سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ساره گودرزی؛ رواج گسترده جزوه‌نویسی و جزوه‌خوانی در دانشگاه‌ها طی یک‌دهه اخیر موجب شده، کتاب به مرور از منابع درسی جامعه دانشگاهی حذف شود. این موضوع نگرانی‌های زیادی را در میان اهالی دانشگاهی همچنین فعالان حوزه نشر ایجاد کرده است.
کاهش اقبال مخاطبان به کتاب‌های دانشگاهی و کاهش محسوس فروش منابع دانشگاهی یکی از نتایج جزوه‌نویسی در دانشگاه‌هاست که زمینه‌ساز دلزدگی استادان مترجم و مولف برای تولید کتاب شده است. این مسئله چالش‌ها و نکات مختلفی را دربر دارد که ایبنا در گفت‌وگو با کارشناسان به بررسی آنها پرداخته است.
حسین احمد آخوندی، مدیرمسئول انتشارات «علم وادب» و معاون سابق انتشارات دانشگاه تهران با اشاره به عواقب حذف تدریجی کتاب از منابع دانشگاهی، بر لزوم ورود معاونت پژوهشی و آموزشی دانشگاه‌های سراسر کشور به مبحث جزوه‌نویسی تأکید دارد.
کرونا به جزوه‌گویی و حذف کتاب از منابع دانشگاهی دامن زد
آخوندی معتقد است، حذف تدریجی کتاب از منابع دانشگاهی از دوران کرونا آغاز شده است و وضعیت کتاب دانشگاهی بعد از دوران کرونا که کلاس‌ها غیرحضوری شدند، سیر نزولی داشت و شمارگان کتاب‌های دانشگاهی به‌شدت کاهش پیدا کرد و همه به سمت استفاده از نسخه الکترونیک کتاب رفتند.
وی افزود: برخی کتاب‌هایی که تا شمارگان سه تا پنج هزار نسخه منتشر می‌شدند، به ۳۰۰ نسخه رسیده، درحالی که تعداد دانشجویان افزایش پیدا کرده است و این موضوع اصلاً خوب نیست.
آخوندی با بیان اینکه وضعیت به‌گونه‌ای است که یک فرد به راحتی کتاب را اسکن می‌کند و بین دوستانش توزیع می‌کند، گفت: وقتی شمارگان کاهش پیدا کند، حق‌الزحمه استاد دانشگاه برای تألیف کتاب نیز کاهش پیدا می‌کند و به مرور به جز آنانی که به دنبال ارتقا و رزومه‌سازی هستند، رغبتی ندارد که کتاب جدید تولید کنند و به دست ناشر برسانند.
وی ادامه داد: فقط کتاب‌های قبلی با ویراست جدید منتشر می‌شوند و آمار آثار چاپ نخست دانشگاهی کاهش داشته است. ناشرانی هم که کتاب‌های چاپ اول منتشر می‌کنند در نهایت شمارگان ۱۰۰ تا ۲۰۰ نسخه‌ای دارند که اغلب هم در دفاتر فنی چاپ دیجیتال انجام می‌شود.
آخوندی با بیان اینکه مشکل دیگر این است که استادان یا جزوه می‌دهند یا فصل‌های خاصی را برای مطالعه به دانشجویان توصیه می‌کنند، گفت: با این کار هم به ناشر ضرر زده می‌شود و هم مؤلفان و مترجمان ضربه می‌خورند، به‌طوری که انگیزه و رغبت میان ناشران کاهش پیدا می‌کند و به‌جز از اعضای هیئت‌های علمی آثار جدیدی در بازار نمی‌بینیم.
وی این مشکل را مختص ناشران بخش خصوصی ندانست و افزود: ناشران دانشگاهی بخش دولتی نیز به این مشکل دچار شده‌اند و اگر به تولیدات‌شان نگاه داشته باشیم اغلب آنها در بهترین حالت شاید ۵۰۰ نسخه یا یک‌هزار نسخه کتاب منتشر کنند.
لزوم ورود نهادهای متولی به موضوع جزوه‌نویسی
مدیرمسئول انتشارات علم وادب با تأکید بر اینکه تبعات این موضوع دامن‌گیر جامعه دانشگاهی خواهد شد، گفت: معتقدم که نهادهای متولی این حوزه در معاونت پژوهشی و آموزشی دانشگاه‌ها باید به این حوزه وارد شوند، در دهه ۶۰ جزوه مرسوم بود زیرا منابع. کتاب‌های دانشگاهی زیادی نبود، اما در دورانی هستیم که منابع دانشگاهی بسیار غنی و خوبی وجود دارد اما کتاب‌ها حذف شده و جزوه‌ها جایگزین شده‌اند؛ بنابراین تأکید دارم، مجامع دانشگاهی باید به این موضوع رسیدگی کنند.
به‌گفته آخوندی، با توجه به قیمت زیاد کتاب، دولت باید برای تشویق دانشجویان به استفاده از کتاب به دانشجویان یارانه اختصاص دهد، زیرا همه خانواده‌ها و دانشجویان توانایی تهیه کتاب‌ها را ندارند، اختصاص یارانه می‌تواند به کمرنگ شدن جزوه‌نویسی کمک کند. زمانی که تقاضا برای خرید کتاب افزایش پیدا کند، شمارگان کتاب بیشتر و رونق خوبی در بازار نشر به‌خصوص نشر دانشگاهی ایجاد می‌شود.
نظر شما