سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): یکی از بازتاب‌های‌خارجی انقلاب اسلامی، دمیدن روح امید در میان نهضت‌های آزادی‌بخش و اسلامی بود. اساساً تجدید حیات اسلام در جهان و به ویژه در فلسطین مرهون انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی موضوع فلسطین را از مسئله‌ای عربی صرف خارج کرده و به عنوان مسئله‌ای اسلامی و در رأس مسائل جهان اسلام قرار داد. اعلام آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به عنوان «روز جهانی قدس» نمود توجه به مسئله فلسطین است. انقلاب اسلامی برداشتی نوین از اسلام و قرآن در جوامع اسلامی و نیز در جامعه سنّی مذهب فلسطین پدید آورد؛ چنان که روند مخالفت با دولت‌های فاسد و سرکوبگر را تشدید کرد، به مبارزه آشکار علیه آموزه‌های تحمیلی ضد دینی دامن زد، تلاش برای تحقق برابری و عدالت اجتماعی را شدت بخشید، واکنش مسلمانان در برابر غرب و غربزدگی را توسعه داد و یأس و ناامیدی سال‌های پایانی دهه ۵۰ ش. را از میان برد.
جلد نخست کتاب «تاریخ تحولات سیاسی جمهوری اسلامی ایران» به مسئله فلسطین پرداخته است در این کتاب چنین به تصویر کشیده شده است که سفر یاسر عرفات به‌عنوان اولین مقام خارجی به ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعطیلی سفارت رژیم صهونیستی در تهران و اختصاص آن به نمایندگان ساف، نامگذاری آخرین جمعه ماه مبارک رمضان به‌عنوان روز جهانی قدس و موضع‌گیری‌های مکرر حضرت امام (ره) و مسئولان رده‌بالای جمهوری اسلامی علیه رژیم صهیونیستی از جمله اقدامات عملی و علنی نظام جمهوری اسلامی بود که هم موازنه را برعلیه صهیونیست‌ها برهم زد و هم زورگویی و نامشروع‌بودن این حکومت جعلی را در برابر افکار عمومی جهان به نمایش گذاشت.
تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی اعراب با به‌راه‌انداختن جنگ علیه رژیم صهیونیستی و با بهره‌گیری از ایدئولوژی‌های مارکسیستی و ناسیونالیستی عربی تلاش کرده بودند حداقل بخش‌هایی از اراضی اشغال‌شده خود را آزاد کنند. اما شکست‌های مکرر در این جنگ‌ها و اشغال گسترده سرزمین‌های عربی نشان داده که این اندیشه‌های وارداتی و التقاطی هیچ کمکی به حل این مشکل پیچیده نمی‌کند. رهبری حضرت امام که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد باعث هدایت قیام فلسطینیان به سمت انگیزه‌های اسلامی شد و روح تازه‌ای به جهان اسلام دمید که حمایت مسلمانان از نهضت‌های اسلامی در فلسطین را تقویت کرد.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، مبارزات ملت فلسطین برای آزادکردن کشور خود از چنگال حکومت جعلی صهیونیستی، علی‌رغم همه تلاش‌ها به نتیجه نرسیده بود. علل عمده این شکست عبارت بود از: محدودیت حمایت‌ها و کمک‌های اندک مادی و معنوی خارجی، تفرقه و چنددستگی میان کشورهای اسلامی و عربی و همین‌طور گروه‌های مبارز فلسطینی، تبلیغات و پشتیبانی گسترده کشورهای اروپایی و آمریکا از رژیم صهیونیستی و در نهایت ضعف ایدئولوژیک و فقر فکری مبارزان فلسطینی که در کنار مشکلات سازمانی و شکست در جهت بسیج نیروهای مسلح مردمی موجب شده‌بود، افسانه شکست‌ناپذیری اسرائیل کم‌کم در روح و جان برخی اعراب رخنه کند. امضای قرارداد کمپ‌دیوید میان رژیم صهیونیستی و مصر در سال ۱۳۵۸ نیز بر دامنه یأس و نامیدی افزود.
تأثیر انقلاب اسلامی بر هدایت مبارزه در فلسطین
متعاقب پیروزی انقلاب اسلامی، شرایط به‌نفع ملت ستم‌دیده فلسطین به‌طور کامل تغییر کرد. حمایت همه‌جانبه جمهوری اسلامی ایران هم منابع مادی لازم را در اختیار مبارزان فلسطینی قرار می‌داد و هم از نظر فکری و ایدئولوژیک آنان را تغذیه کرده و تفکرات نادرست چپ و مارکسیستی را به حاشیه می‌راند.
شیخ اسعد تمیمی از رهبران فلسطینی درباره تاثیر انقلاب اسلامی بر روند مبارازت می‌گوید: «تا پیش از انقلاب ایران، اسلام هنوز وارد عرصه نبرد نشده بود، حتی در به‌کارگیری واژگان، مثلاً به‌جای کلمه جهاد از کلماتی همچون نضال و کفاح استفاده می‌شد… انقلاب ایران، این واقعیت اصیل که «اسلام، راه‌حل و جهاد وسیله اصلی است» را به سرزمین فلسطین وارد کرد.»
در نتیجه تأثیرگذاری انقلاب اسلامی بر مردم فلسطین، گرایش‌های چپ و مارکسیستی در میان گروه‌های مبارز فلسطینی کم‌رنگ شد و مساجد و رهبران مذهبی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده و قدرت بسیج‌کنندگی آنها به شکل‌گیری انتفاضه مردم فلسطین منجر شد. شهید دکتر فتحی شقاقی دبیرکل و بنیان‌گذار حرکت جهاد اسلامی فلسطین در این‌باره گفت: «هیچ‌چیز به اندازه انقلاب امام‌خمینی نتوانست ملت فلسطین را به هیجان آورد و احساسات آنها را برانگیزد و امید را در دلهایشان زنده‌کند. با پیروزی انقلاب اسلامی، ما به‌خود آمدیم و دریافتیم که آمریکا و اسرائیل نیز قابل شکست هستند. ما فهمیدیم که با الهام از دین اسلام می‌توانیم معجزه بسازیم و از این‌رو، ملت مجاهدمان در فلسطین، انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی را به دیده تقدیر می‌نگرند و امام‌خمینی را از رهبران جاوید تاریخ اسلام می‌دانند».
حمایت جمهوری اسلامی از فلسطین
با توجه به اهمیت موضوع فلسطین نزد حضرت امام در اسفندماه ۱۳۵۷ عرفات به‌عنوان اولین مهمان خارجی بلندپایه نظام نوپای اسلامی به ایران سفر کرد و با استقبال گرمی مواجه شد. وی بلافاصله از فرودگاه مهرآباد راهی مدرسه علوی شد و با امام دیدار کرد و ایشان را رهبر اول نامید. وی حتی شب را نیز در مدرسه علوی و در اتاق پهلوی اتاق امام به‌سر برد و روز بعد در جمع عده زیادی از اعضای خانواده شهدای انقلاب در بهشت زهرا گفت: «به موشه دایان گفته‌ام آمریکا مال تو. من به ملت ایران تکیه می‌کنم.»
عرفات در این سفر با سران دولت موقت نیز مذاکره نمود و در ۳۰ بهمن محل نمایندگی سابق رژیم صهیونیستی در خیابان کاخ که قبلاً توسط مردم اشغال‌شده بود را نیز در اختیار گرفت. همزمان، دولت موقت رسماً از قطع کامل روابط سیاسی ایران و اسرائیل خبر داد و اعلام کرد ۳۲ نفر از کارکنان آژانس یهود و دفتر نمایندگی اسرائیل از ایران خارج شدند.
حمایت ایران از قیام ملت فلسطین در ماه‌های بعد نیز ادامه یافت و کریم سنجابی اولین وزیر خارجه دولت موقت پس از انعقاد پیمان صلح میان مصر و رژیم صهیونیستی در فروردین‌ماه ۱۳۵۸ نامهای برای یاسرعرفات نوشت و اطمینان داد که انقلاب اسلامی ایران مبارزه ملت فلسطین را مبارزه خود دانسته و کوشش برای استیفای همه‌جانبه حقوق آنها را از وظایف اصلی سیاست خارجی خود قلمداد می‌کند.
در هفته‌های بعد واحد ویژه‌ای در جهت برقراری ارتباط با جنبش‌های آزادی‌بخش در جهان سوم و جهان اسلام در وزارت امور خارجه ایجاد شد و جنبش فلسطین در رأس کلیه جنبش‌ها مورد توجه وزارت خارجه ایران قرارگرفت.
تاثیر روز قدس بر روند مبارزات فلسطین
اعلام آخرین جمعه ماه رمضان به‌عنوان روز قدس، برگزاری همایش‌های منطقه‌ای، تلاش برای ایجاد همبستگی میان کشورها و ملل اسلامی به‌منظور حمایت از مردم فلسطین از جمله دیگر اقداماتی بود که برای دفاع از سرزمین مردم فلسطین توسط رهبران انقلابی ایران صورت‌گرفت. تأثیرپذیری مبارزات مردم فلسطین از انقلاب اسلامی تا بدان حد بود که جنبش ساف به رهبری عرفات به‌تدریج در برابر گروه‌های مختلف اسلام‌گرای اصیل به حاشیه رانده شد و حامیان جهاد، شهادت و فداکاری که بر مبارزه با رژیم صهیونیستی تا محو آن تأکید می‌کردند توانستند توجه افکار عمومی را در سرزمین‌های اشغالی خود جلب کنند.
از همین رو در اوایل دهه ۸۰ دو سازمان جدید به نامهای جهاد اسلامی فلسطین و حماس با اهداف و استراتژی‌های برگرفته از اسلام اصیل شکل گرفته و دور جدیدی از مبارزات بر علیه رژیم صهیونیستی سازمان داده شد. جنبش حماس نزدیکی بیشتری با جریان اخوان‌المسلمین داشت، اما جنبش جهاد اسلامی که از عملکرد اخوانی‌ها و همین‌طور تفکرات و گرایشات سوسیالیستی و ملی‌گرایانه‌ی دیگر گروه‌ها و از جمله ساف ناامید شده بود و به‌دنبال مبارزه جدی، با برنامه و مسلحانه با رژیم صهیونیستی بود، بهره‌برداری از اسلام و تعالیم آن‌را مدنظر قرار داد و با تکیه بر انگیزه و ایمان اسلامی فصل جدیدی را در مبارزه با رژیم صهیونیستی آغاز کرد. جنبش جهاد اسلامی در سال ۱۹۸۰ توسط دو تن از مبارزان فلسطینی یعنی شهید فتحی شقاقی و عبدالعزیز عوده تأسیس شد.
شهید فتحی شقاقی که ابتدا حامی ناسیونالیسم عربی و سپس تفکرات اخوانی بود با مشاهده شکست این تفکرات در میدان مبارزه با اسرائیل به الگوبرداری از انقلاب اسلامی ایران پرداخت و اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کتابی با عنوان «خمینی تنها راه‌حل اسلامی و الگو» را منتشر کرد. در این کتاب براساس دیدگاه‌های امام (ره) مسئله‌ی فلسطین یک مسئله‌ی اسلامی و نه عربی و قومی دانسته شده بود. در بخش‌هایی از این کتاب آمده بود «همچنان که امام‌خمینی به زندگی ایرانیان معنا بخشید، به زندگی مردم فلسطین هم چنین مفهومی بخشید و او امید را در دل ما زنده کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی ما دریافتیم که آمریکا و اسرائیل هم قابل شکست هستند. ما فهمیدیم که با الهام از دین اسلام می‌توانیم معجزه کنیم و از این رو… امام‌خمینی را از رهبران جاوید تاریخ اسلام می‌دانیم.»
در اثر فعالیت‌های دو جنبش جهاد اسلامی و حماس در فلسطین، حزب‌الله لبنان و حمایت‌های معنوی ایران، سرانجام انتفاضه اول مردم فلسطین از ۸ دسامبر سال ۱۹۸۷ آغاز و تا تابستان سال ۱۹۹۲ ادامه یافت و در سال‌های بعد با انتفاضه‌های مجدد و عملیات شهادت‌طلبانه تداوم یافت. با امضای پیمان صلح اسلو میان عرفات و رژیم صهیونیستی در ژانویه‌ی سال ۱۹۹۳ و به نتیجه نرسیدن آن در سال‌های بعد انحراف و به خطا بودن دیدگاه‌های ملی‌گرایانه و التقاطی رهبران ساف به اثبات رسید و مشخص شد تلاش برای سازش و دستیابی به حقوق فلسطینیان از طریق مذاکره به نتیجه نخواهد رسید. در سال ۱۹۹۴ انتفاضه دوم موسوم به انتفاضه‌ی قدس به‌دنبال بازدید آریل شارون از مسجدالاقصی آغاز شد تا مشخص شود که مردم فلسطین هم راه نجات خود را در توجه به آموزه‌های اسلام یافته‌اند.
منبع: تاریخ تحولات سیاسی جمهوری اسلامی ایران (جلد اول)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
نظر شما