به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، علیرضا حسن‌زاده عضو هیئت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی در «چهارمین همایش ملی میراث‌زبانی» با بیان گوشه‌ای از مقاله‌اش با عنوان «زبان، تنوع فرهنگی و همبستگی ملی» گفت: پس از رویداد دلخراش جنگ جهانی دوم، در حوزه‌های گوناگون از علوم‌انسانی چون مردم‌شناسی، زبان‌شناسی، فلسفه، مطالعات فرهنگی و نقد ادبی، نظریه‌های گوناگونی با تاکید بر وضعیت چندصدایی، پرهیز از قوم‌مداری، تاکید بر مدارا، نسبیت و تنوع فرهنگی شکل‌گرفت.
وی بیان کرد: هویت ایرانی، اگرچه در گونه‌شناسی جامعه‌شناختی-مردم‌شناختی خود، مبتنی بر گفت‌وگو با منابع کهن و باستانی چون زبان، آیین، دین، ادبیات، سرزمین و تاریخ است، اما این هویت در پویایی تاریخی خود بیانی چندصدایی و منطبق با آنچه را که هتروگلسیا نامیده می‌شود، به صورتی عمیق تجربه کرده، این تجربه در عناصر و منظرهای گوناگونی از تاریخ پدیدار شده اما زبان (ادبیات) و آیین را می‌توان دو صورت گفتمانی و اصلی، زنده و پویا از این تجربه هویتی در میان ایرانیان دانست.
این عضو هیأت علمی پژوهشکده مردم‌شناسی بیان کرد: از یکسو می‌توان به نیمه دهه هفتاد شمسی اشاره داشت، که هویت چندصدایی در اشکال بینامتنی و بینا آیینی در حوزه عمومی به شکلی قدرتمند ظاهر می‌شود، چون آنچه در آیین‌هایی چون چهارشنبه‌سوری، هواداری از فوتبال ملی و باشگاهی و عاملیت گروه‌هایی چون جوانان، زنان، اقوام ایرانی و غیره قابل مشاهده است.
او گفت: از سوی دیگر چندصدایی شدن هویت ایرانی در چشم‌اندازی که زبان، ادبیات و آیین در آن به یکدیگر متصل می‌شوند، تاریخی بسیار کهن‌تر داشته و در کنار منشور کورش بزرگ در آثار عرفانی شاعران بزرگی چون حافظ، مولانا، عطار و...ظاهر می‌شود.
حسن‌زاده با بیان‌اینکه زبان فارسی بر این مبنا به تجلی‌گاه تلفیق و ترکیب افق‌ها تبدیل شده و همزیستی آنان را ممکن می‌گرداند افزود: زبان فارسی دارای دو نقش ملی و فراملی در سطوح گوناگون از نقش و کارکرد اجتماعی و هویتی خود بوده، با این حال در دو چشم‌انداز از نقش‌های مزبور، این زبان نقشی چندصدایی را نیز ایفا کرده و یکی از خاستگاه‌های ظهور هویت چندصدایی ایرانیان بوده است.
رییس پژوهشکده مردم‌شناسی، چندزبانگی را یکی از ویژگی‌های زبان فارسی خواند که در آن همزیستی زبان فارسی را با همه زبان‌های رایج در میان اقوام ایرانی می‌توان شاهد بود و گفت: این زبان از یکسو، در جغرافیای امروزی ایران پل اتصال دوره‌های تاریخی، خرده‌فرهنگ‌های گوناگون، اقوام دینی و زبانی و غیره بوده و از سوی دیگر فراتر از مرزهای جغرافیایی ایران امروز در نمونه‌های برجسته‌ای چون آیین‌های زیارت مولانا، بیدل و...نقشی فراملی و وحدت‌بخش را در میان اقوام و ملل ایفا کرده است.
حسن‌زاده گفت: این مقاله پس از مقدمه‌ای درباره ظهور و تبارشناسی هویت چندصدایی ملی ایرانیان در ایران معاصر، نخست به معرفی نمونه‌هایی از جایگاه و نقش برجسته زبان فارسی به مثابه پل اتصال اقوام ایرانی و زبانی میان‌قومی به‌ویژه با تمرکز بر چندزبانگی در ترانه‌های فولکلوریک و موسیقی اقوام ایرانی به‌مثابه یک تجربه زنده می‌پردازد و سپس بر پایه مطالعه‌ای میدانی که در سال‌های اخیر در قونیه انجام شده، رابطه آیین و زبان (ادبیات) را در آیین شب عروس مولانا می‌پژوهد.
او در پایان افزود: نتایج پژوهش یاد شده که در نشریه مطالعات انسان‌شناختی خاورمیانه منتشر شده؛ مخاطبان این گفتار را به کمک یافته‌های میدانی؛ عکس، فیلم و اسناد دیگر با نقش چندصدایی زبان‌فارسی و کارکرد فراملی آن آشنا می‌سازد.
پنجشنبه ۴ اسفند ۱۴۰۱ - ۰۹:۰۰
نظر شما