فرزانه قلعه‌وند، معاون پژوهشی موسسه پیام آزادگان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با اشاره به ضرورت ترجمه در زمینه دفاع مقدس به ویژه در موضوع آزادگان گفت: ابتدا باید مشخص شود کتاب‌هایی که برای ترجمه انتخاب می‌شوند چه روندی را طی می‌کنند؟ در واقع زمانی ترجمه موفق است که کتاب در آن‌سوی مرزها خواستاری داشته باشد. برای مثال اگر ناشر یک کشور عرب‌زبان متقاضی ترجمه آثار مشخصی از ماست که درباره آنها تحقیق کرده و به نظرش ترجمه آن می‌تواند در کشورش بازخورد مناسبی داشته باشد، آن موقع ترجمه تاثیرگذار و موفق می‌شود.
او افزود: درست به همان شیوه‌ای که ما رمان‌های خارجی کشور ژاپن، فرانسه و آمریکای لاتین را رصد و آنها را ترجمه می‌کنیم، ترجمه کتاب می‌تواند موفق باشد. در حال حاضر در حوزه دفاع مقدس و ادبیات پایداری شیوه ترجمه به این شکل نیست، گاهی اثری را ترجمه و در بازار نشر کشور هدف عرضه می‌کنیم یا آثاری را انتخاب و به مترجمان کشور موردنظر سفارش می‌دهیم که به زبان عربی، انگلیسی یا فرانسوی و … برگردانند. هر دو این شیوه درست نیست.
معاون پژوهشی موسسه پیام آزادگان بیان کرد: چرا هر دو این شیوه اشتباه هست؟ چون به لحاظ اقتصادی و فرهنگی به صرفه نیست. هر چند آثار شاید در سطح انبوه تولید شود، اما به احتمال زیاد استقبال چندانی از آن نمی‌شود. زیرا به شیوه نوین و براساس بازاریابی درست، اثر برای ترجمه انتخاب نشده است.
فرزانه قلعه‌قوند گفت: به نظرم اگر ترجمه با اصول و شیوه درست پس از رصد اثر و بررسی میزان استقبال بازار کشور هدف صورت بگیرد، آن موقع بهتر است ابتدا بازار نشر کشورهای عربی انتخاب شود تا اثری در زمینه دفاع مقدس و ادبیات مقاومت ترجمه شود، چون شباهت‌هایی از لحاظ سبک زندگی با هم داریم و ترجمه اثر می‌تواند در این کشورها مخاطب خودش را پیدا کند.
او ادامه داد: به نظرم ترجمه آثار در روسیه و حتی کشورهای آمریکای لاتین هم می‌تواند موفق باشد، چون در بعضی زمینه‌ها میان ما و آنها نگاه مشترکی وجود دارد که این نقطه مشترک زمینه‌ساز ترجمه آثار و اقبال مخاطبان است. هر چند باز هم تاکید بر شناختن بازار نشر کشور هدف و معرفی اثر دارم که در دیده شدن کتاب تاثیرگذار است.
این پژوهشگر اظهار کرد: چند کتاب از انتشارات پیام آزادگان ترجمه شده که البته این ترجمه‌ها در کشور لبنان انجام شده است. آثاری در کشور آذربایجان و اگر اشتباه نکنم در ترکیه هم ترجمه صورت گرفت که این ترجمه‌ها بر اساس اشتراکات فرهنگی انجام شد.
فرزانه قلعه‌قوند درباره موفق شدن آثار ترجمه شده در کشورهای هدف گفت: به نظرم در امر ترجمه کتاب‌های دفاع مقدس و ادبیات پایداری موفق نبودیم. چون اگر موفق شده بودیم، اخبار و نتایج آن به گوش‌مان می‌رسید. زمانی که یک اثر ترجمه شده مخاطبش را پیدا می‌کند درباره آن اثر اخباری منتشر می‌شود که نشان از دیده شدن و استقبال از آن در کشور هدف است.
او افزود: گاهی کتاب ترجمه شده چنان مورد استقبال قرار می‌گیرد که از سوی چندین مترجم ترجمه می‌شود. برای مثال من رمانی که دوست داشتم جست‌وجو کردم و دیدم چند مترجم آن را به فارسی برگرداندند. هر دو ترجمه آن را خریداری کردم تا دریابم ترجمه کدام بهتر است. اما این شکل ترجمه درباره کتاب‌های ما وجود ندارد تا حال هم شنیده نشده که یک کتاب ما از سوی چند مترجم ترجمه شود و با استقبال مخاطبان (حداقل بعد از انقلاب اسلامی) مواجه شود.
این مولف ادبیات جنگ عنوان کرد: قبل از انقلاب، برخی نویسندگان مطرح ایرانی چون صادق چوبک، صادق هدایت و … با ارتباطاتی که با برخی کشورهای اروپایی داشتند، کتاب‌هایشان مطرح و در آنجا ترجمه شد. اما امروز مشاهده نکردم آثاری که در ایران به چاپ صد و هشتادم رسیده است، در بازار نشر اروپا یا آمریکا دیده شود یا ناشری برای ترجمه آن قدم جلو بگذارد!
فرزانه قلعه‌قوند گفت: کتاب «آخرین دختر؛ سرگذشت من از اسارت و مبارزه با خلافت اسلامی (داعش)» که تصور می‌کنم نویسنده آن یک دختر پاکستانی به نام نادیا مراد، آن را نوشته است در نشر جهان دیده شد و در جشنواره‌های مختلفی جوایزی کسب کرد. من این کتاب را خواندم؛ هر چند عنوان روی جلد خلافت اسلامی است نه داعش که این عنوان برای آن انتخاب شده. عمداً حاج قاسم و مبارزاتش برای حذف داعش در کتاب نیامده است؛ در صورتی که او خیلی از ایزدی‌ها را نجات داد که نشان می‌دهد این اثر حساب و کتابی دارد، اما در دنیا مخاطب خودش را پیدا می‌کند و به دست من ایرانی هم می‌رسد.
او با اشاره به تاثیر شرکت کردن ناشران دفاع مقدس در نمایشگاه‌های خارجی ادامه داد: برخی از دلایل این دیده نشدن به تعبیرات ما در ادبیات ربط دارد. به طوری که برخی مسائل ما در ادبیات، فرهنگ و … برای غیرایرانی باورپذیر نیست. به طور نمونه بعضی مسائل در آثار ما آمده است که نمی‌توانیم آنها را حذف کنیم، مثل حجاب که برای ما یک ارزش است که در کتاب «سرباز کوچک امام» مهدی طحانیان به آن زن فرانسوی گفت: حجابت را رعایت کن! اگر این کتاب برای ترجمه به زبان آلمانی انتخاب شود، در پاسخ به او می گوید به تو چه بچه که این زن بخواهد حجابش را رعایت کند یا نکند!
معاون پژوهشی موسسه پیام آزادگان اظهار کرد: ما نمی‌توانیم چنین جملاتی را از کتاب حذف کنیم، چون برای ما ارزش است. به نظرم بخش زیادی از کتاب‌های ما بدون توجه به هنجارهای بین‌المللی نوشته می‌شود که نمی‌توانم بگویم درست است یا اشتباه؟ چون کار پژوهشی روی آن صورت نگرفته است که نشان دهد چنین موضوعی تاثیری در ترجمه دارد یا نه؟
نظر شما