به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر تورج دريايي در نشست بررسي مشكلات مطالعه تاريخ ايران باستان كه در موزه ملي ايران برگزار شده بود گفت: مطالعات تاريخ ايران باستان از نظر فقدان منابع دست اول و يا هم‌زمان، كاري بسيار دشوار و چالش‌برانگيز است.

وي كه يك‌شنبه (25 مردادماه) در تالار نشست‌هاي موزه ملي ايران سخن مي‌گفت به پژوهشگران و محققان اين حوزه اشاره كرد و افزود: فقدان منابع، پژوهشگران و محققان را دچار سردرگمي يا حتي اشتباهات متعددي مي‌كند؛ چرا كه بيشترين منابع و مأخذي كه از ايران باستان خبر مي‌دهد، عموما بسيار دورتر از زمان وقايع نگاشته شده‌اند.

به گفته اين دکتراي تاريخ ايران باستان، اسنادي مانند منابع ايراني و رومي، گاه با ديدي يكسويه و حتي مغرضانه به طرح مطلب پرداخته‌اند و اين دسته از كتاب‌ها نمي‌تواند به عنوان منبع و مرجع مورد استفاده پژوهشگران و تاريخ‌نگاران قرار گيرد.

وي افزود: شيوه‌هاي سنتي مطالعه تاريخ ايران باستان بايد به چالش كشيده شود و با معرفي شيوه‌هاي تحقيق نوين و بررسي مسيرهاي مختلف براي دستيابي به منابع اطلاعاتي دست اول و جديد كوشش كرد تا بتوان به متني روشن از تاريخ ايران باستان دست يافت.

نويسنده كتاب «سقوط ساسانيان: فاتحان خارجي؛ مقاومت داخلي و تصوير پايان جهان» يادآور شد: پژوهشگران و محققان بايد بتوانند با استفاده از منابع مختلف و مقايسه آنان با يكديگر به درك درست‌تري از تاريخ دست يابند.

مولف كتاب «تاريخ و فرهنگ ساساني» با تأكيد بر كتاب سه جلدي پيرنيا گفت: 50 سال به طور پيوسته كتاب پيرنيا منتشر مي‌شود وي زحمات بسياري براي تاريخ ايران باستان متحمل شد و كتابي ارزشمند از خود به يادگار گذاشت.

وي افزود: در اين 50 سال ديدگاه‌هاي باستان‌شناسان با كشف آثار باستاني متحول شده و استفاده از منابع نيز با تغييراتي همراه بوده است. تاريخ‌پژوهان و باستان‌شناسان بايد بتوانند با مطالعات جديدتر ارتباط برقرار كنند و اين ارتباط جديد را با دنياي گذشته پيوند دهند تا بتوانند منابع خوبي براي محققان و پژوهشگران گردآورند.

ويراستار كتاب «تاريخ ايران آكسفورد» به تاريخ طبري نيز اشاره كرد و افزود: تاريخ طبري به عنوان منبع دوره ساساني بسيار مهم است و بر اساس يكسري منابع از زمان خسرو انوشيروان به يادگار مانده است ولي با گذشت زمان دستخوش تغييراتي شده و مطلب مهمي درباره قرن سوم و چهارم دربرندارد و تاريخ‌پژوهان نمي‌توانند از آن بهره كافي ببرند.

وي به پژوهش‌هاي باستان‌شناسي زنده‌ياد مسعود آذرنوش اشاره كرد و گفت: آذرنوش از جمله باستان‌شناساني است كه مطالعات مهمي در حاجي آباد انجام داده است. وي رساله دكتري خود را درباره «هنر ساسانی در شرق فارس و منطقه حاجی آباد» به رشته تحرير درآورده و با چاپ اين كتاب ارزشمند توانست منبع بسيار مهمي را به تصوير كشد. 

دريايي در ادامه سخنانش افزود: اين كتاب يكسري داده‌هايي را درباره آثار باستاني منطقه حاجي آباد در بردارد و تاريخ‌دان نوين مي‌تواند به آن مراجعه كند و گره‌هاي بسياري را از اين منطقه تاريخي از قرن 4 ميلادي بگشايد.

وي به منابع سرياني نيز اشاره كرد و گفت: كتاب‌هايي كه به زبان سرياني و پهلوي نوشته شده‌اند نيز مي‌تواند در دسته منابع و مراجع مهم محسوب شود زيرا مسيحياني كه با ايراني‌ها زندگي‌ مي‌كنند از تاريخ ايران آگاه هستند و آن را به زبان سرياني به رشته تحرير درآورده‌اند. اين متون مي‌تواند بازگشاي بسياري از ناگشوده‌هاي تاريخي باشد.

نويسنده كتاب «تاريخ جهان باستان» به تحقيق و مطالعه اشاره كرد و گفت: هدف از تحقيق و مطالعه، علمي کردن مطالعات تاريخي ايران باستان و گنجاندن ايران در قسمتي از تاريخ بزرگ جهان است. به همين دليل باستان‌شناسان بايد از ايران محوري بپرهيزند.

وي با اشاره به اين‌که از حدود يک قرن پيش تاکنون در اروپا به صورت علمي درباره تاريخ جهان باستان و ايران مطالعه مي‌شود خاطرنشان كرد: اگر در اين گونه مطالعات بين محققان اروپاي و ايراني تبادل نظري نيز صورت گيرد به نتايج مطلوبي خواهيم رسيد.

به گفته اين دکتراي تاريخ ايران باستان؛ هنگام تحقيق در حيطه‌هاي تاريخي مانند دوره ساساني به اين نتيجه رسيدم که بايد در مورد تاريخ يونان، بين‌النهرين، رم و ديگر تمدن‌هاي باستاني نيز مطالعاتي صورت گيرد.

وي افزود: در بيست سال گذشته يونان محوري و رم محوري سرلوحه مطالعات پژوهشگران اروپايي و آمريکايي بود و از ديدگاه آنها تاريخ جهان باستان، تاريخ رم و تاريخ يونان به‌شمار مي‌رفت و تاريخ باستان مصر، چين يا ايران تنها در دپارتمان‌هاي زبان و فرهنگ‌هاي دور يا خاورميانه اروپا يا آمريکا تدريس مي‌شد.

دريايي با اشاره به اين که در ايران يا هند نيز ايران يا هند محوري ديده مي‌شود اظهارداشت: نظريه‌هاي مختلفي در اين زمينه وجود دارد ايراني‌ها معتقدند كه آريايي‌ها از ايران آمدند و هندي‌هاي مي‌گويند كه از هند آمده‌اند. اين نوع ديدگاه که به تاريخ ارتباطي ندارد از باورهاي ناسيوناليسي نشأت گرفته و در تاريخ جايي ندارد.

استاد کرسي تاريخ ايران باستان دانشگاه کاليفرنيا يادآور شد: بر اين اساس توسعه و تبيين ايران‌شناسي در خارج از ايران نيز امري لازم و ضروري است و ايران‌شناسي بايد بر اساس منابع و كتاب‌هاي معتبر به رشته تحرير درآيد.

وي افزود: مسأله ديدگاه دوگانه شرق و غرب نسبت به دنيا بايد تغيير يابد زيرا در صورتي‌که تبادل نظري بين باستان‌شناسان و زبان‌شناسان وجود نداشته نوشتن تاريخ باستان تکرار مکررات است.

مولف كتاب «شهرستان‌هاي ايرانشهر» خاطرنشان كرد: ايده‌آل‌ترين كتاب‌هاي تاريخ جهان باستان اين است كه بدون ايران محوري و قوم محوري كتاب‌ها به رشته تحرير درآيد. بايد كوشش كنيم كه با تاريخ جهان باستان به شكل متواضع برخورد كنيم.

وي افزود: نسل جديد و آينده كشور با استفاده از متد جديد و منابع باستان‌شناسي مي‌تواند تاريخي به مراتب دقيق‌تر و بهتر به نگارش درآورد تا تاريخ‌پژوهان ايران باستان تنها به منابع قديمي مراجعه نكنند و از منابع جديد نيز بهره‌مند شوند.

دكتر تورج دريايي سال 1346 خورشيدي زاده شد و تحصيلات مقدماتي و دبيرستاني خود را در تهران و آتن طي كرد. وي در دانشگاه كاليفرنيا تحصيلات خود را در مقطع دكتراي و در رشته تاريخ در سال 1999 ميلادي به پايان رساند. زمينه مطالعات تخصصي ايشان علاوه بر دوره ساساني بيشتر در حوزه سده‌هاي مياني و متأخر و فرهنگ و زبان‌هاي هند و ايراني است. مطالعات زبان‌شناسي وي بر روي زبان‌هاي سانسكريت، اوستايي، پارسي قديم، ميانه و پارتي متمركز است.

وي در حوزه‌هاي ايران باستان پژوهش‌هايي انجام داده كه حاصل آن چاپ كتاب‌ و مقالات متعددي در نشريات معتبر ايراني و خارجي منتشر شده است. دكتر دريايي معاون مركز مطالعات ايران‌شناسي دكتر جردن در آمريكا و سردبير نشريه نامه ايران باستان و مشاور مجله باستان‌شناسي و تاريخ است.

وي همچنين ويراستار كتاب تاريخ ايران آكسفورد و عضو افتخاري در بسياري از انجمن‌هاي مطالعات ايراني همچون انستيتو مطالعات ايران در آمريكا، انجمن پژوهشگران آيين زرتشت و مشاور دانشنامه بزرگ اسلام و در حال حاضر استاد كرسي تاريخ ايران باستان در دانشگاه كاليفرنيا است.

دكتر تورج دريايي كه او را با كتاب «سقوط ساسانيان» مي‌شناسيم، يكي از 6 نويسنده كتاب «تاريخ جهان» ‌است كه جلد نخست آن از دنياي باستان تا قرون وسطي را دربرمي‌گيرد. «تاريخ و فرهنگ ساساني»، «سقوط ساسانيان»، «مقاومت داخلي و تصوير پايان جهان شاهنشاهي ساساني»، «شهرستان‌هاي ايرانشهر»، «طلوع و غروب يك امپراطوري (ساساني)»، «مطالعات ايراني در مكاتبات حروف W.B ,S.H» و... از جمله كتاب‌هاي وي است.