سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مجموع نوآوری‌ها برای کتابخانه‌های عمومی شامل یک رویکرد جامع برای بهبود تجربیات کاربر و گسترش تأثیر و اهمیت کتابخانه است.
در بخش نخست این مقاله به مباحثی همچون مجموعه‌های دیجیتال و منابع تعاملی، ابتکارهای متمرکز بر جامعه، پلتفرم‌ها و کارگاه‌های آموزشی آنلاین، بلاک‌چِین برای مدیریت کتابخانه و کمک رباتیک و اتوماسیون پرداخته و ذکر شد که کتابخانه‌های عمومی معمولاً در کشورها از فراهم کردن سرپناه برای بی‌خانمان‌ها، دیجیتالی کردن سوابق تاریخی و پُرکردن شکاف دیجیتال از طریق تقویت زیرساخت‌های دیجیتال و گسترش سواد رسانه‌ای تا پذیرش واقعیت افزوده و هوش مصنوعی، در خط مقدم نوآوری قرار دارند.
در بخش دوم این گزارش نگاهی به سایر روندهایی که کتابخانه‌های عمومی را در سال ۲۰۲۴ شکل می‌دهند می‌اندازیم.
محیط کاری مبتنی بر هوش مصنوعی
فضای کاری کتابخانه به فضای ابری منتقل شده است و پلتفرم‌هایی مانند آفبیس ۳۶۵ و گوگل ورک‌پلیس قابلیت‌های هوش مصنوعی را ادغام می‌کنند. به همین دلیل، آموزش کارکنان برای استفاده مؤثر از ابزارهای جستجوی مکالمه، تبدیل‌کننده‌های متن به تصویر، و مدل‌های زبانی بزرگ مانند چت‌جی‌پی‌تی بسیار مهم است.
کتابخانه‌ها در حال تبدیل شدن به بازیگران کلیدی در رمزگشایی هوش مصنوعی هستند و مقدماتی را درباره اخلاق هوش مصنوعی، حریم خصوصی و درک عمومی به مشتریان ارائه می‌دهند. اجرای عملی و مشارکت با کارشناسان، آگاهی عمومی را در این خصوص تقویت می‌کند و جامعه کوچک کسب و کار را با فناوری هوش مصنوعی مرتبط می‌کند.
واقعیت افزوده و مجازی
از آنجایی که کتابخانه‌ها در سال ۲۰۲۴ از مخازن فیزیکی به مراکز منابع دیجیتال تغییر می‌کنند، واقعیت افزوده (AR) به‌عنوان فناوری متحول‌کننده کتابخانه درحال ظهور است. وعده AR در ترکیب یکپارچه فیزیکی و دیجیتالی نهفته است و محیطی فراگیر برای مشتریان ایجاد می‌کند. واقعیت افزوده به‌عنوان پلی میان حوزه فیزیکی و دیجیتال عمل می‌کند و جان تازه‌ای به سالن‌های کتابخانه‌ها می‌بخشد.
کتابخانه‌های سراسر جهان از واقعیت افزوده استقبال کرده‌اند تا تجربیات کاربر را ارتقا دهند. کتابخانه‌های دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو (UCSD) از واقعیت افزوده برای گشت‌های کتابخانه‌ای همه‌جانبه استفاده می‌کنند؛ درحالی که کتابخانه‌های پزشکی، مانند کتابخانه ملی پزشکی در ایالات متحده، از واقعیت افزوده برای نمایشگاه‌های تعاملی مرتبط با تاریخ پزشکی استفاده می‌کنند. برخی از کتابخانه‌ها مانند کتابخانه دانشگاه فناوری دلفت در هلند، قدرت واقعیت افزوده را در ساده‌سازی جهت‌یابی به نمایش می‌گذارند. بازدیدکنندگان مجهز به گوشی‌های هوشمند یا عینک‌های واقعیت افزوده می‌توانند بدون هیچ زحمتی نشانه‌های مجازی را دنبال کنند و کاوش مجموعه‌های وسیع را به یک ماجراجویی بصری و جذاب تبدیل کنند.
کاربردهای عملی واقعیت افزوده
واقعیت افزوده همچنین دری را به روی قلمروی از امکانات آموزشی در کتابخانه‌ها باز می‌کند. آزمایشگاه‌های مجازی که از طریق این فناوری ایجاد شده‌اند تجربیات یادگیری همه‌جانبه‌ای را به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند. برنامه واقعیت افزوده کتابخانه ملی سنگاپور که امکان کاوش سه‌بعدی منظومه شمسی را فراهم می‌کند، نشان می‌دهد که چگونه واقعیت افزوده، ابزار آموزشی سنتی را تقویت می‌کند؛ همچنین در حوزه داستان‌سرایی، این فناوری فصل جدیدی را رقم می‌زند. مؤسساتی مانند کتابخانه‌های دانشگاه مریلند در کالج پارک از واقعیت افزوده برای نمایشگاه‌های تعاملی که اطلاعات اضافی مربوط به مجموعه‌ها را ارائه می‌کنند، استفاده می‌کند. کاربران اکنون می‌توانند به دنیای کتاب‌های مورد علاقه خود به روشی منحصر به‌فرد و همه‌جانبه قدم بگذارند.
واقعیت افزوده در کتابخانه‌ها مزایای زیادی ارائه می‌دهد. اولاً به‌طور یکپارچه با مجموعه‌های فیزیکی کتابخانه ادغام می‌شود و اطلاعات تکمیلی را در حین جستجو در کتابخانه به مشتریان ارائه می‌دهد. این ادغام، تجربه کلی را افزایش می‌دهد و درک مواد کتابخانه موجود را غنی می‌کند؛ علاوه بر این، این فناوری همکاری و تعامل اجتماعی را در فضاهای کتابخانه تقویت می‌کند، همچنین با تشویق اشتراک‌گذاری تجربیات مشترک، محیطی پویا ایجاد می‌کند که در آن کاربران کتابخانه می‌توانند با محتوای دیجیتال درگیر شوند و جنبه اجتماعی بازدید از کتابخانه را افزایش دهند.
مزایا و محدودیت‌های فناوری‌های نوظهور
از نظر دسترسی و فراگیری، تجارب واقعیت افزوده برای مخاطبان گسترده‌تری ازجمله افراد دارای معلولیت جواب‌دهنده است. این جنبه از واقعیت افزوده به ارتقای جامعیت در محیط‌های کتابخانه کمک می‌کند و اطمینان می‌دهد که نیازهای کاربران متنوع برآورده می‌شوند. مزیت قابل توجه دیگر، مقرون به‌صرفه بودن پیاده‌سازی این فناوری است. این فناوری می‌تواند راه‌حلی مقرون به‌صرفه باشد و حتی برای کتابخانه‌هایی با بودجه محدود نیز قابل دسترسی باشد. این مقرون به‌صرفه بودن، فرصت‌هایی را برای طیف وسیع‌تری از کتابخانه‌ها باز می‌کند تاواقعیت افزوده را در خود جای دهند و خدمات کتابخانه‌ای پیشرفته‌تری را به مشتریان خود ارائه دهند.
با این حال، پیاده‌سازی واقعیت افزوده در کتابخانه‌ها با محدودیت‌های خاصی همراه است. اولاً، یک زیرساخت فنی قوی برای این فناوری بسیار مهم است. این نیاز چالش‌هایی را ایجاد می‌کند، به‌ویژه برای کتابخانه‌های مناطق محروم که ممکن است با منابع تکنولوژیکی لازم دست و پنجه نرم کنند؛ علاوه بر این، ایجاد و مدیریت محتوای واقعیت افزوده به زمان و تخصص نیاز دارد و تخصیص منابع استراتژیک را ضروری می‌کند. فرآیند توسعه تجربیات این فناوری جذاب و آموزنده به برنامه‌ریزی و اجرای دقیق نیاز دارد.
نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی نیز مطرح می‌شود؛ زیرا برنامه‌های واقعیت افزوده اغلب داده‌های کاربران را جمع‌آوری می‌کنند. پرداختن به این نگرانی‌ها مستلزم ایجاد سیاست‌های شفاف برای اطمینان از استفاده مسئولانه و اخلاقی از اطلاعات حامی در زمینه واقعیت افزوده است. در نهایت، هم کاربران و هم کارکنان کتابخانه‌ها ممکن است برای استفاده مؤثر از برنامه‌های این فناوری به آموزش نیاز داشته باشند. این امر بر نیاز به ابتکارات آموزشی برای آشنایی کاربران با این فناوری تاکید می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که آن‌ها می‌توانند به‌طور کامل از تجربیات افزوده ارائه شده توسط کتابخانه بهره‌مند شوند.
بازطراحی خدمات کتابخانه در سال ۲۰۲۴
سال ۲۰۲۳ یک دوره دگرگون‌کننده برای کتابخانه‌های عمومی بود که با سازگاری، مشارکت جامعه و استقبال از فناوری‌های نوآورانه مشخص شد. ادغام واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی و سایر فناوری‌ها، آینده‌ای را نوید می‌دهد که در آن کتابخانه تنها یک مکان یا یک مخزن دانش نیست، بلکه یک مرکز پویا از تجربیات یادگیری تعاملی و فراگیر است. سفر اختراع مجدد کتابخانه‌های عمومی در سال ۲۰۲۴ نوید شکل‌دهی آینده‌ای جذاب‌تر، فراگیرتر و پیشرفته‌تر را برای این مؤسسات اجتماعی ضروری می‌دهد.
با پذیرش این روندها و نوآوری‌های فناوری، کتابخانه‌ها موقعیت خود را به‌عنوان مراکز پُرجنب‌وجوش دانش و نوآوری در فضای دیجیتال سال ۲۰۲۴ تثبیت می‌کنند. پذیرش تغییرات و ماندن در خط مقدم پیشرفت‌های تکنولوژیکی تضمین می‌کند که کتابخانه‌ها نه‌تنها بقای خود را حفظ کنند؛ بلکه در شرایط همیشه درحال تکامل نیز رشد کنند.
مترجم: بهاره گل‌پرور
منبع: پرس‌ریدر
نظر شما