وطن نیز منوط به تصمیم حضرت عالی می‌کنم تا به هر مرکزی که مصلحت می‌دانید اهداء گردد.
در مذاکرات شفاهی که با یکدیگر داشتیم حضرت عالی مصلحت دانستید که کتابهای مزبور به کتابخانه مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی که از شأنیت لازم نزد اهل علم برخوردار است اهداء گردد تا در کنار مجموعه‌های اهدایی بزرگان فرهنگ ایران ازجمله ایرج افشار، عبدالحسین زرین‌کوب، احمد اقتداری، صادق کیا و بسیاری دیگر قرار گیرد.
اینجانب با فرض بر اینکه مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی شروط چهارگانه فوق را پذیرفته است با طیب خاطر پیشنهاد و مصلحت حضرت عالی را می‌پذیرم و مجموعه خود را به آن مرکز معظم هدیه می‌کنم.
با تجدید مراتب ارادت، محمدعلی همایون کاتوزیان
شاهد اوّل: امیرهمایون کاتوزیان
شاهد دوّم: صدیقه کاتوزیان
منبع: مجلّۀ تجربه، شمارۀ 13، آبان 1401
نظر شما