سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نجمه شمس: سازمان همکاری اقتصادی (ECO) یک سازمان منطقه‌ای است که از ده کشور عضو تشکیل شده است. در منطقه اکو، سه خانواده اصلی از زبان‌ها وجود دارند یعنی فارسی، ترکی و اردو و در حالی که دولت‌های ملی تمام کشورهای عضو اقداماتی برای ترویج زبان ملی خود انجام می‌دهند، مؤسسه فرهنگی اکو (ECI) نقش خود را در ترویج زبان، ادبیات و شعر همه این خانواده‌های زبانی ایفا می‌کند که بدیهی است شامل زبان فارسی نیز می‌شود، که زبان غالب کشور میزبان است.
با توجه به گستره اقدامات اخیر موسسه فرهنگی اکو در حوزه ترویج زبان فارسی گفت‌وگویی را با سعد خان، رئیس این موسسه انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
چه اقداماتی برای معرفی شاعران فارسی‌زبان در دستور کار قرار دارد؟
آشکار است که شعر فارسی تأثیر گسترده‌ای در مناطق بسیار فراتر از ایران امروزی داشته است. به عنوان مثال، شاعر معروف فارسی استاد رودکی در رودک که اکنون تاجیکستان است به دنیا آمد؛ نظامی گنجوی در گنجه که اکنون جمهوری آذربایجان است به دنیا آمد، اقبال لاهوری در سیالکوت که اکنون پاکستان است به دنیا آمد و مختومقلی فراغی با وجود بخش عمده‌ای از اشعارش به زبان فارسی، به میراث ترکمنی خود افتخار می‌کرد. به همین ترتیب، شاعر برجسته فارسی مولانا رومی در افغانستان امروزی به دنیا آمد و در ترکیه امروزی درگذشت اما همچنان یک ستاره درخشان شعر فارسی است. با این حال، تأثیر شاعران برجسته‌ی فارسی سعدی، حافظ و فردوسی که در ایران امروزی به دنیا آمده‌اند، فراتر از مرزهای این کشور است. با جشن گرفتن سالگردها و همچنین زندگی و آثار این شاعران نامبرده و برگزاری رونمایی از کتاب‌های مربوط به آنها، اکو به نقش خود در ترویج شعر فارسی ادامه می‌دهد و همچنین از این شعر برای نزدیک‌تر کردن ملت‌های منطقه به یکدیگر استفاده می‌کند.
چه اقداماتی برای ترجمه آثار شاعران و نویسندگان کشورهای عضو ECO و معرفی آنها انجام شده است؟
اکو متعهد به ترویج ادبیات هر کشور در منطقه ECO در کشورهای دیگر است. زبان ابزار اصلی ارتباط انسانی است و ترجمه آثار بااهمیت ادبی از یک زبان به زبان دیگر اساس تلاش‌های اکو برای معرفی اندیشه‌های برخاسته از یک کشور به سایر کشورهای عضو است. تاکنون، اکو در دو دهه گذشته ۵۹ کتاب منتشر کرده و حدود ۱۰ کتاب دیگر در دست چاپ است. اکو در حال انتشار ترجمه انگلیسی یک اثر فارسی درباره مولانا رومی است که توسط یک دانشمند معروف ایرانی انجام شده است. ما همچنین ترجمه یک سفرنامه فارسی درباره پاکستان را توسط یک استاد دانشگاه ایرانی به منظور معرفی کار او به خوانندگان اردو سفارش داده‌ایم. از طرف دیگر، ما نیز در حال ترتیب دادن ترجمه سه شاهکار اردو درباره ایران که توسط دانشمندان جنوب آسیایی نوشته شده‌اند به فارسی هستیم و همچنین در سمینارها و وبینارهایی درباره اهمیت ترجمه و سنت‌های ادبی بین زبانی مشارکت داریم. آخرین سمینار از این سری در حاشیه سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. ما همچنین برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا در ماه‌های آینده در اسلام‌آباد رونمایی کتابی برای ترجمه اردو آثار دانشمند معروف ایرانی، غلامعلی حداد عادل برگزار کنیم.
محبوبیت شاعران ایرانی را در کشورهای عضو اکو چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بسیاری از شاعران بزرگ ایران در داخل و خارج از کشور، به‌ویژه در منطقه ECO به یک اندازه محبوب هستند. آثار سعدی در بسیاری از دانشگاه‌های منطقه به عنوان بخشی از برنامه درسی ضروری در بخش‌های زبان فارسی آموزش داده می‌شوند. فردوسی نیز در منطقه شناخته شده و خیابان‌ها یا ساختمان‌ها در کشورهای مختلف به اسم او نامگذاری شده‌اند. حافظ و دیوان مشهور او نیز در رویدادهای مهم و مناسبت‌های خانوادگی در جوامع مختلف خوانده می‌شوند. با این حال، به دلیل پیوندهای چندین قرن بین مردم منطقه، شواهد محکمی وجود دارد که شاعران فارسی غیرایرانی نیز به همان اندازه در ایران محبوب هستند. بسیاری از شاعران برجسته شعر فارسی در خارج از ایران مدرن به دنیا آمده‌اند. مردم هنوز آنها را دوست دارند و به عنوان یکی از خودشان به آنها افتخار می‌کنند.
ادبیات فارسی تا چه اندازه توانسته است وحدت و نزدیکی بین کشورها را ترویج کند؟
ادبیات فارسی، ادبیات اردو، ادبیات ترکی و سایر اشکال ادبیات نقش اساسی در ترویج وحدت دارند. باید اضافه کنم که من به ادبیات در معنای گسترده‌تر و عمومی‌تر آن اشاره می‌کنم، نه تنها به شعر و داستان‌های منتشر شده؛ در دورانی که خواندن کتاب تبدیل به عادتی نادر می‌شود، راه ترویج فرهنگ، صفحه‌های سینما، سریال‌های تلویزیونی، پلتفرم‌های ویدیویی و برنامه‌های موسیقی است. به عبارت دیگر، این نه تنها کتاب‌های ادبیاتی مانند گلستان سعدی یا شاهنامه فردوسی یا مثنوی مولانا رومی، بلکه بیان‌های ادبی در دیگر اشکال هنرهای بصری و نمایشی هستند که زبان‌ها را ترویج می‌کنند، پل‌هایی بین ملت‌ها می‌سازند و به درک بهتر تاریخ و فرهنگ یکدیگر کمک می‌کنند. رمان‌ها و داستان‌هایی که به فیلم‌های داستانی تبدیل می‌شوند، دیالوگ‌هایی که بخشی از یک سریال درام تلویزیونی می‌شوند یا آهنگ‌های موسیقی که در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب به‌سرعت محبوب می‌شوند، راه آینده برای ترویج ادبیات در میان و بین کشورها هستند. این موضوع برای ادبیات فارسی به همان اندازه صادق است که برای ادبیات اردو یا ترکی صادق است. ترویج فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی فارسی در هفت کشور عضو ECO که به زبان فارسی صحبت نمی‌کنند بسیار مهم است و اکو برنامه دارد در این زمینه نقش خود را ایفا کند.
با چه نهادهای ادبی و فرهنگی در ایران برای برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌های مختلف همکاری دارید؟
برای همکاری فرهنگی، اصلی‌ترین نهاد همکاری ما در جمهوری اسلامی ایران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (ICRO) است. من به‌طور خاص از سه سازمان دیگر نیز یاد می‌کنم که حمایت آنها را گرامی می‌داریم و شامل بنیاد سعدی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مرکز میراث فرهنگی ناملموس تهران و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری است.
مردم منطقه ECO تا چه اندازه از نخبگان یکدیگر آگاه هستند و مؤسسه چه برنامه‌هایی در این زمینه دارد؟
اهمیت شناخت نخبگان ملی یکدیگر برای احساس هویت مشترک و همچنین احساس تاریخ مشترک بسیار مهم است. ارزشمند است که افکار رهبران انقلابی مانند امام خمینی ایران، محمد علی جناح پاکستان، آتا ترک ترکیه و همچنین رهبران پسااستقلال در کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی عضوECO، بخشی از برنامه‌های درسی استاندارد مدارس متوسطه در سراسر منطقه باشد و اکو در تماس نزدیک با نهادهای فرهنگی کشورهای عضو با هدف برگزاری سمینارها و وبینارهای مشترک درباره شخصیت‌های برجسته کشورهای ECO است، از جمله رهبران ملی، شخصیت‌های تاریخی و ادبیات بزرگ اکو. همچنین برنامه‌ای دارد تا هماهنگی بین سازمان‌های تلویزیون و رادیوی ملی کشورهای عضو را آغاز کند. در میان تبادل برنامه‌های پیشنهادی، ما مستندهایی درباره شخصیت‌های مهم هر کشور را به پخش در کانال‌های تلویزیونی کشورهای دیگر تشویق می‌کنیم.
شایعاتی مبنی بر پیوستن اعضای جدید به مؤسسه فرهنگی وجود دارد. آیا می‌توانید توضیح دهید چه تلاش‌هایی در این زمینه انجام شده است؟
پتانسیل زیادی برای رشد عضویت ECI وجود دارد. چندین کشور همسایه در زمان‌های مختلف علاقه‌مندی خود را به پیوستن به اکو اعلام کرده‌اند، از جمله حداقل یک کشور عربی و یک کشور در قفقاز. همچنین پتانسیل وجود دارد که مناطق ویژه در کشورهای عضو مانند جمهوری ترکیه شمال قبرس یا ایالت آزاد جامو و کشمیر به مرور زمان به وضعیت ناظر دست یابند. اگر کشورهای عضو موافقت کنند، اکو می‌تواند وضعیت ناظر را به مناطق خودمختار با اکثریت مسلمان مانند اینگوشتیا، تاتارستان، آبخازیا و غیره در کشورهای غیر عضو در مناطق مجاور ارائه دهد. چنین گسترشی تنوع درون سازمان را افزایش می‌دهد، درآمدها و دامنه عملیات را افزایش می‌دهد و به حفظ میراث تمدنی اسلامی در مناطق همسایه مانند روسیه، گرجستان و اگر تعریف منطقه کمی بیشتر گسترش یابد، فلسطین اشغالی نیز کمک می‌کند. با این حال، همه اینها به اجماع بین کشورهای عضو و تصمیمات در مجامع مناسب مانند شورای وزیران بستگی دارد. اگر تصمیمی درباره گسترش گرفته شود، اکو موظف است تصمیمات کشورهای عضو حاکم را اجرا کند.
نظر شما