سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): برپایی نمایشگاه کتاب بین‌المللی تهران کار ارزشمند و خجسته‌ای است و ارزشمندتر آنکه کمک کنیم قدر این کار فرهنگی دانسته شود و همگان برای پربار شدن آن تلاش نمایند. در این میان هرکسی نقش خود را می‌تواند ایفا کند. نویسندگان به عنوان مولفانی که نمایشگاه برای عرضه کتاب آنها برگزار می‌شود، نقش کلیدی را بازی می‌کنند. از این‌رو سراغ نویسندگان رفتیم تا از منظر آنها درباره نمایشگاه کتاب تهران که در آستانه برگزاری آن هستیم، گفت‌وگو کنیم. این بار با سیده عذرا موسوی داستان‌نویس و منتقد ادبی صحبت کردیم.
- به نظر شما نمایشگاه کتاب چه تأثیری در معرفی و برندسازی نویسندگان دارد؟
به‌نظرم پاسخ به این پرسش نیاز به بررسی دقیق و علمی دارد. تجربه من از حضور در نمایشگاه نشان می‌دهد که غالب مخاطبان حرفه‌ای کتاب که به نمایشگاه کتاب مراجعه می‌کنند، برای دست‌یابی به هدف خود در کوتاه‌ترین زمان به‌دلیل گستردگی فضای نمایشگاه، تعدد ناشران و عناوین کتاب‌ها، محدود بودن زمان حضور در نمایشگاه، معمولاً فهرستی از کتاب‌های مورد علاقه و نیاز خود را آماده و حتی غرفه و مسیر حرکت خود را نیز تعیین می‌کنند.
معمولاً تبلیغات محیطی تأثیر چندانی در انتخاب‌های آنان ندارد. البته گاهی تبلیغات چهره به چهره در غرفه‌ها و گفت‌وگو پیرامون موضوعات و کتاب‌ها با غرفه‌داران و خریداران دیگر باعث می‌شود تا برخی از مخاطبان به خرید کتابی ترغیب بشوند. ایجاد غرفه‌های جانبی با اهدافی خاص (مثل سالن یاس در سال‌های گذشته)، برگزاری نشست‌های معرفی کتاب یا مراسم رونمایی از کتاب هم می‌تواند اثرهایی داشته باشد. هرچند به‌گمانم دامنۀ این تأثیرها محدود است.
به‌نظرم می‌توان تمهیدی اندیشید تا به‌واسطۀ تبلیغات شهری، تبلیغات تلویزیونی، معرفی کتاب به‌وسیله کانال‌ها و رسانه‌های پرمخاطب و نیز چهره‌های تأثیرگذار، در روزهای پیش از نمایشگاه و یا همزمان با آن، به تبلیغ و معرفی نویسندگان و آثار ایشان پرداخت. هم‌چنین با یادآوری و معرفی برگزیدگان جشنواره‌های مختلف و معتبری که در طول سال‌های گذشته برگزار شده‌اند، آثاری که توانسته‌اند توجه منتقدان و خوانندگان را به خود جلب کنند، می‌توان به انتخاب بهتر کتاب کمک کرد.
- پدیدآورندگان بومی چگونه می‌توانند خود و آثار خود را در نمایشگاه عرضه کرده و از این فرصت بهره ببرند؟
اگر منظورتان از پدیدآورندگان بومی، ناشران شهرهای مختلف هستند، بخشی از فعالیت به پیش از برگزاری نمایشگاه برمی‌گردد. اگر ناشری توانسته باشد اعتماد مخاطبان را به خود جلب کرده و آنها را به خرید کتاب‌های خود ترغیب کند، می‌تواند از فرصت نمایشگاه برای ارتباط رودررو با آنها و ارائۀ آثار خود استفاده کند. درست که ممکن است مساحت غرفه‌ها، جانمایی آنها در سالن‌ها و امکان دسترسی به غرفه‌ها با یک‌دیگر متفاوت باشد، ولی امکان حضور در نمایشگاه برای بسیاری از ناشران به‌راحتی فراهم است.
البته نمی‌توان تأثیر بصری غرفه‌ها و چشم‌انداز آنها را نادیده گرفت. بسیاری از غرفه‌ها با آراستن‌های ویژه، به معرفی خود و حوزۀ فعالیتشان می‌پردازند که برای مخاطب ناآشنا می‌تواند جالب توجه بوده و زمینۀ آشنایی را فراهم کند. حضور فروشندگان کاربلد و خبره در تعامل با خریداران و معرفی کتاب نیز می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
- به نظر شما فضایی برای مواجهه رودرروی پدیدآورندگان با یک دیگر و دریافت نظر مخاطبان وجود دارد؟ چه تحلیلی دارید؟
نمی‌توان انکار کرد که فضای نمایشگاه، فضای پرجنب‌وجوش و پویایی است. گاهی در برخی از ساعات، امکان حضور در برخی غرفه‌ها بسیار سخت و فرآیند خرید کتاب بسیار طولانی، مشکل و همراه با التهاب است. قطعاً در چنین فضایی امکان ارتباط رودررو چندان مهیا نیست. ضمن اینکه گاهی مخاطب با یک فروشنده صرف که از قضا فقط برای فروش در روزهای نمایشگاه به استخدام درآمده است، روبه‌روست. قطعاً این ارتباط نمی‌تواند تأثیر چندانی در تعامل ناشر با مخاطب داشته باشد. همه‌چیز به هنر ناشر برمی‌گردد که شرایط و امکان را برای تعامل مؤثر با مخاطب فراهم کند.
حضور یک کارشناس حرفه‌ای و رصد وقایع و تعامل با مخاطبان می‌تواند بسیار مفید باشد. برخی ناشران گفت‌وگو با نویسندگان را به ایام نمایشگاه واگذار می‌کنند و در این فرصت به رایزنی و تعامل شغلی با ناشران دیگر می‌پردازند. این برخوردهای چهره به چهره می‌تواند در گسترش فعالیت‌ها بسیار مؤثر باشد.
- در نمایشگاه کتاب اثری دارید برای عرضه به مخاطب؟
نخستین اثرم مجموعه‌یادداشت‌های داستانی «گربۀ معبد کنکور» است که نشر معارف آن را منتشر کرده و مجموعۀ ۴۰ یادداشت داستانی برای نوجوانان با موضوعات اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی است.
دومین اثرم رمان «دلقک و نارنج تلخ» برای نوجوانان است که نشر قدیانی آن را منتشر کرده. این اثر نامزد سی‌وچهارمین جایزه‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بوده و در کتابنامۀ رشد، به‌عنوان اثری مناسب برای نوجوانان متوسطه دوم معرفی شده است.
سومین اثر، مجموعه‌داستان «جشن باغ صدری» برای بزرگ‌سالان است که با موضوع انقلاب به دست شهرستان ادب منتشر شده است.
رمان «شاخ‌دماغی‌ها» اثر دیگری برای نوجوان‌هاست که نامزد شانزدهمین دوره جایزه قلم زرین، سی‌وششمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، دومین جایزه کتاب سال سبک زندگی بوده و در هشتمین دوره جایزه پروین اعتصامی شایسته تقدیر شده است. این کتاب در نشر شهرستان ادب منتشر شده است.
رمان «فصل توت‌های سفید» داستان دختر جوانی است که مردم از او رو می‌گردانند، اما حمایت امیر از فروغ در برابر دیگران باعث می‌شود که فروغ به او علاقه‌مند شود. واقعۀ ۱۷ شهریور رخ می‌دهد و ماجرای سرگردانی فروغ به دنبال امیر آغاز می‌شود. این اثر که توسط نشر شهرستان ادب منتشر شده، توانسته برگزیده سومین دوره جشنواره شهید اندرزگو و نامزد شانزدهمین دورۀ جایزه‌ی جلال آل‌احمد در بخش رمان بزرگ‌سال شود.
«پرواز اسب سفید» عنوان رمان دیگری برای نوجوانان است که انتشارات آستان قدس رضوی (به‌نشر) آن را منتشر کرده است. داستان دختر نوجوانی به نام گلبرگ که پدرش محکوم به اعدام شده است و کابوس از دست دادن پدر، لحظه‌ای او را رها نمی‌کند.
- و اینکه فروش مجازی کتاب را در نمایشگاه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امکان فروش مجازی، فرصت بسیار ارزشمندی است که در سال‌های اخیر برقرار شده است. فروش مجازی برای بسیاری از خریدارانی که به هر دلیل شرایط حضور در نمایشگاه را ندارند، فرصت بسیار مغتنمی را فراهم می‌کند تا با آسودگی خاطر و با هزینه‌ای معقول و مقبول، به خرید کتاب با تخفیف مناسب بپردازند. خرید از شهر محل سکونت و یا شهرهای نزدیک به محل سکونت امکان مناسب دیگری است.
یکی از ویژگی‌های فروش مجازی، حضور کتاب‌فروشان در کنار ناشران است که خود اتفاق مبارکی است. نخست اینکه ممکن است موجودی کتابی نزد ناشرش صفر شده و به دلایلی تجدید چاپ نشده باشد، ولی در کتاب‌فروشی‌ای موجود باشد و مخاطب بتواند به‌راحتی آن را تهیه کند. تهیه کتاب با قیمت قبل، دومین امتیاز خرید از کتابفروشیهاست و سومین امتیاز این است که با این اتفاق، کتاب‌فروشی‌ها زنده و پویا می‌مانند و از تبعات برگزاری نمایشگاه صدمه نمی‌بینند. و شاید ویژگی دیگر این باشد که مخاطبان با کتاب‌فروش‌های فعال شهر خود و دیگر شهرها آشنا می‌شوند. شاید اگر متولیان امر، شرایط حضور کتاب‌فروشان را در این چرخه سهل‌تر کنند، به نفع بخش بزرگی از اجتماع باشد. هرچند بالا رفتن حجم سفارشات و تراکم آنها در پست باعث می‌شود که گاهی فرآیند دریافت کتاب تا یک ماه هم به طول بینجامد.
نظر شما