به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «سیستان و بلوچستان» ده گفتار پژوهشی به کوشش سیدمنصور سید سجادی از سوی انتشارات کارنامک منتشر شد. تاکنون مقالات و کتب گوناگونی در زمینه‌های مختلف علمی -پژوهشی شهر سوخته به زبان‌های گوناگون منتشر شده است. کتاب حاضر مجموعه‌ای از ده سخنرانی در زمینه‌های گوناگون علمی است که شاید برخی از آنها برای نخستین بار در مسائل مرتبط با باستان‌شناسی ایران مطرح شده و طی همایش هنر و تمدن جنوب شرق ایران با محوریت شهر سوخته و نگاهی به بخش‌هایی از بلوچستان در آبان ماه ۱۳۹۸ در فرهنگستان هنر ایراد شده است.

سخنرانان و نویسندگان این مجموعه مقالات هر یک با توجه به تخصص و توانایی‌های خود و با اتکا به پژوهش‌های میدانی انجام شده طی ۳۰ سال گذشته، کوشیده‌اند برخی از گوشه‌های کمتر شناخته‌شده این تمدن بزرگ و سیستان را به خوانندگان معرفی کنند.

مقاله‌هایی که در این کتاب آمده به شرح زیر است: سید منصور سید سجادی / پنجاه سال کاوش و پژوهش در شهر سوخته؛ حسین مرادی، سعید پارساییان، کژال جهانگیری، زهرا رجبیون و سید محمدجواد مرعشی / کاوش‌های بخش مسکونی شهر سوخته: سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۸؛ ثریا الیکائی دهنو و کتایون پلاسعیدی / ارتباطات تصویری و شکلی شهرسوخته و آسیای مرکزی با توجه به نقوش سفالی؛ پژمان مظاهری‌پور / سینمای مستند و جنبه‌های بصری شهر سوخته؛ فرزاد فروزانفر / دوازده سال مطالعات انسان‌شناسی در شهر سوخته؛ غلامرضا مولوی و مهساسادات مکی / بهداشت در جامعه شهر سوخته؛ کوروش محمد خانی / ساختارهای نو در دهانه غلامان؛ سید رسول موسوی حاجی / طراحی و ساخت شهر تاریخی زاهدان کهنه؛ مرتضی عطایی و راحله کولابادی / هنر سفالگری سیستان در دوران اسلامی و حسین مرادی، حسین سرحدی و مجتبی سلطانی / سنگ نگاره‌های سراوان.

سیدمنصور سید سجادی می‌گوید: شهر سوخته و سیستان نامی آشنا در پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران در دهه‌های اخیر است. کشفیات و پژوهش‌های گروه باستان‌شناسی شهر سوخته در سال‌های اخیر نشان‌دهنده حضور و وجود تمدنی بس گرانقدر در این گوشه فلات و سرزمین محبوب ما ایران است.

بر این نظرم که با تکیه بر کشفیات و مطالعات باستان‌شناسانه می‌توان به بسیاری از زوایای مرتبط با یک جامعه انسانی پی برد و مثلاً نگاهی به نقاشی به عنوان یکی از مظاهر هنری که بی ارتباط با باورهای آئینی انسانی یا انعکاس نوعی از روایت از شیوه زندگانی مردمان در زمان گذشته است، به خوبی نشان می‌دهد که انسان طی هزاران سالی که در روی زمین می‌زیسته همواره کوششی در نشان دادن وضعیت جامعه خود از راه تصویرگری - صرف نظر از کیفیت آن -کوشیده است.

این باستان‌شناس پیشکسوت در مقدمه کتاب چنین نوشته است: باستان‌شناسی به شکل «زمانِ گذشته یا ماضیِ مطلق انسان‌شناسی فرهنگی» نیز تعریف شده و بنابراین و از آنجا که با گذشته انسان مربوط می‌شود، بدون شک و در عین حالی که رویه و زمینه‌ای از انسان‌شناسی محسوب می‌شود، همزمان با آن بخشی از تاریخ نیز شمرده می‌شود. به سخن دیگر تاریخ را باید به شکل معقولی به صورتِ نوک تیز توده غلطان داده‌های باستان‌شناسی دانست، زیرا بیش از ۹۹ درصد اطلاعات باستانشناسی از گذشته انسان، یعنی تنها منابع حقیقی و قابل اعتماد تاریخی و غیر قابل تحریف از طریق پژوهش‌های باستان‌شناسی به دست می‌آید.

از سوی دیگر، ثبت وقایع تاریخی‌، جز از تاریخ شفاهی، تنها همزمان با ظهور نوشته‌های ثبت شده در حدود ۴۵۰۰ سال پیش ابتدا در آسیای غربی و سپس در بقیه جهان ظاهر شده است. حتی امروزه اطلاعات به دست آمده از داده‌های باستان‌شناسی نسبت به نوشته‌ها و متون دوره‌های تاریخی، منبعی با ارزش کامل باقی می‌مانده‌اند و علاوه بر اینها و در درجه اول باید به خاطر آورد که اغلب این باستان‌شناسان هستند که مدارک و نوشته‌های تاریخی را کشف و پیدا می‌کنند. طبیعی است که در اینجا قصد مقایسه بین این دو علم در میان نیست و منظور بیان اهمیت پژوهش‌های باستان‌شناسی در شناخت جریان‌های تاریخی و فرهنگی جوامع بشری است.

یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی ایران که اطلاعات بسیار قابل توجهی را در مورد تاریخ گذشته ایران به دست داده محوطه شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان است. امروزه بیش از یک صد سال از بازدید نخستین باستان‌شناس حرفه‌ای از شهر سوخته به عنوان یک محوطه باستانی نامبرده و به همین ترتیب ۵۲ سال از زمان آغاز نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه گذشته است. این محوطه از سال ۱۳۷۶ مجدداً مورد بررسی و کاوش باستان شناسان قرار گرفت.

مجموعه حاضر منتخبی از ده مقاله از مجموعه ۱۷ سخنرانی ارائه شده در همایش «هنر و تمدن جنوب شرق ایران با محوریت شهر سوخته» در فرهنگستان هنر در آبان ماه ۱۳۹۸ است که فرصتی را برای پژوهشگران مسائل فرهنگی – هنری سیستان و بلوچستان فراهم آورد تا در نشستی یک روزه نتایج آخرین مطالعات انجام شده خود و به ویژه پژوهش‌های انجام شده از سال ۱۳۹۳ به بعد را مورد بررسی قرار دهند. اگرچه محور اصلی این همایش تحقیق و پژوهش در شهر سوخته بوده اما با توجه به روابط ناگسستنی بین تمدن‌ها و فرهنگ‌های موجود سرزمین‌های شرقی فلات ایران در ادوار گوناگون – دوره‌های تاریخی و اسلامی-، مقالات پژوهشی دیگری درباره باستان‌شناسی دوره‌های تاریخی و اسلامی و نیز مقالاتی در مورد زمینه‌های هنری منطقه بلوچستان نیز در این همایش ارائه شد که مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفت.

کتاب «سیستان و بلوچستان» ده گفتار پژوهشی به کوشش سیدمنصور سید سجادی با ۲۴۹ صفحه، شمارگان ۱۰۰ نسخه و بهای ۲۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات کارنامک منتشر شد.