سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سالی که گذشت نشست‌ها و رویدادهایی با محوریت کتاب در مکان‌های فرهنگی برگزار شد و اهالی تاریخ و سیاست را به دور هم جمع کرد. در این سال نیز شاهد برگزاری نشست‌هایی همچون همایش ملی در پهنه خلیج‌فارس، تشیع در سبزوار، ششمین کنگره ملی تاریخ‌دانان ایران، آیین یادبود صدمین سال انتشار روزنامه توفیق، دومین همایش ملی «سربداران»، سالروز صدور فرمان مشروطیت، نشست‌هایی درباره مردم‌شناسی، جایزه کتاب سال و بیست و چهارمین دوره نمایشگاه «رسانه‌های ایران» بودیم. در این گزارش مهم‌ترین رویدادهای تاریخ و سیاست را مرور می‌کنیم.
همایش ملی «میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج فارس» برگزار شد
پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر با همکاری انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و همزمان با روز خلیج فارس نخستین نشست تخصصی همایش ملی «میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج فارس» را روز یکشنبه، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲، ساعت ۱۵ تا ۱۷:۳۰، در فرهنگستان هنر، به نشانی خیابان ولی‌عصر، پایین‌تر از تقاطع خیابان طالقانی، شماره ۱۵۵۲، طبقه سوم، سالن گلستانِ هنر، برگزار کرد.
نشست «دیپلماسی فرهنگی ایران» در دانشگاه مسکو برگزار شد
توسط رایزنی فرهنگی ایران در روسیه، موضوع دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از جنبه‌های گوناگون از نگاه دانشجویان دانشگاه دولتی مسکو در محل دانشکده مدیریت این دانشگاه بررسی شد.
در این میزگرد که با حضور معاون رئیس دانشکده، رئیس مرکز مطالعات انقلاب‌های رنگی و قدرت نرم دانشگاه و گروهی از دانشجویان، کارشناسان و اساتید این دانشکده و برخی دانشگاه‌های دیگر برپا شده بود، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از جنبه‌های گوناگون بررسی شد.
همایش «تشیع در سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری»
همایش «تشیع در سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری» ۲۵ آبان ۱۴۰۲ در سبزوار برگزار شد. از این همایش دانشگاه‌ها و انجمن‌هایی مانند انجمن ایرانی تاریخ، انجمن تاریخ اسلام، دانشگاه بیرجند، بنیاد ایران‌شناسی، دانشگاه باقرالعلوم، دانشگاه تهران، دانشگاه اصفهان، دانشگاه شهید بهشتی و… حمایت کردند.
نشست تخصصی در حوزه میراث‌فرهنگی ناملموس، مردم‌شناسی و حفاظت برگزار شد
نشست تخصصی هفته میراث‌فرهنگی در دو پنل تخصصی «میراث‌فرهنگی ناملموس، مردم و توسعه پایدار» و «میراث‌فرهنگی و حفاظت» همزمان با هفته میراث‌فرهنگی و گردشگری یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ از ساعت ۹ تا ۱۲ در محل پژوهشگاه با حضور پژوهشگران، محققان و متخصصان حوزه میراث‌فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
نشست تخصصی «بزرگداشت فردوسی» برگزار شد
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نشست تخصصی «بزرگداشت فردوسی» را چهارشنبه، سوم خرداد ۱۴۰۲ ساعت ۱۰ تا ۱۲ در سالن ادب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار کرد.
ششمین کنگره ملی تاریخ‌دانان ایران برگزار شد
ششمین کنگره ملی تاریخ‌دانان ایران «تاریخ صنعت و صنعتگران ایرانی» از صنایع‌دستی دیروز تا کارخانه‌های امروز به همراه نکوداشت استادان پیشکسوت تاریخ قزوین در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) ۸ و ۹ شهریور ۱۴۰۲ برگزار شد.
بررسی نماد قوچ منقوش بر نگاره‌ها و دست بافته‌ها بر پایه حکمت خسروانی
طرح پژوهشی تبیین هرمونیکی نماد قوچ منقوش بر نگاره‌ها و دست بافته‌ها بر پایه حکمت خسروانی (مطالعه موردی: قوم بختیاری)، از سری طرح‌های پژوهشی پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری ۱۸ تیرماه ۱۴۰۲ به انجام رسید.
آیین یادبود صدمین سال انتشار روزنامه توفیق
آیین یادبود یک‌صدمین سال آغاز انتشار روزنامۀ توفیق به مناسبت اهدای آرشیو مؤسسۀ توفیق به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی شنبه، ٢۴ تیر، ساعت ١٠ صبح در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به نشانی میدان شهید باهنر (نیاوران)، خیابان شهید پورابتهاج (کاشانک)، نرسیده به سه‌راه آجودانیه، شماره ٢١٠، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن، تالار رسول اکرم (ص) برپا شد.
دومین همایش ملی «سربداران» برگزار شد
دومین همایش ملی «سربداران» تشیع در سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری ۲۵ آبان ۱۴۰۲ در دانشگاه حکیم سبزواری برگزار شد.
محورهای این همایش عبارتند از: محور اول: کلیات مربوط به سبزوار و تشیع در سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری، محور دوم: تاریخ سیاسی شیعیان سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری، محور سوم: تاریخ علمی و فرهنگی شیعیان سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری، محور چهارم: تاریخ اجتماعی و اقتصادی شیعیان سبزوار تا پایان قرن هشتم هجری، محور پنجم: مناسبات شیعیان سبزوار با غیرشیعیان تا پایان قرن هشتم هجری.
دشمنی بابیان با شیخ شهید در تاریخ‌نگاری مشروطه رسوخ کرده است
سید مقداد نبوی، پژوهشگر تاریخ گفت: همه تصور می‌کنند که مقابله شیخ با بابیت و بهاییه منحصر به سال‌های مشروطه بوده در حالی که به سال‌ها قبل برمی‌گردد. اما در دوره مشروطه این مواجه علنی می‌شود و شیخ به دلیل همین انحرافات نسبت به رویکرد روشنفکران در مشروطه بدبین شد.
به مناسبت ۱۴ مرداد، سالروز صدور فرمان مشروطیت
بیشتر جنبش‌ها و نهضت‌های اسلامی به خصوص در جامعه شیعه متأثر از اجتماعاتِ مردم در عزاداری محرم بوده است. در حقیقت انقلاب مشروطه نیز از چنین وضعی برخوردار بود. جایگاه مجالس عزاداری و نقش آن در آگاهی مردم و شکل‌گیری انقلاب مشروطه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
گیلان، پایگاه آزادیخواهان و پیشگامان انقلاب مشروطه
دلیل به وقوع پیوستن مشروطه گیلان چیست؟ مشروطه در غرب اساساً حاصل مدرنیسم است. مدرنیسم هم یک تحول درونی است که از دل یک ساختار کهن به نام فئودالیته خارج شد و در نهایت اگر بخواهیم آغاز آن را در نظر بگیریم از ۱۲۱۰ میلادی تا اواخر قرن نوزدهم در انگلستان و فرانسه تبلور یافت اما در ایران، شکست ایران از روسیه سبب این تحول بود زیرا با این شکست ایرانیان فهمیدند که در کجای جهان ایستاده‌اند. در کتاب «انقلاب اسلامی در گیلان» تالیف قدیر نجف‌زاده شوکی که از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است درباره مشروطه در گیلان می‌خوانیم: هر چند انقلاب مشروطه از گیلان آغاز نشد، اما مردم آن در به ثمر رساندن آن نقش تاثیرگذاری داشته‌اند. دو استان آذربایجان و گیلان پایگاه آزادیخواهان و پیشگامان انقلاب مشروطه بودند. کسروی درباره نقش گیلانیان در جنبش مشروطه چنین می‌نویسد. «باید گفت چون جنبش آزادیخواهی در ایران برخاست، پس از آذربایجان گیلان دوم جایی بود که مردم معنای آن را دریافته از روی خواست و آرزو در آن پا نهادند و شور مشروطه‌خواهی در دل‌ها ریشه دوانید.»
یادمان نهضت مشروطه ایران در کاخ گلستان برگزار شد
علیرضا ملائی‌توانی، پژوهشگر تاریخ گفت: به نظرم آنچه امروز سلطنت‌طلبان درصدد احیای مشروطه سلطنتی هستند، ناشی از نفهمیدن تاریخ ایران و در واقع عدم درک مساله‌های تاریخ ماست و بسیاری از کسانی که چنین شعاری می‌دهند به گمانم امروز دچار این مشکل تاریخ هستند و از زمانه و روزگار خودشان عقبند و در یک ناهمزمانی و روان‌پریشی تاریخی زندگی می‌کنند و یک فکر مرده را امروز پرورش می‌دهند.
رحمانیان: چرا برخی «مشروطه ایرانی» را خشت کج برمی‌شمرند؟
داریوش رحمانیان، استاد تاریخ دانشگاه تهران می‌گوید: وقتی ما ایرانیان تجربه دویست سال تاریخ نوخواهی را مرور می‌کنیم ناخودآگاه با خودمان می‌گوییم ما که ایرانی هستیم و نخستین ملت آسیایی مسلمان بودیم که انقلاب برپا کردیم با یک خیزش ملی مردمی اصیل یک نظام کهن استبدادی را فرو کشیدیم و نظام مشروطه برپا کردیم.
گرامیداشت هفته مشروطیت در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان
وقوع نهضت مشروطیت و تاسیس نخستین نهادهای سیاسی و اداری و فرهنگی به تاسی از مقتضیات عصر جدید، عاملان هنر موسیقی همیشه حیاتی منزوی و محتاط و دور از درگیری با محیط را پیشه خود کرده بودند و عموم مردم از اشرافیت تا رعیت، میانه‌ای جدی با هنر و به ویژه موسیقی نداشتند، با این وجود نمی‌توان تاثیر ناخودآگاه و متقابل این دو را بر یکدیگر، نابوده انگاشت.
برگزاری نشست‌هایی درباره مردم‌شناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
سیزدهم شهریور برابر با زادروز ابوریحان بیرونی، مردم‌شناس پیشگام و بنیان‌گذار رشته مردم‌شناسی در جهان ایرانی، را به نام روز ملی مردم‌شناسی نامگذاری کرد، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری هر سال به این مناسبت، سلسله نشست‌هایی را برگزار می‌کند.
علاقه به تاریخ‌خوانی در میان مردم ما اندک است
علیرضا ملایی‌توانی، رییس هیات مدیر انجمن ایرانی تاریخ گفت: به نظرم علاقه به تاریخ‌خوانی در میان مردم ما اندک است علیرغم اینکه کشور ما یک کشور تاریخی است. ضمن اینکه تاریخ ما تاریخی سیاسی است و اغلب کتاب‌های تاریخی به سرگذشت و وضعیت اهل قدرت و سیاست اختصاص داشته است و کمتر به تاریخ اجتماعی و اقتصادی پرداختند.
اهدای جایزه ادبی و تاریخی استاد انوار به سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران
جوایز اهدایی از بیست و نهمین جایزه ادبی و تاریخی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به استاد سید عبدالله انوار؛ با حضور چهره‌های فرهیخته و پیشکسوت عرصه فرهنگ، به منظور نگهداری بهینه، به عنوان گنجینه میراث معنوی ایرانیان به سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران تحویل شد.
آیین بازگشایی کتابخانه ملک‌الشعرا بهار برگزار شد
در این مجلس که به بازگشایی کتابخانه شخصی این ادیب فقید از سوی خانواده‌اش اختصاص دارد، سیّدفتح‌الله مجتبایی، اصغر دادبه، سیف‌الله امینیان، مهدی نوریان، سیدعلی آل‌داود، عبدالرضا مدرس‌زاده، علی میرانصاری و چهرزاد بهار به ایراد سخن خواهند پرداخت. این مراسم، جمعه، پنجم آبان، ساعت ۱۷ و ۳۰ دقیقه در سرای عامری‌های کاشان واقع در کاشان، خیابان علوی برپا شد.
ملک‌الشعرا با همه وجود ایران را دوست داشت
«اصغر دادبه»، مدیر بخش ادبیات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت: بهار با همه وجود ایران را دوست داشت و به جرأت می‌گویم اگر فقط یک حافظ و نظامی و سعدی و فردوسی و خیام و عطار داریم، تنها یک بهار داریم زیرا او همۀ چیزهایی را که لازمۀ یگانگی است، دارد و این برای جامعیت او کافیست که در هر زمینه‌ای که عمل کرد، جامع بود.
همایش ملی «چشم‌انداز هویت در ایران عصر جدید» برگزار شد
در رشت، دبیر اجرایی همایش ملی «چشم‌انداز هویت در ایران عصر جدید؛ چالش‌ها و راهبردها» روز چهارشنبه ۸ آذر ۱۴۰۲ در مراسم آغاز به کار این همایش ارائه آخرین دستاوردهای پژوهش‌های تجربی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی در زمینه هویت، شناسایی چالش‌ها و مسائل هویت ملی در ابعاد منطقه‌ای، قومی، جهانی و اجتماعی، سیاسی، فرهنگی را از جمله اهداف و محورهای برگزاری این همایش عنوان کرد.
«سده»؛ کهن جشن ایرانیان ثبت جهانی شد
جشن سده چهارشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۲ در پرونده‌ای مشترک به نام ایران و تاجیکستان در هجدهمین جلسه کمیته بین دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس که در شهر کاسان، جمهوری بوتسوانا برگزار شد، بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست‌وچهارمین عنصر میراث‌فرهنگی ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
هفده کتاب نامزد جایزه کتاب سال در گروه «تاریخ و جغرافیا» شدند
هفده کتاب در گروه «تاریخ و جغرافیا» به عنوان نامزد چهل و یکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شدند.
کتاب قابلیت‌های نظامی یکی از امپراتوری‌های بزرگ جهان باستان را نشان می‌دهد
جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران گفت: کتاب قابلیت‌های نظامی یکی از شاهنشاهی‌های بزرگ جهان باستان، ایران ساسانی را نشان می‌دهد. استحکامات ایران از نظر مقیاس و پیچیدگی از استحکاماتی که در اواخر دنیای روم وجود داشت پیشی گرفته بود. این مساله پایداری و شکوفایی شاهنشاهی را به‌رغم مقابله با قدرت‌های بزرگ در شمال و غرب نشان می‌دهد.
«کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی» عملکرد خوبی در دیجیتال کردن نسخه‌ها دارد
هیئت علمی چهل‌ویکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران جایزه ویژه بخش سپاس را به کتاب «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی»، تألیف گروه مؤلفان، زیرنظر سیدمحمود مرعشی، قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۶۵-۱۴۰۱، ۶۱ ج. اهدا کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود مرعشی، کتاب‌شناس و نسخه‌شناس و مدیر «کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی» گفت: این کتابخانه بزرگترین مجموعه نسخه‌های خطی است و تاکنون عملکرد خوبی در دیجیتال کردن نسخه‌ها داشته‌ایم.
نخبگان باید معارف فلسطین را بدون اغماض ترویج کنند
مجید صفاتاج، پژوهشگر، مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل خاورمیانه با حضور در غرفه خبرگزاری در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه «رسانه‌های ایران» گفت: ترویج معارف فلسطین باید توسط نخبگان انجام بگیرد و این روشنگری و تبیین باید بدون اغماض انجام شود.
هشتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی
آیین افتتاحیه هشتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین ۸) با حضور علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی، مریم جلالی معاون صنایع‌دستی، سعد القدومی رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی، مهمانان خارجی دیگر و جمعی از هنرمندان صنایع‌دستی جمعه ۲۷ بهمن ماه ۱۴۰۲ در مجموعه فرهنگی، هنری برج آزادی برگزار شد.
صنایع‌دستی مردم دنیا را به یکدیگر وصل می‌کند
عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در آیین اختتامیه جشنواره فجر صنایع‌دستی و هنرهای سنتی (سرو سیمین ۸) که با حضور سید عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در محل برج میلاد برگزار شد به تعدد صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران اشاره کرد و افزود: صنایع‌دستی توسط دستان زنان حکمت‌بنیان ایران و در روستاهای سراسر ایران خلق می‌شود.
تخریب هر محوطه تاریخی نابودی یک برگ از تاریخ ایران است
بیست و یکمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران با حضور وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری، مدیرکل موزه ملی، رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، باستان‌شناسان و پژوهشگران در موزه ملی ایران برگزار شد. این مراسم با یادی از باستان‌شناسان پیشکسوت و بزرگان این عرصه کار خود را آغاز کرد و دو عنوان کتاب از مجموعه مقالات بیست و یکمین همایش باستان‌شناسی ایران نیز در این مراسم رونمایی شد.
آیین گرامیداشت سی سالگی میراث مکتوب برگزار شد
ژاله آموزگار، پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی در آیین گرامیداشت سی سالگی میراث مکتوب که چهارشنبه ۱۶ اسفندماه ۱۴۰۲ در تالار پژوهشکده فرهنگ و هنر و معماری برگزار شد، گفت: روزی فرخنده است و در میان دلتنگی‌ها، شادیانه‌ای دلپذیر! شادباش صمیمانه‌ام تقدیم به شما اکبر ایرانی عزیز و همکاران ارجمندتان. رقم سی در فرهنگ کهن ایرانی از رقم چهل که میراثی میان‌رودانی است قداست بیشتری دارد. رقم خجسته‌ای و امروز برای خانواده میراث مکتوب خجسته‌تر.
مجموعه چهار جلدی «تاریخ مصور ایران باستان» رونمایی شد
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: امروز نیاز داریم مردم را به سواد میراثی دعوت کنیم، ما آگاهی تاریخی نداریم. نمی‌دانیم در چه ملکی قرار گرفته‌ایم. نه در مدارس و نه در دانشگاه منابع درسی برای بچه‌هایمان نداریم. منابع جذاب نیستند تا جذابیتی برای غیر باستان‌شناس داشته باشد و از این موضوع غافل مانده‌ایم.
نظر شما