سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): ابوالحسن محمدیان، تاریخ‌نگار انقلاب در نشست تخصصی «ساختارسازی امام خمینی (ره) برای انقلاب: شورای انقلاب، تدوین قانون اساسی و…» از سلسله نشست‌های سومین نمایشگاه کتب تاریخ معاصر که یکشنبه هشتم بهمن ماه ۱۴۰۲ در سرای کتاب برگزار شد، گفت: در رابطه با ساختارسازی حضرت امام خمینی (ره) باید به دو برهه قبل و بعد از انقلاب توجه کنیم. قبل از انقلاب امام از سال ۱۳۲۲-۱۳۲۳ یکسری حرکت‌های اساسی را در خصوص تدوین کتاب و مبانی دینی جمهوری اسلامی پایه‌گذاری کردند. کتاب «کشف‌الاسرار» ایشان در سال ۱۳۲۲ تدوین شد و از همان زمان مبانی انقلاب را تدوین کردند.

وی افزود: از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ «تحریرالوسیله» را نوشتند. در بخشی مربوط به مباحث مربوط به حکومت اسلامی به مسائل مربوط به حکومت اسلامی اشاره کردند. در این دوره چند کار ساختاری انجام شد، از جمله این کارها تربیت افرادی مانند مقام معظم رهبری، شهید بهشتی، شهید مطهری و… بود. حضرت امام این افراد را به عنوان نیروهای فکری و به این منظور که باید نهضت انقلاب را دنبال می‌کردند، پرورش داد که این افراد به بیدارگری و بیدارسازی امت مسلمان پرداختند. همه این اقدامات در جهت پیشرفت نهضت انقلابی انجام گرفت.

محمدیان بیان کرد: یکی از اهداف امام تغییر ساختار نظام شاهنشاهی بود. امام مصمم بود که نظام باید برداشته شود. در نظام شاهنشاهی دین شخصی بود، همه دین‌دار بودند ولی به عنوان مسئله شخصی به دین نگریسته می‌شد. اما حضرت امام به دنبال این بودند که دین را از حالت شخصی خارج کنند و به حاکمیت برسانند. ملی‌گرایان به دنبال جدایی دین از سیاست بودند یا سکولارها که هنوز هم فریاد می‌زنند تا دین را از سیاست جدا کنند اما هدف امام آگاهی دادن به مردم بود. امام معتقد بودند سیاست نظام باید سیاست دینی باشد.

وی در ادامه گفت: یکی از ساختارسازی‌های حضرت امام بیدارسازی فکری و عملی برای مردم بود و می‌فرمود: جمهوری اسلامی، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد. امام هدف خود را از ابتدا ترسیم کرده بودند. حتی در نجف هم ۳۵۰ شاگرد تربیت کرده بودند و مبانی نظام را تشریح می‌کردند. کتاب «ولایت فقیه» را نوشتند. این ساختار قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است.

محمدیان افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چند مسئله مورد توجه قرار گرفت. اولین مسئله مورد توجه تاسیس جمهوری اسلامی بود. در تاسیس جمهوری اسلامی دو بعد اساسی از جمله بعد اسلامی بودن حکومت و بعد جمهوری و مردم سالاری بودن مورد توجه قرار گرفت. با توجه به خفقان دوره شاه امام به دنبال این بودند که با تاسیس جمهوری اسلامی به مردم یک هویت انتخابی بدهند. انتخاب و آزادی را با نظام شاهنشاهی که استبداد بود، جابجا کنند. امام معتقد بودند که مردم حق انتخاب دارند، خداوند این حق انتخاب را به آنها داده است و این مردم در انتخاب سرنوشت خود و در رای دادن و انتقاد کردن آزادند.

وی بیان کرد: در ادامه در کنار شکل‌گیری ساختارهای نوپای جمهوری اسلامی برخی از ساختارهای گذشته با تغییرات حفظ شدند. ساختارهای حکومتی از این نظر حفظ شدند که بتوانند کار مردم را انجام دهند تا زندگی و آرامش مردم حفظ شود و به مرور ساختارها جایگزین شوند. قبل از پیروزی انقلاب شهید مطهری به پاریس می‌رود و به حضور امام می‌رسد. امام از شهید مطهری می‌خواهند که شورای انقلاب را شکل بدهند. شورای انقلاب شورایی بود که وظیفه ساماندهی کلیه امور مملکت بعد از پیروزی انقلاب و قبل از به ثبات رسیدن آن را بر عهده داشت. این شورا در مرحله اول با اعضایی همچون آیت‌الله طالقانی، مقام معظم رهبری، شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید باهنر، آیت‌الله هاشمی، بازرگان و چند نفر از سران نظامی مانند قرنی و سرتیپ علی‌اصغر مسعودی تشکیل شد که زیرنظر حضرت امام امورات داخل کشور را مدیریت می‌کردند. این شورا همچنین اقدامات خیلی خوبی را پس از پیروزی انقلاب به سرانجام رساند. تشکیل شورای موقت انقلاب، تصویب‌نامه سپاه، تشکیل دادگاه‌های انقلاب، برگزاری همه‌پرسی در نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش‌نویس قانون اساسی، انتخابات ریاست جمهوری، برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی و تصویب آئین‌نامه مجلس خبرگان از جمله مواردی بود که زیر نظر شورای انقلاب انجام شد و بعد از تعیین ریاست جمهوری و تصویب قانون اساسی این شورا از سوی حضرت امام منحل شد.

این تاریخ‌نگار انقلاب اسلامی در ادامه گفت: بعد از ثبات انقلاب بحث حاکمیت دینی از نظر حضرت امام مطرح بود، قبل از آن مردم فقط احکامی از دین را می‌شناختند و به عنوان یک روال شخصی با دین زندگی می‌کردند. اما حضرت امام اصرار داشتند که سیاسی کردن دین به دلیل وجود احکام بسیاری است که وجود دارد. حضرت امام این احکام را در کتاب ولایت فقیه بیان کرده بود. به این ترتیب حاکمیت تثبیت شد، نظام جمهوری اسلامی به حاکمیت دینی رسید و بعد از تشکیل جمهوری اسلامی تشکیل نهادهای مرتبط کار مهم دیگری بود که انجام گرفت.

محمدیان افزود: در اوایل انقلاب حضرت امام کمیته‌ها را تشکیل داد. بعد که نیروی انتظامی شکل و شمایل گرفت، کمیته انقلاب اسلامی در نیروی انتظامی ادغام شد. در بعد از انقلاب حدود ۱۶ نهاد را پایه‌گذاری کردند که تعدادی از این نهادها بعدها منحل شد. نهاد مجلس خبرگان و قانون اساسی تشکیل شد برای اینکه قانون اساسی شکل بگیرد. خود قانون اساسی یکی از ساختارهای مهم حضرت امام (ره) بود. بعد از به تصویب رسیدن قانون اساسی نهاد مجلس خبرگان و قانون اساسی ماموریتش تمام و حذف شد.

وی بیان کرد: حضرت امام در نظر داشتند که بسیج بیست میلیونی شکل بگیرد که الان داریم نتیجه تشکیل بسیج ۲۰ میلیونی را می‌بینیم. این یکی از اقدامات بسیار مهم حضرت امام بود. تشکیل نهادهای سپاه پاسداران، بنیاد مستضعفین، جهاد سازندگی، شورای انقلاب فرهنگی از اقدامات بسیار مهم ساختاری امام خمینی (ره) بودند. بعد از انقلاب افراد غرب‌زده در دانشگاه‌ها مشغول تدریس شدند، امام از این شورای انقلاب فرهنگی خواستند تا بررسی کنند، همین پاکسازی خیلی به نفع دانشگاه‌ها بود. شورای انقلاب فرهنگی مراکز علمی را خالص کرد. این یک کار عالی و ساختاری بود که هنوز هم دارد فعالیت می‌کند. من در کتاب «رخدادهای فرهنگی» به این مسئله پرداخته‌ام.

محمدیان در ادامه گفت: از دیگر نهادهایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت؛ بنیاد شهید و نهضت سوادآموزی بود که در جهت بیدارسازی‌های قبل از انقلاب شکل گرفت. نهضت سوادآموزی مثل نوری روشن شد و در خانواده‌ها هم نفوذ کرد و درک و بصیرتی به آنها داد. این ۱۶ نهاد حاصل تفکری بود که امام از فرانسه، عراق، نجف و ترکیه با خود آورده بودند. بر روی این نهادها تغییراتی از زمان حضرت امام (ره) انجام گرفت. قانون اساسی که تصویب شد چند سال بعد نیاز به بازنگری داشت. حضرت امام اجازه دادند که بعضی از آقایان بازنگری کنند. اما برخی از مسائل قابل بازنگری نیست.

وی افزود: نهادهایی مثل سپاه و بسیج را تشکیل دادیم. ساختار استکباری دنیا امروز با سپاه مخالف است. آیا می‌توانیم این نهاد را حذف کنیم؟ جمهوری اسلامی قابل تغییر نیست. پس ساختارهایی که زیرنظر حضرت امام (ره) شکل گرفتند، قابل حذف نیستند بلکه باید مدیریت شوند. به برخی از این ساختارها باید لباس نو بپوشانیم. اجازه ندهیم استکبار در این ساختارها نفوذ کند. هر جا که به این ساختارها بی‌توجه بودیم، ضربه خوردیم. مخصوصاً شانزده نهادی که حضرت امام راه‌اندازی کردند هنوز هم کارکرد دارند. حتی جهادسازندگی اگر به شکل گذشته به پیش می‌رفت، اقدامش بهتر بود.