سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نجمه اشرفی: کتاب آخرین فرصت که عیدغدیر ۱۴۰۲ توسط انتشارات به‌نشر منتشر شد، در پاتوق کتاب شیراز با حضور جمعی از اهالی قلم، کتاب‌دوستان و خانواده شهید کسایی در بوته نقد قرار گرفت.

محمد حسین عظیمی منتقد این اثر در خصوص آشنایی با این اثر گفت: عید غدیر سال ۹۶ مهمان منزل شهید بودم و برای اولین بار با جزوات نهج البلاغه شهید کسایی آشنا شدم. با خواندن این کتاب دوباره خاطرات آشنایی با شهید برایم زنده شد.

وی تصریح کرد: من از دیدگاه یک روایت‌نگار و کسی که به تاریخ شفاهی تعلق خاطر دارد، اثر را نقد و بررسی می‌کنم. از نظر من سعی نویسنده این بوده که کتاب مستند باشد و فقط در فضاسازی ها از تخیل بهره ببرد. من این را از نقاط قوت کار می‌دانم.

عظیمی حجم بالای مصاحبه و تحقیق درباره شهید برای نوشتن این کتاب را از نقاط قوت کار برشمرد و توضیح داد: حداقل ۳۰ ساعت مصاحبه باهمسر شهید و ساعات زیادی مصاحبه با دوستان و آشنایان و همرزمان او قوام خوبی به کار داده است، نسبت به کتاب‌هایی که نویسنده در مصاحبه و تحقیق کم کاری کرده و با خیال پردازی جاهای خالی را پر می‌کند. همچنین ترتیب و توالی خاطرات به خوبی حفظ شده و اتفاقات کاملاً مستند هستند.

وی افزود: البته جا داشت این حجم از مصاحبه و تحقیق را در مقدمه ذکر می‌کردند که اصل وقایع از خیال‌پردازی مصون بوده است چون در گونه مستند، داستان مشخص نیست جند درصد مستند است و چند درصد داستان. لازم است در این باره برای مخاطب درفرصتهایی مثل مقدمه کتاب توضح داده شود.

عظیمی در مجموع کتاب آخرین فرصت را کتاب جذابی ارزیابی کرد و گفت: نویسنده باتوصیفات عالی در انتقال احساسات خوب عمل کرده مخصوصاً احساس شرم همسر شهید از همسران شهدا قبل از شهادت همسرش خیلی خوب منعکس شده است. من یک معیار شخصی برای جذاب بودن کتاب دارم، آن هم اینکه کتاب جذاب باید بتواند بعد از نماز صبح مخاطب رابیدار نگه دارد. این اثر این شاخصه را داشت. البته حس می‌کنم در ابتدای کار کتاب بین متن معیار و متن ادبی در گردش بود، بعد به تدریج یک‌دست تر شد.

وی ادامه داد: یک نکته که جای تامل داست این بود که بیشتر توصیفات در فضای خانه شکل گرفته بود و گاهی خودم بعنوان مخاطب دلم برای فضای خارج از خانه تنگ می‌شد. مثلاً به چالش‌های کار همسر شهید در مدرسه کمتر پرداخته شده یا از سفرشان به مشهد خیلی سریع عبور شد. اتفاقاتی مثل بمباران در شیراز و نقش همسر شهید در پشتیبانی جنگ و حضور در تشییع هفتگی شهدا هم دیده نشده بود.

این کارشناس تاریخ شفاهی حوزه هنری یادآور شد: احساسم این است که در روایت همسران شهدا به یک تیپ روایت رسیدیم و همه داریم از همان تبعیت می‌کنیم. درصورتی که لازم است با تغییر نگاه، رنگ و بوی تازه به آن داد.

وی با اشاره به اینکه شهید کسایی خیلی اهل کتاب و مطالعه بود، شخصیت پردازی شهید در بعد فردی و تربیتی را از نقاط قوت کار عنوان کرد و ادامه داد: البته بعضی وجوه شخصیتی شهید در بعد اجتماعی خوب درنیامده است.

وی به بخش‌هایی از جزوه شهدا آنقدرها هم نازنین نبودند، نوشته وحید جلیلی اشاره کرد و گفت برای نوشتن از شهدا توصیه می‌کنم این مقاله راهم بخوانیم.بنظرم ما در تیپولوژی شخصیت‌شهدا کمتر به ابعاد اجتماعی پرداختیم و بیشتر آنها را در بعد فردی و خانوادگی معرفی کردیم.مثلاً در ایاین کتاب از چالش‌های حضور شهید در ارتش و کنشگری شهید در شهر زیاد بروز و ظهوری نداریم.

عظیمی خاطرنشان کرد: به ارتباط شهید با مسجد و آقای علی محمد دستغیب هم اصلاً اشاره‌ای نشده درصورتی که ما نمی‌توانیم تاریخ را تحریف کنیم. لازم است به واقعیت‌ها بپردازیم. می‌شد به نسبت شهید با آیت الله منتظری و سید علی محمد دستغیب پرداخته شود. اگه ما نگوییم بقیه میگویند، نباید راحت عبور کنیم. موضع شهید درباره بنی صدر هم در حد چند جمله عبور شد که جای پردازش بیشتری داشت اما در کل کتاب مفید و قابل استفاده ایست که چند بار چشمم راخیس کرد.

اکبر صحرایی از نویسندگان پیشکسوت شیراز هم در این مراسم گفت: این شهید استاد نهج البلاغه من بوده و تا جایی که بخاطر دارم تنها ارتشی که ورود کرد در پادگان و مربی پاسدارها شد شهید کسایی بود. او نهج البلاغه تدریس می‌کرد. من باشهدای متعددی برخورد داشتم ولی گواهی می‌دهم شهید کسایی یک خصوصیاتی داشت که ماپاسدارها به اوخیلی احترام می‌گذاشتیم او اهل دعوا و چالش نبود واقعاً توصیفات کتاب به شخصیت واقعی او نزدیک است.

وی آخرین فرصت را بعنوان کار اول نویسنده کار قابل دفاعی دانست و گفت: اینکه یک نویسنده جوان در اولین تجربه بتواند نظر انتشارات معتبری مثل به‌نشر را جلب کند و در کارشناسی اثر موفق شود، اتفاق خوبیست و خبر از قوت کار می‌دهد.

غدیر نقطه عطف زندگی شهید کسایی بود

سمیرا اکبری نویسنده کتاب نیز در گفتگو با خبرنگار ایبنا در خصوص نقطه شروع این اثر گفت: من از سالها قبل عضو موسسه نشر فرهنگ شهادت بودم. یکی از فعالیت‌های این موسسه دیدار باخانواده شهدا و ثبت خاطرات آنها بود.

ابن شهید عزیز هم بعنوان شهید شاخص به موسسه معرفی شده بود، من هم که دوره های نویسندگی گذرانده بودم و علاقمند به نوشتن بودم کتاب شهید کسایی که پیشنهاد شد با اشتیاق پذیرفتم و مصاحبه‌های تکمیلی با هسر شهید را انجام دادم. البته در طول مسیر نوشتن از راهنمایی اساتیدی مثل آقایان اکبرصحرایی، بابک طیبی و بیژن کیا خانم مریم شیدا بهره بردم و قدردان آنها هستم.

وی با اشاره به مراسم رونمایی کتاب همزمان با عید غدیر ۱۴۰۲ در سالن ارتش در خصوص انتخاب نام کتاب پاسخ داد: اولین چیزی که برای خودم خیلی جالب بود و کتاب هم در همین راستا تقدیم کردم این بود که شهید علی کسایی معلم و مفسر نهج البلاغه بودند و عید غدیر به دنیا آمدند، عید غدیر ازدواج کردند عید غدیر شهید شدند. وقتی کتاب خوانده شود دلیل انتخاب اسم کتاب برای مخاطب مشخص می‌شود. این شهید از سال‌های ابتدایی جنگ در آرزوی شهادت مخصوصاً در ایام غدیر بود. عید غدیر سال ۶۶ برای او آخرین فرصت برای شهادت بود و چالش های زیادی برای اعزام به مناطق جنگی در آن ایام داشت ولی بالاخره موفق شد و به آرزویش رسید.

به گزارش ایبنا در پایان مراسم از نویسنده و منتقد کتاب تقدیر شد و همسر شهید حضار را به جلسه حدیث کسا درمنزل شهید دعوت کرد.