سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کتاب «شَبَحی در پشت‌بام» نوشته مجید ملامحمدی است و در انتشارات به‌نشر منتشر شده است. این کتاب متشکل از ۱۰ داستان نیمه‌بلند است که به اتفاقات دوره پهلوی اول و ماجرای کشف حجاب رضاخانی می‌پردازد. هر یک از ۱۰ داستان کتاب از زاویه‌ای متفاوت از دیگری روایت شده است. این داستان‌ها هر کدام با کلمه‌ای خاتمه می‌یابد که دقیقاً کلمه آغازین داستان بعدی است. بسیاری از این اتفاقات داستانی اگرچه روایت‌گر احوالات مردمان ایران صد سال پیش است؛ اما به جهاتی با شرایط کنونی کشور قرابت درخور توجهی دارد.
با مجید ملامحمدی درباره نگارش این کتاب صحبت کرده و از او علت پرداختن به موضوع حجاب را پرسیده‌ایم که در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید:
- ایده نوشتن کتاب «شَبَحی در پشت‌بام» چطور به ذهن‌تان خطور کرد؟
به صورت جسته و گریخته داستان‌های کوتاهی با موضوع حجاب در مجله‌های کودک و نوجوان نوشته بودم؛ در بعضی از کتاب‌هایم به این داستان‌ها اشاره داشتم یا آنها را نوشته بودم. یک روز تصمیم گرفتم تمام آن ماجراهایی را که دارم به‌علاوه اتفاقات جدیدتر، از نو بازآفرینی کنم؛ بنابراین یک داستان جدید به هم پیوسته و در فصل‌های متفاوت که همه در زمان دوران کشف حجاب انجام شده، به صورت یک کتاب کامل و جامع داستانی برای بچه‌ها نوشتم.
- ضرورت پرداختن به موضوع عفاف و حجاب برای نوجوانان چیست؟
بالاخره یکی از آموزه‌های دینی ما به‌خصوص برای بانوان، ضرورت حفظ حجاب است. موضوعی که بارها به آن تأکید شده، هم در کلام معصومین (ع) و هم در آموزه‌های دینی. حجاب براساس تعالیم اسلام، موجب حفظ و صیانت شخصیت خانم‌ها می‌شود و ارزش و مقام زن با حفظ حجاب خوب و اسلامی، معلوم خواهد شد؛ بنابراین طبیعی است که امروزه موضوع حجاب، موضوع مهمی باشد و لازم است کسانی که نویسنده هستند و دغدغه حجاب دارند و می‌خواهند کار باارزشی انجام دهند، درباره این موضوع بنویسند. به عقیده من موضوع حجاب، موضوع مهم و بسیار ارزشمندی است؛ البته باید با نگاه خیلی خوبی به این موضوع پرداخته شود. باید موضوع حجاب در همه زمینه‌های هنری و ادبی برای مخاطبان، به‌خصوص بچه‌هایی که تازه پا به سن تکلیف گذاشته‌اند، تبیین شود.
- هدف شما از گفتن داستان‌های کشف حجاب لابه‌لای داستان‌های تاریخی، بیان مستقیم موضوع حجاب بود یا دوست داشتید غیرمستقیم و در میان داستان‌های تاریخی به این موضوع بپردازید؟
هدف اصلی من همان بحث حجاب و عفاف برای نوجوانان بود. در این زمینه خیلی مطالعه و تحقیق کردم؛ سوژه‌ها، داستان‌ها و حکایت‌های زیادی را لابه‌لای کتاب‌های معتبر تاریخی دیدم و از میان آنها، این چند مورد را انتخاب کردم که همگی به‌نوعی در راستای هم بود. تمام این داستان‌ها در ارتباط با هم بود و شخصیت بزرگ و ارزشمند زن را تبیین می‌کرد و حجاب را برای بچه‌ها به شکل خوب و هنری نشان می‌داد.
- از چه زمانی شروع به نگارش این داستان کردید و نگارش کتاب چقدر طول کشید؟
بیش از دو سال پیش شروع به نوشتن کتاب کردم؛ البته چند ماه قبل از آن، مشغول مطالعه و دقت در کتاب‌هایی با موضوع حجاب بودم: چه کتاب‌های تاریخی مربوط به زمان معاصر و چه کتاب‌های دینی. بعد هم شروع به نوشتن کردم. شکل اصلی کارم را از لحاظ زاویه‌دید، به شکل دوم شخص نوشتم. در ابتدا کار را به صورت دیگری نوشتم؛ ولی بعد به این نتیجه رسیدم که کار را به شکل دوم شخص بنویسم. نگارش کتاب به صورت «تو و راوی» است یعنی نویسنده با شخصیت‌های اصلی صحبت می‌کند و از زبان آنها داستان را تعریف می‌کند؛ چراکه احساس کردم این شکل بیان، شیوه جدیدی است. خدا را شاکرم چون از زمانی که کتاب منتشر شد و در بین بچه‌های چند کتابخانه، کتاب را خواندم، بازخورد خیلی خوبی دیدم و همچنین دانش‌آموزان دبیرستانی و مقاطع پایین‌تر نیز از آن استقبال کردند.
- آیا داستان‌ها براساس واقعیت است و استناد تاریخی دارد یا نه، تنها الهام‌گرفته از وقایع تاریخی است؟
بله، داستان‌ها براساس واقعیت است؛ البته بعضاً همه داستان واقعی است؛ ولی اغلب آن موضوع، شاکله و فضای داستان واقعی است. من براساس آن واقعیت و با الهام‌گرفتن از آن، داستان‌ها را به شکل جذاب و گاهی، بازآفرینی‌شده برای بچه‌ها نوشتم.
- علت اینکه هر فصل با یک کلمه تمام می‌شود و فصل بعد با همان کلمه آغاز می‌شود، چیست؟ آیا به جز کشش داستانی برای مخاطب، به دنبال هدف خاصی بودید؟
هر فصلی با یک کلمه تمام می‌شود که فصل بعد با همان کلمه آغاز می‌شود و پررنگ شده است. انجام این کار جذابیت و کشش داستان را زیاد می‌کرد و همچنین از یک تکنیک داستانی خاص پیروی می‌کرد؛ اما مهم‌تر از آن، هدفم تأکید خیلی خاص بر کلمه‌ها بود؛ مانند رضاخان، حجاب، جهنم و…. این واژه‌ها قرار بود در داستان به شکل جذاب و کاربردی استفاده شوند. هدفم تأکید بر واژه‌ها بود و بعدها وقتی که بازخورد را در بین مخاطبان دیدم، متوجه شدم که اثر خیلی خوبی گذاشته و برای بچه‌ها نوعی معما بوده است؛ همچنین برای بچه‌ها این سوال به وجود آمده که «این کلمات برای چه به این شکل آمده است؟» و آنها را به خواندن کتاب بیشتر ترغیب می‌کرد.
- تأثیر خواندن داستان با موضوع عفاف و حجاب بر کودکان و نوجوانان چگونه است؟
مسئله حجاب و عفاف باید خیلی با ظرافت و دقت برای بچه‌ها تشریح و تبیین شود. مخاطبان نوجوان ما به‌خصوص دخترها، به داستان‌های جذاب و لطیفی احتیاج دارند که بتواند ماجراهای مربوط به حجاب را بیان کند: حال چه از جنبه‌های دینی و آموزه‌های اسلامی و چه از جنبه ارزشی، حفظ و صیانت. البته ما باید در تمام رشته‌ها این کار را انجام دهیم و بتوانیم با شکل و محتوایی فاخر، جذاب و به‌روز این مسئله مهم را نشان دهیم. با بچه‌ها صحبت کردم و نظرشان را پرسیدم که «دوست دارند درباره این موضوع ارزشمند چگونه با آنها صحبت شود؟». قطعاً راهکارهای خوبی را به نویسندگان نشان می‌دهند.
به گمانم باید کتاب‌های زیادی در این زمینه چه برای مقطع کودک و چه نوجوان نوشته شود. برای کودکان و نوجوانان باید رمان‌های زیادی درباره عفاف و حجاب داشته باشیم که حتی خودِ بچه‌ها بیایند و به ما موضوعات را بگویند که بیشتر به چه کاری تمایل دارند و باید به چه شکلی بیان کنیم. قطعاً کار باارزش، نوشتن اثر خوب درباره حجاب برای بچه‌ها، ترغیب آنها به خواندن اثر و به نوعی ارتباط‌دادن آنها با این واژه مهم، خیلی در مسئله آموزش، تربیت و ارتباط آنها تأثیر خواهد داشت. حجاب رکن اصلی خانواده است و مخاطبان را در زمینه‌های فرهنگی و هنری، ورود به اجتماع، حفظ ارکان خانواده و موجودیت آن کمک می‌کند. قطعاً حجاب با مشخصه‌های خوب و مورد تأیید دین، در سالم‌سازی فضای فکری، فرهنگی و زیستی جامعه تأثیر به‌سزایی دارد؛ بسیاری از بزه‌ها و خطاها و راه‌های نادرست را از سر راه بچه‌ها برمی‌دارد و آنها را در مقابل خیلی از بلایا و خطرات حفظ می‌کند.
نظر شما