سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - علی رضا بیابان نورد سروستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی: از مجموعه سخنرانی‌های حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی) در سال‌های ۱۳۵۳ هم اینک کتابی با عنوان «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» منتشر شده است.
آن روزها در مشهد مقدس فضای خاصی حاکم بود، فعالیت مکتب تفکیکی‌ها، جلسات ادبی فراوان در گوشه و کنار شهر، رواج اندیشه‌های شریعتی، اندیشه‌های چپ و نیز مبارزات با رژیم شاه و تا حدودی گرایشات صوفیانه و فعالیت گسترده حوزه‌های علمیه شیعی… اما ایشان شاگرد مکتب امام خمینی (ره) بودند و مباحث خود را در مسجد کوچکی به نام مسجد کرامت آغاز کردند و سپس با گسترش فعالیت و اقبال عمومی و نیز مخالفت ساواک، به مسجد امام حسن مجتبی (ع) که فضای بزرگتری داشت نقل مکان کردند.
تمرکز اصلی ایشان روی قرآن بود. مهم‌ترین بحث ایشان از قرآن که هم اینک شاهدیم ابعاد مختلف زندگی‌شان را در بر می‌گیرد بحث توحید است و همه سلوک نظری و عملی ایشان ناظر به همین مفهوم است. در بین تمام جریانات موجود ایشان روی قرآن متمرکز شدند و آن هم بحث پیرامون توحید که اصل و اساس و شاکله مباحث ایشان در آن روزها بود.
مقام معظم رهبری به عنوان یک اسلام شناس با نگاهی جامع الاطراف و از بالا به نسبت بین علوم اعم از فلسفه، عرفان، فقه، تاریخ، ادبیات عرب، الهیات، تفسیر و… نگریسته و دین را از منظری کلان می‌بینند و مواجهه ایشان با دین و مباحث دینی در واقع در قالب یک اسلام شناس قابل طرح و بحث است. ایشان در ابتدا از منظر اسلام شناسی و با نگرشی به مسائل دینی در اسلام، ضمن مرور یک تاریخچه سه انتقاد را نسبت به جامعه مسلمان‌ها و بهتر است بگوییم تمدن اسلامی مطرح می‌کنند و این سه انتقاد در واقع آغاز منظومه فکری ایشان محسوب می‌شود.
انتقاد اول آن است که چرا تاکنون با رویکرد دینی و از منظر دین کمتر به نیازهای جمعی زندگی انسانها توجه شده است و از دین به عنوان برنامه‌ای برای زندگی جمعی استفاده نشده است و دین به عنوان مبنایی برای کنش اجتماعی در زندگی مسلمانان به کار نرفته است.
انتقاد دوم به عدم نگاه منظومه‌ای به دین در تمدن اسلامی است و اینکه چرا به دین از ابعاد مختلف نگریسته نشده است و انتقاد سوم ما را به مسئله مهم و محوری مقام معظم رهبری هدایت میکند و آن عدم اتکای مباحث دینی به قرآن است و همین سه نقیصه است که مجموعه سخنرانی‌هایی را در مشهد مقدس با عنوان «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» در پی دارد و این اسلام شناس با هدف رفع این سه نقیصه مباحثی را مطرح و شرح و بسط می‌دهند. در واقع آنچه که از مباحث ایشان برمی‌آید آن است که ما هنوز نتوانسته‌ایم مباحث ذهنی، فکری و فلسفی اسلام که در نوع خود بی‌نظیر، بسیار مترقی و متعالی است را در دل جامعه وارد کنیم. از این رو است که ایشان بر بنای اندیشه‌ای خود به عنوان یک اسلام‌شناس با رویکرد الهیات اجتماعی ظاهر می‌شوند و در تلاشند مباحث ذهنی و فلسفی اسلام را بر مبنای قرآن، امتداد اجتماعی ببخشند. راهی که پیش از ایشان می‌توان در امام خمینی (ره) به خوبی دید.
از این رو نقطه عطف و اوج این مدل یعنی «امتداد اجتماعی قرآن» در دوران معاصر و حتی پیش از آن را می‌توان امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری دانست. از این رو حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی) را می‌توان فقیهی اسلام شناس با رویکردی اجتماعی دانست. ایشان با همین رویکرد و طرز تفکر، اسلام را مقوله‌ای اجتماعی و سیاسی معنا می‌کنند و معتقدند جامعه باید بر همین مبنا ابتدا تئوریزه و سپس مهندسی شود. و به همین دلیل هنگام بحث از توحید بیشتر نگاهشان معطوف به آن است که خدا باید کجای زندگی اجتماعی باشد و این دقیقاً نقطه مقابل تفکر اومانیستی در غرب است، تفکری که معتقد است دین امری فردی است.
این فقیه اسلام شناس ضمن تفکیک دو نوع اسلام ناب و اسلام مخدر، معتقد است از منظر اسلام ناب، مسئله دین فردی نیست و کاملاً اجتماعی است و تا ساز و کارها، ساختارها، قوانین و مظاهر همه بر اساس آنچه خداوند می‌فرمایند، مهندسی نشود عملاً نظام سازی، نظام پردازی، جامعه پردازی، دولت سازی، تمدن سازی و مهندسی تمدنی در عصر حاضر اتفاق نمی‌افتد. دنیای اندیشگی مقام معظم رهبری از ابتدا تاکنون بر همین مبنا طرح‌ریزی شده است و دین را می‌توان در کلیه مباحث مطروحه توسط ایشان مشاهده کرد و در واقع قصد ایشان ساری و جاری شدن مباحث دینی و توحیدی قرآن محور در عرصه جامعه است.
کتاب «ره نامه» که مجموعه ۴۰ جلدی منتشر شده توسط انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای (مدظله العالی) دقیقاً در همین چارچوب و به منظور تحت پوشش قرار دادن مباحث محوری از سخنان و مباحث ایشان جمع آوری شده است و پاسخی است به همان سه نقد.
به طوری که دارای نگاه منظومه‌ای به دین است و این را می‌توان از گستردگی مباحث به خوبی درک کرد، گستردگی ای که ناشی از فهم این مطلب است که اسلام به عنوان برنامه‌ای اجتماعی به منظور رسیدگی به امور و نیازهای جمعی زندگی انسانها، برای ابعاد مختلف زندگی انسانی دارای برنامه است و می‌توان به عنوان مبنایی برای کنش اجتماعی مسلمانان بدان نگریست.
کنش اجتماعی که مبنای قرآنی دارد و قصد آن «امتداد اجتماعی توحید» در زندگی جمعی انسان‌هاست و همانطور که در مقدمه این مجموعه آمده است «ره نامه مجموعه‌ای است شامل ۴۰ دفتر که مبانی ارزش‌ها و اصول اسلام ناب محمدی (ص) را با توجه به نیازها، پرسش‌ها و چالش‌های دوران معاصر تبیین میکند و از خلال دیدگاه‌های اندیشمندانه و ژرف نگر حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مدظله العالی) به ترسیم اندیشه و سلوک یک جوان مومن انقلابی می‌پردازد.»
در واقع به منظومه «ره نامه» که به نوعی مبتنی بر ثقل اکبر (قرآن کریم) و ثقل کبیر (احادیث اهل بیت علیهم السلام) است می بایست به عنوان یک نرم‌افزار برای ورود به چله دوم انقلاب نگریست. نرم‌افزار جامعی که به عرصه‌های گسترده زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی مورد نیاز جوانان اشاره دارد و جوان ایرانی و مسلمان می‌تواند به کمک آن شاکله فکری و رفتاری خود را ترسیم کند. این مجموعه که هر کدام دارای ۱۰ فصل است و با پایبندی به نص گفتار و یا نوشتار رهبر حکیم انقلاب اسلامی تهیه شده است می‌تواند آغازی باشد برای مراجعه به متن کامل بیانات و نوشتارهای ایشان.
گفتارهای این ۴۰ جلد که شامل روشنفکری، فلسطین، بصیرت، نبوّت، امام خمینی (قدّس‌سّره)، رسانه و فضای مجازی، اسلام ناب و اسلام آمریکایی، دشمن‌شناسی، علم و فنّاوری، مهدویّت، حوزه و روحانیّت، کار و تلاش، هنر، سلامت و ورزش، ایمان، آزادی و استقلال، غرب شناسی، انقلاب اسلامی، جوان، همسرگزینی و همسرداری، بیداری اسلامی، امامان معصوم (علیه السلام)، پیامبر (ص)، توحید، عاشورا، شهروند تراز انقلاب اسلامی، آرمانگرایی و بسیج، عدالت، قرآن، ولایت و تشیع، اصول گرایی و اصلاح طلبی، ولایت فقیه، زن و خانواده، اخلاق و تربیت، زندگی جهادی، هویت ملی، تمدن نوین اسلامی، نماز، معنویت و مسجد، تفکر، عقلانیت و آزاد اندیشی، دین دنیا و آخرت می‌باشد در واقع مطلعی است برای تفکر پیرامون سیاسی‌ترین مفاهیم مورد نیاز و مواد خام و راهنمایی است برای تکالیف عملی جامعه مخاطب و زمینه ساز دستیابی به بصیرتی عمیق و پایبندی درونی به مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی و گامی مهم و اساسی برای شناخت و تحقق بیانیه گام دوم. در واقع مقدمه‌ای است برای ورود به آن به منظور طی دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی خطاب به جوانان، برای نیل به آرمان بزرگ ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنا فدا).
انتشارات انقلاب اسلامی این مجموعه را با طراحی زیبا و به صورت جیبی و با ویراستاری بر اساس قواعد ویراستاری منحصر به فرد خود در پاییز ۱۴۰۲ در اختیار جامعه جوان و کتابخوان گذاشته است.
برش کوتاهی از مجموعه ره نامه: ره نامه ی ۴: توحید: «توحید، فقط این نیست که بگوییم خدایی هست، آن هم یکی است و دو نیست. این، صورت توحید است. باطن توحید، اقیانوس بیکرانه‌یی است که اولیای خدا در آن غرق می‌شوند. توحید، وادی بسیار با عظمتی است؛ اما در چنین وادی با عظمتی، باز از مؤمنین و مسلمین و موحدین خواسته‌اند که با تکیه به تفکر و تدبر و تعقل، پیش بروند. واقعاً هم عقل و تفکر می‌تواند انسان را پیش ببرد. البته در مراحل مختلف، عقل به نور وحی و نور معرفت و آموزشهای اولیای خدا، تجهیز و تغذیه می‌شود؛ لیکن بالاخره آنچه که پیش می‌رود، عقل است. بدون عقل، نمی‌شود هیچ جا رفت. (دردیدار اقشار مختلف مردم در روز پانزدهم ماه مبارک رمضان ۲۲/۱/۱۳۶۹) اگر توحید با همان معنای واقعی که اسلام آن را تفسیر کرد و همه‌ی پیغمبران، حامل آن پیام بودند، در زندگی جامعه‌ی مسلمان و بشری تحقق پیدا کند، بشر به سعادت حقیقی و رستگاری دنیوی و اخروی خواهد رسید. (در دیدار کارگزاران نظام ۲/۷/۱۳۸۲) شایسته نیست که برنامه‌ی پیام آوران سعادت انسان را به عمل فردی در رابطه‌ی روحی او با خدا منحصر دانسته و عرصه‌ی عظیم رابطه‌ی انسان با انسان، فرد با جامعه، انسان با محیط زیست، و تشکیل نظام اجتماعی و سیاسی را از آن محروم بدانیم. از نظر ما همه‌ی پیامبران خدا در این خطّ روشن، راه پیموده‌اند و ما به همه‌ی پیامبران ایمان و عشق می‌ورزیم: «لا نفرّق بین احد من رسله.» (پیام به اجلاس هزاره رهبران دینی جهان ۹/۶/۱۳۷۹) دین حدّاقلّی و اکتفای به حدّاقل‌ها، از نظر اسلام قابل قبول نیست؛ ما در معارف خودمان چیزی به‌عنوان دین حدّاقلّی نداریم، بلکه در قرآن کریم در موارد متعدّدی اکتفای به بعضی از تعالیم دینی دون بعضی، مذمّت شده است.(در دیدار اعضای مجلس خبرگان ۲۱/۱۲/۱۳۹۳) دین است که پیروان خود را از تسلیم شدن در مقابل ظلم منع میکند، به مقابله‌ی با ظالم تشویق میکند؛ عدالت و آزادی و معنویت و پیشرفت را به زندگی انسانها پیشنهاد میکند. (در اجتماع بزرگ مردم قم ۲۷/۷/۱۳۸۹)»
نظر شما