سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سید حسن حسینی نژاد: به باور صاحبان اندیشه و خرد و نظر، آدمی از همان ابتدا که به تحریر و کتابت و در ادامه تولید کتاب روی آورد، در پی ثبت فرهنگ و تفکر خویش بود و به گواه تاریخ در هیچ جای عالم هستی نمی‌توان حتی یک کتاب را پیدا کرد که در ذیل شاخه‌ای از مبانی و مسائل فرهنگی ملت خود نبوده باشد. همچنین از سویی دیگر نمی‌توان هیچ فرهنگی را حتی تصور کرد که در حافظه مکتوب آن ملت نباشد.
درواقع کتاب‌ها هیچ موضوعی جز مباحث فرهنگی و مسائل زیست‌بوم هر دیاری را در برنمی‌گیرند و فرهنگ‌ها نیز در حیات ملی و فردی تمام ابنای بشر در عین جاری و ساری بودن، عموماً هیچ قالبی بهتر، رساتر، زیبنده‌تر و شاخص‌تر از کتاب ندارند.
بی‌شک کتاب رمز مانایی و زایایی فرهنگ است و بستری مؤثر که می‌شود فرهنگ‌ها را در آن بازتاباند و به رخ کشید و موردبررسی و داوری و واکاوی قرارداد.
با توجه به اهمیت فرهنگ کتاب و کتابخوانی در توسعه و ماندگاری و تبلیغ و تبیین فرهنگ‌ها و نیز سفر دوم رئیس‌جمهور و هیات دولت سیزدهم به استان گلستان، جمعی از فعالان و مروجان کتاب ضمن اشاره به کارکرد و وضعیت فرهنگ، نظرات، پیشنهادها و دغدغه‌های خود را در این حوزه مطرح کردند که در ادامه ازنظر مخاطبان می‌گذرد.
کامران ژوله مروج کتاب و عضو حلقه‌های کتابخوانی در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا گفت: کتاب و کتابخوانی یکی از ارکان مهم توسعه فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای است و مطالعه کتاب، علاوه برافزایش دانش و آگاهی، باعث رشد فکری و پرورش خلاقیت و نوآوری در افراد می‌شود.
وی ادامه داد: به گواه برخی منابع متأسفانه در سال‌های اخیر آمار سرانه مطالعه در کشور نگرانی‌هایی را در میان مسئولان و فعالان فرهنگی به وجود آورده است.
این فعال فرهنگی بیان کرد: استان گلستان نیز از این قاعده مستثنا نیست و آمار سرانه مطالعه در این استان نیز در مقایسه با سایر استان‌های کشور پایین‌تر است که دلایل مختلفی را می‌توان برای آن برشمرد.
ژوله گفت: به‌عنوان نمونه یکی از مهم‌ترین مشکلات حوزه کتاب و کتابخوانی در استان گلستان، کمبود منابع مالی است. این امر باعث شده که ناشران و کتاب‌فروشان با مشکلات زیادی مواجه شوند. درنتیجه، قیمت کتاب‌ها افزایش‌یافته و دسترسی به کتاب برای مردم به‌خصوص کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای‌تر دشوارتر شود.
وی افزود: یکی دیگر از مشکلات حوزه کتاب و کتابخوانی در استان عدم توجه به کیفیت کتاب‌ها است. در سال‌های اخیر، تعداد کتاب‌های چاپ‌شده در استان افزایش‌یافته اما کیفیت بسیاری از این کتاب‌ها پایین بوده و این امر منجر شده انگیزه برای مطالعه کمتر شود.
این مروج کتاب گفت: همچنین معتقدم ضعف فرهنگ کتابخوانی در خانواده‌ها نیز از دیگر مشکلات حوزه کتاب و کتابخوانی است و در بسیاری از خانواده‌ها، اهمیت مطالعه کتاب به فرزندان آموزش داده نمی‌شود و این امر باعث شده که بسیاری از جوانان و نوجوانان علاقه‌ای به مطالعه کتاب نداشته باشند.
ژوله عنوان کرد: البته تهاجم فرهنگی نیز از دیگر عواملی است که باعث کاهش سرانه مطالعه شده و در سال‌های اخیر، رسانه‌های غربی با تولید محتوای جذاب کاذب و سرگرم‌کننده، توجه جوانان و نوجوانان را به خود جلب کرده‌اند و شرایطی را پدید آورده‌اند که بسیاری از جوانان و نوجوانان زمان کمتری را به مطالعه کتاب اختصاص می‌دهند.
لزوم افزایش بودجه حوزه کتاب
وی ادامه داد: در این میان باور دارم افزایش بودجه حوزه کتاب و کتابخوانی، بهبود کیفیت کتاب‌ها و کاهش قیمت‌ها، حمایت از ناشران و کتاب‌فروشان، ترویج فرهنگ کتابخوانی در خانواده‌ها و برپایی کارگاه‌های آموزشی، مسابقات کتابخوانی و سایر برنامه‌های فرهنگی و نیز تولید محتوای جذاب و متناسب با نیازهای جوانان و نوجوانان در مقابله هجمه رسانه‌های غربی می‌تواند کم‌حال این حوزه شود. درمجموع کتاب و کتابخوانی یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای است و کاهش سرانه مطالعه در جامعه، پیامدهای منفی زیادی را به همراه دارد؛ بنابراین، ضروری است که مسئولان و فعالان فرهنگی برای حل مشکلات کتاب و کتابخوانی در کشور تلاش کنند.
وی بیان کرد: به‌شخصه نقش گروه‌ها، حلقه‌ها و انجمن‌های خودجوش و آزاد در توسعه فرهنگ کتابخوانی را مؤثر می‌دانم. گروه‌ها، حلقه‌ها، تشکل‌ها و انجمن‌های خودجوش و آزاد کتاب‌خوان و جلسات هم‌نشینی و هم‌اندیشی درباره کتاب و کتابخوانی در کشورهای توسعه‌یافته، نقش مهمی در ترویج فرهنگ کتابخوانی ایفا می‌کنند و به‌شخصه نقش این‌چنین حلقه‌هایی را در توسعه فرهنگ کتابخوانی مؤثر می‌دانم.
این فعال فرهنگی عنوان کرد: این گروه‌ها و انجمن‌ها، با ایجاد فضایی دوستانه و صمیمی، فرصتی را برای افراد فراهم می‌کنند تا با یکدیگر در مورد کتاب‌ها و موضوعات مختلف گفتگو و تبادل‌نظر کنند. این امر باعث می‌شود که افراد با دیدگاه‌های مختلف آشنا شوند و دیدگاه خود را در مورد موضوعات مختلف گسترش دهند. همچنین، این جلسات می‌توانند باعث ایجاد انگیزه در افراد برای مطالعه کتاب شوند.
ژوله افزود: در برخی دیگر از کشورهای توسعه‌یافته، این گروه‌ها و انجمن‌ها، به‌صورت غیررسمی و خودجوش فعالیت می‌کنند و معمولاً توسط افراد علاقه‌مند به کتاب تشکیل می‌شوند و به‌صورت رایگان فعالیت می‌کنند و در این میان حتی از آنها از سوی مسئولان مورد تشویق قرارگرفته و حتی حمایت می‌شوند.
وی گفت: با توجه به نقش مهمی که گروه‌ها و انجمن‌های آزاد و غیردولتی کتاب‌خوان و جلسات هم‌نشینی و هم‌اندیشی در ترویج فرهنگ کتابخوانی ایفا می‌کنند؛ معتقدم ضرورت مسئولان و متولیان نگاه حمایتی خود را از چنین حلقه‌هایی بیشتر کنند تا در ادامه شاهد رونق روزافزون فرهنگ مطالعه در جامعه باشیم.
در این راستا سعید سوخته سرایی تسهیلگر و مروج کتابخوانی نیز به خبرنگار ایبنا گفت: بعد از چند سال فعالیت در حوزه کتاب و کتابخوانی به این موضوع پی بردم که بسیاری از کارها و اقدامات لازم برای بهبود فضای فرهنگی لزوماً نیاز به بودجه ریالی بیشتر ندارد.
وی گفت: قبل از هر چیز ۲ نکته را یادآور می‌شوم؛ اول اینکه منظور از کتابخوانی، روحیه یادگیری است چون غیر از کتاب می‌توان به روش‌های دیگر ازجمله مشورت که در برخی موضوعات و مراحل نسبت به کتاب خواندن اولویت پیدا می‌کند نیز به علم و دانش دست پیدا کرد ولی ازآنجایی‌که مشاور خوب نیز به‌واسطه کتاب به این درجه نائل شده است، پس ما روی رشد کتابخوانی متمرکز می‌شویم.
وی گفت: همچنین می‌توان درباره تعریف دقیق یادگیری و رابطه آن با موضوعاتی مثل عملی کردنِ آموخته‌ها نیز نکاتی را مطرح کرد که آن را به مطالب بعدی موکول می‌کنم.
توجه به شاخص‌های انتخاب و ارزیابی مدیر حوزه کتاب
وی ادامه داد: اما سخن و خواسته اصلی من از مسئولان و متولیان توجه به شاخص‌های دقیق انتخاب و ارزیابی مدیر حوزه کتاب است. اگر برای انتخاب مدیران حوزه کتاب و به‌طورکلی حوزه‌های فرهنگی شاخص‌های دقیقِ کمی و کیفی وجود داشته باشد و در مناصب کشوری، استانی و محلی به آنها توجه شود، به‌راحتی می‌توان ادعا کرد که بخش مهمی از راه به‌درستی طی شده است.
سوخته سرایی بیان کرد: باور دارم مدیران حوزه کتاب قبل از هر چیز باید کتاب‌خوان باشند، ضرورت کتابخوانی را درک کرده و چرایی‌های آن را بدانند و به معنای واقعی کلمه «دغدغه‌مند» این حوزه باشند.معتقدم شاخص بعدی آشنایی با علم مدیریت است، ما باید بپذیریم که مدیریت ذاتی نیست، علم است، ابزار دارد، تجربه می‌خواهد (برای کوتاه‌تر شدن سخنانم به زیرمجموعه‌های این شاخص مثل مدیریت منابع انسانی، مدیریت پروژه، بودجه‌بندی و مواردی ازاین‌دست اشاره نمی‌کنم).
وی افزود: همچنین در هر ارگان باید سلسله‌مراتب را طی کرده باشد و با فضا و مناسبت‌های حاکم در آن سیستم آشنا باشد. او باید به مباحث کلان فرهنگی تسلط داشته و سندهای پایه را مطالعه کرده و از متخصصین حوزه مطالعات فرهنگی بهره ببرد.
وی عنوان کرد: در این راستا همچنین باور دارم او باید سابقه خوب داشته باشد. البته سابقه داشتن را با سن و تعداد سال‌هایی که فرد تجربه کاری داشته است برابر ندانیم، گزینه ما باید در تجربه‌های قبلی خود تحولی ملموس به وجود آورده باشد.
این فعال فرهنگی ادامه داد: با تأکید مجدد بر اینکه انتخاب مدیر حوزه کتاب بسیار می‌تواند مؤثر و تحول‌آفرین باشد، معتقدم ارزیابی عملکرد مدیران باید دقیق باشد، برای مثال تعداد کتاب‌های هدیه داده‌شده معیار مناسبی نیست چون صرفاً کمیت را لحاظ کرده است.
همچنین حسین پایین محلی کارشناس و مروج کتابخوانی نیز به خبرنگار ایبنا گفت: بقای جوامع به فرهنگ و حیات فرهنگ به تدبیر فرهنگ در عرصه سیاست و حضور نخبگان و جاری بودن مؤلفه‌های فرهنگی در بین مردم است.
وی ادامه داد: سفرهای استانی دولت فرصتی است تا در سطح استان و مرکز استان به حوزه فرهنگ نگاه ویژه‌ای صورت بگیرد و به مقوله‌های مسکوت و مغفول در حوزه فرهنگ نگاه ویژه‌ای شود؛ زیرا فرهنگ پدیده‌ای است که مؤلفه‌های گوناگونی در مقوّم بودن آن مؤثرند.
پایین محلی عنوان کرد: دانشگاه، حوزه، مدرسه، مسجد، رسانه، هنر، ادبیات و خانواده، هریک در بُعد نرم‌افزاری نقشی در تقویت فرهنگ دارند. کتاب‌فروشی‌ها، سینماها، مجموعه‌های فرهنگی، کتابخانه‌ها، هریک اجزائی از فرهنگ محسوب می‌شوند که در حیات فرهنگی و نشاط اجتماعی می‌توان به آن ضریب داد. اگرچه فرهنگ کمّی نیست ولی می‌توان از مجموعه عناصر سازنده فرهنگ به کیفی سازی آن پرداخت.
وی ادامه داد: باور دارم عرصه فرهنگ عرصه دستوری نیست اما یقیناً سیاست‌گذاری دولت سیزدهم با نگاه درونی و داخلی فرصت زایش‌های فرهنگی و پویایی را در بطن جامعه رقم خواهد زد.سفرهای استانی ریاست دولت سیزدهم برای کشور و استان‌ها برکات زیادی داشته و امیدواریم در حوزه فرهنگ نیز آثار خود را داشته باشد.
این کارشناس فرهنگی گفت: تخصیص اعتبارات و بودجه درراه اندازی و تأسیس مراکز فرهنگی چون کتابخانه‌ها، کتاب‌فروشی‌ها، حمایت از مجموعه‌های فرهنگی یقیناً باعث دلگرمی مردم خواهد شد و مردم را به‌سوی کنشگری فرهنگی و رفتار بر اساس فرهنگ خودی خواهد کشاند.
کتابخانه مرکزی گرگان
وی افزود: استان گلستان ظرفیت‌های بسیاری در حوزه‌های مختلف دارد که نیازمند توجه در سطح کشوری و نگاه ویژه در دولت سیزدهم دارد. ازجمله این موارد می‌توان به توجه به حوزه نشر در چاپ کتاب و حمایت از نویسندگان و راه‌اندازی نمایشگاه کتاب با تخفیف‌های قابل‌توجه و داشت. افزایش تعداد کتابخانه‌ها در سطح استان به‌خصوص شهرستان گرگان که فاقد کتابخانه مرکزی است می‌تواند یک مطالبه مهم تلقی شود که اگر در سفر استانی محقق شود یقیناً امیدآفرینی در بین اصحاب فرهنگ و رسانه را ضریب خواهد داد.
وی ادامه داد: اگر زمینه برای سپردن تسهیلات فرهنگی در حوزه‌های مختلف به برخی فعالان حوزه فرهنگ ایجاد شود بدون شک افزایش عناصر سازنده فرهنگ در حوزه کمّی به کیفی سازی سطح فرهنگی نیز منتج خواهد شد. در این زمینه می‌توان برای برخی کنشگران فرهنگی که به دنبال راه‌اندازی انتشارات و چاپخانه و کتابفروشی و مجموعه‌های فرهنگی هستند تسهیلاتی در نظر گرفت. چنانچه در سفرهای استانی حوزه‌های مختلف به دنبال تخصیص اعتبارات‌اند؛ چرا در این حوزه گشایشی نشود!
نظر شما