به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جشنواره فیلم رشد مثل هر جشنواره دیگری، هویتی بصری برای خود تعریف کرده است. همان‌طور که «نخل طلا» نماد جشنواره فیلم کن، «سیمرغ» نماد جشنواره فیلم فجر و «پروانه زرین» نماد جشنواره بین‌المللی فیلم کودک است، «کتاب» به عنوان نماد جشنواره بین‌المللی فیلم رشد انتخاب شده تا رابطه تنگاتنگ این رویداد فرهنگی هنری با آموزش و پرورش به خوبی به نمایش گذاشته شود.

از همان ابتدا، هدف از برپایی جشنواره فیلم رشد، گردآوری و ارایه آخرین تولیدهای آموزشی و یافتن راه‌های جدید برای پرورش و آموزش کودکان و نوجوانان ایران زمین بود. در این مسیر، توجه به حضور دانش‌آموزان و معلمان در نقش فیلمساز، در هر دوره مورد توجه قرار گرفته است، البته شاید در هر جشنواره مشابهی، حضور این اقشار به رسمیت شناخته شود، ولی نظام‌مند بودن حضور فیلم‌سازان نوجوان و برخورداری آن از یک چارچوب تعریف‌شده، تا اندازه زیادی به جشنواره فیلم رشد منحصر است.

مسیری به طول بیش از نیم قرن
سال 1342 بود که اداره فعالیت‌های سمعی و بصری وزارت آموزش‌ و پرورش به ابتکاری جالب دست زد و یک فستیوال بین‌المللی را برای شناسایی برترین آثار آموزشی و تربیتی تاسیس کرد. این فستیوال در ابتدا «فستیوال بین‌المللی فیلم‌های آموزنده» نام گرفت. پس از پنج دوره برگزاری، واژه «جشنواره» به جای عبارت غیرایرانی «فستیوال» قرار گفت تا از دوره ششم، نام رویداد به «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزشی» تغییر پیدا کند.

تا سال 1357، 14 دوره از این جشنواره برگزار شد. وقوع انقلاب اسلامی و تغییر ساختارهای حکمرانی در کشور باعث شد، برگزاری این رویداد هنری همچون برخی دیگر از رویدادهای فرهنگی و هنری، مدتی متوقف شود. البته با توجه به ماهیت آموزشی جشنواره و مبرا بودن محتوای آن از فضای مبتذلی که در سینمای قبل از انقلاب غالب بود، برگزاری آن در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی، نیز دنبال شد.
سال 1364، پانزدهمین دوره جشنواره به عنوان نخستین دوره آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با نام «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزشی و تربیتی»، با شرکت 21 کشور، هم‌زمان با هفته معلم، از ۱۲ تا ۱۹ اردیبهشت ماه در محل موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

از دوره بیستم ، نام جشنواره به نام کنونی آن، یعنی «جشنواره بین‌المللی فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی رشد» تغییر کرد و همچنان نیز با همین عنوان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. جشنواره فیلم رشد مثل هر جشنواره دیگری، شعاری متناسب با کارکردش، برای خود برگزیده است، شعاری که از میانه فعالیت جشنواره انتخاب شده و تا امروز، روشنگر مسیر آن بوده است. «دانش در آینه‌ی تصویر» شعار جشنواره فیلم رشد است و امروز یکی از رویکردها برای تحقق عدالت آموزشی در بین همه دانش‌آموزان ایرانی به شمار می‌رود.

بعد از 51 دوره
از هر رویدادی که بیش از نیم قرن سابقه داشته باشد، انتظار می‌رود چارچوب برگزاری و اهداف خود را در جامعه مخاطب به خوبی معرفی کرده باشد.

همان طور که امروز جشنواره‌های برتر حوزه سینما به‌خوبی در بین اهالی سینما شناخته‌شده هستند و به محض مطرح شدن نام‌شان، ذهن مخاطب به پیش‌زمینه‌هایی که از گذشته برای وی تعریف شده است، رهنمون می‌شود. با این حال جشنواره فیلم رشد، امروز در آستانه آغاز پنجاه و دومین دوره خود، بعد از سپری شدن پنجاه و یک دوره برگزاری، تا چه میزان روی آنان نفوذ دارد؟ آمار قابل توجه آثار ارسالی از کشورهای جهان و البته تعداد کشورهایی که هر سال برای حضور در جشنواره آثاری از آنان ارسال می‌شود، شهرت بین‌المللی جشنواره فیلم رشد را تایید می‌کند ولی این جشنواره چه اندازه در داخل کشور شناخته‌شده است؟

یکی از نقاط ضعف جشنواره فیلم رشد، منحصر بودن آن در تهران و شهرهای بزرگ است، در حالی که هر جا مدرسه‌ای وجود داشته باشد، می‌تواند عرصه‌ای برای حضور فیلم‌های جشنواره رشد به حساب آید.

تا دوره بیست و پنجم، فیلم‌های جشنواره تنها در تهران به نمایش در می‌آمد، ولی از این دوره، نمایش فیلم‌ها در استان‌های کشور نیز موردتوجه قرار گرفت. برگزاری دوره‌های سی و سوم تا سی و پنجم در کرمان، یزد و مشهد، آغازی بر گسترش هر چه بیشتر جشنواره در کشور و تلاش برای ایجاد فرصت برابر استفاده از محتوای آموزشی و تربیتی بود و در سال‌های مختلف اکران فیلم‌ها در سینماها و مراکز آموزشی شهرهای مختلف کشور برای افزایش نفوذ جشنواره فیلم رشد مورد توجه بوده، حتی برخی سال‌ها فیلم‌های جشنواره رشد به دورترین نقاط کشور رفته، ولی هنوز هم تا رسیدن به جایگاه مطلوب راه زیادی باقی مانده است.

فراگیر شدن جشنواره فیلم رشد در کشور، چه بسا به یک برنامه‌ریزی گسترده با حضور تمام بخش‌های اجرایی و پژوهشی آموزش و پرورش نیاز دارد تا فیلم دیدن به عنوان جزیی از برنامه درسی پذیرفته شود و به کلاس‌های درس راه پیدا کند.
یکی از فعالیت‌هایی که می‌توان برای شناخت بیشتر جشنواره و نفوذ آن در بین مخاطبان انجام داد، استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی است.

اکنون و پس از مجازی شدن تدریس‌ها، شبکه اجتماعی «شاد» که مورد استفاده دانش‌آموزان و معلمان کشور است، ظرفیت خوبی برای انتشار محتوای آموزشی فراهم آورده است. از این رو می‌توان با یک تغییر راهبرد و تبدیل «نمایش» به «انتشار»، به جای فرایند پرهزینه و پر زحمت اکران، فیلم‌های برگزیده را در «شاد» منتشر کرد.

بهترین فرصت
کرونا داغ‌های زیادی بر دل‌ ما گذاشت، ولی باید بپذیریم که این بلا، فراتر از یک بیماری همه‌گیر بود و آثاری که بر جامعه ما و تمام جوامع دیگر بر جای گذاشت، آن چنان عمیق است که تا سال‌ها باقی خواهد ماند. در دوره بحران کرونا مجبور شدیم سبک زندگی خود را تغییر دهیم، بسیاری از دید و بازدیدها و بسیاری از کارهایی که تا پیش از این روال روزمره زندگی‌ ما بود، به چالش تبدیل شد و خیلی از آنها را به فراموشی سپردیم و بسیاری را تغییر دادیم.

کرونا و مجازی شدن آموزش، یک اثر بسیار مهم بر جای گذاشت. تقریبا معلم و دانش‌آموزی باقی نماند که «فیلمساز» نشده باشد! همه مجبور شدند گوشی به دست بگیرند و با آن، از کار خود گزارش تهیه کنند. در طول این مدت، معلمان و دانش‌آموزان چالش‌های مربوط به انتخاب سناریو یا جهت و حرکت دوربین را در ضبط فیلم تجربه‌ کرده‌اند.

کرونا کاری کرد که تقریبا به تعداد تمام دانش‌آموزان و معلمان، فیلمساز آماتور داریم. کسانی که حداقل یک بار دوربین به دست شده‌اند، سناریو در ذهن خود چیده‌اند و با چالش ضبط صدا، طراحی صحنه، دکوپاژ و نحوه برداشت صحنه، دست و پنجه نرم کرده‌اند؛ به قول خودمان، خاک صحنه خورده‌اند!

برای جشنواره‌ای مثل رشد که در پی تربیت فیلمسازان آموزشی است چه فرصتی از این بهتر؟! میلیون‌ها دانش‌آموز و معلم که تجربه ساخت فیلم داشته‌اند و همه به مباحث آموزشی (حداقل دروس رایج مدرسه‌ای) آشنا هستند، آماده‌اند تا آموزش‌های حرفه‌ای‌تر به آنان ارایه شود و به فیلمسازانی قوی‌تر و فنی‌تر تبدیل شوند تا بتوانند آثار قابل عرضه‌ای در عرصه آموزش و تربیت عرضه کنند.