به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم رونمایی از ترجمه تازه کتاب اقبال لاهوری «بازسازی اندیشه دینی» با حضور اساتید و پژوهشگران اقبال شناس و با سخنرانی احسان شریعتی و نسرین غلامحسین‌زاده در بنیاد شریعتی برگزار شد.

در ابتدای این برنامه احسان شریعتی که مقدمه ای بر این کتاب نیز نگاشته است، بیان کرد: این کتاب ترجمه جدیدی از کتاب بازسازی اندیشه دینی در اسلام اقبال لاهوری است که می‌دانیم تاکنون سه ترجمه از آن به زبان فارسی شده است. احمد آرام، بقایی ماکان و مسعود نوروزی. ولی هر کدام از این ترجمه‌ها در گذشته ابهاماتی داشته است. به خصوص در نقاط و گذرگاه‌های کلیدی که مربوط به بحث‌های اجتماعی سیاسی یا در زمینه‌های فلسفی مهم بوده که درست ترجمه بشود.

او ادامه داد: اقبال از متفکرین شرقی است که در اروپا از سوی فیلسوفانی مانند‌هانری برگسون که یکی از فیلسوفان اول قرن بیستم بوده است، دوباره مطرح شده است. اما الان به واسطه بازخوانی‌های نو اندیشی و فیلسوفان نو فرانسوی مانند دلوز و دیگران و متفکران جدیدی مانند سلیمان بشیریان که یکی از کتاب‌هایش "اسلام و جامعه باز" یا "حرکت در اندیشه اقبال لاهوری" است، اهمیت اقبال برای جوامع امروز مطرح می‌شود.

شریعتی افزود: وقتی ما در زبان فارسی ترجمه جدیدی از اقبال انجام می‌دهیم مثل همین ترجمه غلامحسین زاده، متوجه می‌شویم که ترجمه‌های قبلی چه کاستی‌ها و اشکالاتی داشته است و چه نیازی به ترجمه جدید بوده است.

او گفت: در بنیاد شریعتی گروهی از متخصصان این کتاب را بازبینی کردند و سعی کردند انتقادی و از نظر به‌سازی و ارتقاء کیفیت ترجمه این کتاب را بخوانند و سرانجام این اثر به ثمر نشسته است. این ترجمه جدید هم از نظر شکل کار و هم نوآوری‌هایی که دارد، ابهاماتی که در گذشته بوده را برطرف کرده است.

سخنران دوم این برنامه رونمایی غلامحسین زاده بود که در ابتدای سخنان خود اظهار کرد: من یک مقاله مفصل در "ایران فردا" در مورد نقایص ترجمه‌ها چاپ کردم که اگر دوستان علاقه مند باشند می‌توانند آن را مطالعه کنند. بعضی اوقات کلماتی که برگردان فارسی پیدا می‌کنند رایج و مقبول می‌شود و در فرهنگ ترویج می‌شود و از آنها استفاده می‌کنند بنابراین مفهوم جا می‌افتد، اما بسیاری از کلماتی که احمد آرام در ترجمه قبلی از این کتاب استفاده کرد، به فارسی رایج نشد، بنابراین بعد از گذشت این زمان طولانی خیلی از کلمات به خصوص برای نسل‌های جدید نامفهموم هستند و در زمان خواندن یک اختلالی در ذهن ایجاد می‌کنند که فرد از مطلب دور می‌شود.

او گفت: بعضی از کلمات کلیدی را در ترجمه احمد آرام داریم که متاسفانه یا انتخاب او بوده است یا دلایلی دیگر که آن منظور و نظر اقبال را خوب بیان نکرده است. یک قضیه مانند دموکراسی که می‌تواند یک بعد بسیار وسیعی در مباحث اقبال داشته باشد، آن همکاری اجتماعی و مفهوم مطلب را نمی‌رساند و طی مطالعه‌ای که داشتیم هر سه ترجمه را دقیق مطالعه کردم. در بعضی جاها متاسفانه غلط‌هایی وجود دارد که اساسی هستند و در ترجمه بقایی ماکان که خیلی فراتر از این است که مشکلاتی وجود داشته است و حدود ۳۰ صفحه از کتاب اصلاً ترجمه نشده است که دلیلش مشخص نیست.

او افزود: بحث‌هایی که اقبال دارد فقط بحث فلسفی نیست، پیچیدگی و غامض بودن بحث‌های فلسفی است که در کنار آن بحث علوم جدید، عرفان و قرآن را هم داریم. یعنی در هر چهار زمینه اقبال کار کرده است و با استفاده از تمام این‌هاست که بحث‌هایش را مطرح می‌کند که مباحث پیچیده‌ای هستند و زمانی قابل درک می‌توانند باشند که ترجمه خوبی داشته باشند.

غلامحسین‌زاده ادامه داد: برخی تصور می‌کنند چون اقبال انگلیسی زبان نبوده خوب نتوانسته است این بحث‌ها را به انگلیسی بیان کند در صورتی که اینگونه نیست اقبال به زبان انگلیسی مسلط بوده و بحث‌های غامض فلسفی و علمی‌را خیلی خوب مطرح کرده ولی وقتی پیچیدگی این بحثها توسط مترجم درک نشود ترجمه اش هم بالطبع نمی‌تواند زیاد واضح باشد و خوب درک نمی‌شود.

او با اشاره به اینکه خودش هم زمانی که هر سه کتاب را می‌خوانده بعضی جاها را متوجه نمی‌شده بیان کرد: وقتی اصل کتاب و انگلیسی کتاب را خواندم متوجه شدم که می‌شود آن را طوری برگرداند که قابل درک تر بوده و به زبانی امروزی تر باشد.

او به ترجمه نوروزی نقد حاشیه نویسی زیاد و در نتیجه طولانی شدن محتوا را وارد کرد و گفت: مشکل ترجمه نوروزی مفصل تر کردن کتاب با حاشیه نویسی و تقسیمات شخصی است که ایجاد کرده است و این باعث شده نوروزی مقداری از امانتداری کتاب خارج شود. حتی رعایت کردن فصول، رعایت کردن پاراگراف‌ها اینها خودش کمک می‌کند که مخاطب و خواننده به افکار نویسنده نزدیک شود. ولی وقتی نقش‌آفرینی مترجم طوری می‌شود که مباحث را آنقدر با پاورقی زدن و شرح دادن، مفصل و طولانی می‌کند، خواننده را خسته می‌کند.

او ادامه داد: با توجه به امکان جستجو که امروزه وجود دارد، به راحتی می‌شود در مورد افرادی که اقبال در این کتاب به آنها اشاره کرده اطلاعاتی به دست آورد و فهمید چه کسانی بودند و چه کارهایی کرده اند. طولانی تر کردن کتاب با توجه به این نسل جدید که زیاد هم مشتاق به خواندن مطالب طولانی نیست باعث می‌شود فرار از کتاب زیاد شود.

او به دلیل اصلی خود برای ترجمه این اثر اشاره کرد و افزود: در هر سه ترجمه قبلی جملاتی را پیدا کردیم که عکس آن چیزهایی بود که در زبان اصلی بوده یعنی منفی مثبت و مثبت منفی شده است و اینها نقص ترجمه است که از اهمیت کار با ارزش اقبال می‌کاهد. به همین دلایل بود که من احساس کردم یک ترجمه دیگر برای این کتاب لازم است.

غلامحسین زاده ادامه داد: البته با توجه به اینکه مباحث خیلی پیچیده هستند وقتی خواننده عام برای بار اول به کتاب مراجعه می‌کند ممکن است مباحث را به راحتی درک نکند، اما حداقل کسانی که در این زمینه صاحب نظر هستند و به فلسفه و عرفان علاقه مند هستند، به اقبال علاقه مند می‌شوند.

او در پایان اظهار کرد: تمام تلاشم را کردم که ترجمه این کتاب زبان راحت تر و آسانتری داشته باشد و احسان شریعتی و سایر استادان بنیاد شریعتی کمک کردند، ترجمه فرانسه را همزمان با ترجمه انگلیسی مقایسه کرده و در ترجمه این کتاب مورد استفاده قرار دهم تاحرف‌های اقبال کاملاً روشن شود.