سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - علی ایلنت، پژوهشگر: نمایشگاه‌های کتاب در سطح جهانی یکی از فرصت‌های ارزشمند برای گسترش تعاملات فرهنگی و گسترش دیپلماسی فرهنگی است. حضور پررنگ ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب و سایر رویدادهای فرهنگی علاوه بر ایجاد فرصت گفت‌وگو و تعامل بی‌واسطه، به تقویت همکاری‌های علمی و فرهنگی کمک شایانی می‌کند.

یکی از همین فرصت‌های تعامل فرهنگی، حضور در یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوشنبه بود که از ۱۱ تا ۱۳ مهر ۱۴۰۲ در آثارخانه (موزه) ملّی تاجیکستان در شهر دوشنبه برگزار شد. در این نمایشگاه افزون بر ۳۰ ناشر داخلی جمهوری تاجیکستان، کشورهای جمهوری اسلامی ایران، روسیه، بلاروس، ازبکستان، ترکمنستان، هند و ترکیه نیز حضور داشتند که روسیه مهمان ویژه این دوره از نمایشگاه کتاب دوشنبه بود.

سال ۱۴۰۲ را می‌توان به دو دلیل نقطه عطف مراودات حوزه کتاب و نشر ایران و تاجیکستان برشمرد یکی حضور تاجیکستان به‌عنوان مهمان ویژه سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و دیگر حضور موثر ایران در یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوشنبه.

در یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوشنبه، خانه کتاب و ادبیات ایران با حدود ۸۰۰ عنوان کتاب در حوزه‌های زبان و ادبیات فارسی، ایران‌شناسی، آثار برگزیده جوایز و جشنواره‌های ادبی و آثار تألیفی علمی شرکت کرد و برخلاف مدت محدود زمان نمایشگاه، کتاب‌های عرضه‌شده در غرفه ایران مورد استقبال گسترده مخاطبان تاجیک قرار گرفت و در مقام تحسین اصطلاح «قند زنید» را درخصوص حضور ایران به زبان آوردند.

نوع غرفه‌آرایی و استفاده از اشعار شاعران برجسته هم‌چون فردوسی، حافظ، خیام، رودکی، جامی و… نیز غرفه ایران را به محلی برای تولید برنامه رسانه‌های تاجیکستانی تبدیل کرده بود؛ افزون بر موارد پیش‌گفته حضور شاعران و نویسندگان ایرانی و گفت‌وگو با استادان، دانشجویان، دانش‌آموزان و پژوهشگران تاجیک در حاشیه نمایشگاه فرصت مغتنمی بود که «همزبانی» را به «همدلی» مبدل می‌کرد.

با این‌که در سال‌های بعد از استقلال جمهوری تاجیکستان، روابط سیاسی این کشور با ایران دچار سوءتفاهم‌هایی شده که طبعاً بر روابط رسمی فرهنگی نیز تأثیر گذاشته اما هیچ‌گاه به‌واسطه مفاخر مشترک، هم‌زبانی و هم‌تباری، رشته و ریشه پیوند فرهنگی دو کشور نگسسته است؛ به تعبیر عطاء میرخواجه شاعر شناخته‌شده تاجیک و معاون اتفاق نویسندگان تاجیکستان «حتی در مراحل سخت و دشوار روابط سیاسی هم بزرگانی چون حافظ، مولانا، سعدی و دیگر بزرگان اجازه نمی‌دهند ما با هم فاصله داشته باشیم»

بسیار امیدوارم به بهانه‌هایی هم‌چون برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، همایش‌ها و واخوری‌های (واخوری در فارسیِ تاجیکی یعنی ملاقات و دیدار) علمی و فرهنگی مراودات ایرانیان و تاجیک‌ها گسترش یابد و به‌واسطه هم‌زبانی و پیشینه درخشان مشترک، همکاری‌های علمی دانشمندان و نخبگان دو کشور گسترش یابد چرا که بی‌تردید راه تعاملات پایدار سیاسی نیز از مسیر روابط درست فرهنگی و درک متقابل می‌گذرد.