سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ کتاب «امر والا؛ در نقاشی دوران گوتیک بر اساس نظام فلسفی کانت» نوشته پیمان علیزاده‌اسکوئی و با مقدمه اسماعیل بنی‌اردلانی، در نوبت اول سال ۱۴۰۳ با ۲۰۸ صفحه و به قیمت ۲۱۸ هزار تومان به همت انتشارات فراهنر منتشر شده است.
این کتاب با تمرکز بر پیوند میان فلسفه و هنر، به‌طور ویژه در چندین محور اصلی به بررسی نقاشی‌های دوران گوتیک و مفهوم امر والا می‌پردازد. در این کتاب، نویسنده تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه آثار هنری گوتیک با استفاده از فرم‌ها و نمادهای زیبایی‌شناسی خاص خود، بازتاب‌دهنده مفاهیم فلسفی کانت هستند.
در محتوای کتاب، محورهای زیر مطرح می‌شود:
۱. مفهوم امر والا در فلسفه کانت: در ابتدا، نویسنده به تعریف امر والا در فلسفه کانت می‌پردازد و تفاوت‌های آن با زیبایی را توضیح می‌دهد. کانت امر والا را به دو نوع والای ریاضیاتی و والای دینامیکی تقسیم می‌کند. والای ریاضیاتی به عظمت غیرقابل درک در فضا یا زمان اشاره دارد و والای دینامیکی به قدرت بی‌کران و مخوف طبیعت.
۲. بررسی نقاشی‌های گوتیک: نویسنده به آثار برجسته دوران گوتیک، به‌خصوص نقاشی‌های مذهبی و معماری‌های کلیسایی، پرداخته و چگونگی تجلی مفهوم امر والا در این آثار را بررسی می‌کند. برای مثال، او به تأثیر ارتفاع بلند و عمق در کلیساهای گوتیک و نمادهایی مثل شیشه‌های رنگین و نقوش مسیحی در تحریک احساس امر والا در مخاطب اشاره می‌کند.
۳. پیوند هنر گوتیک با تجربه‌ی مذهبی: در این بخش، نویسنده نشان می‌دهد که چگونه نقاشی‌های گوتیک با هدف ایجاد تجربه‌ای عمیق و روحانی برای مخاطبان خلق شده‌اند و این تجربه از طریق ایجاد احساسی از بزرگی و عظمت غیرقابل درک، مشابه با آنچه کانت در مورد امر والا مطرح می‌کند، تحقق پیدا می‌کند.
۴. تأثیرات فلسفه بر هنر: نویسنده در تلاش برای نمایش چگونگی حرکت به سمت امر والا به واسطه فلسفه و به‌ویژه نظام فلسفی کانت در نقاشی‌های گوتیک است. این کتاب بررسی می‌کند که چطور فلسفه‌ی دوران روشنگری و ایده‌های کانت در مورد طبیعت و شناخت، به شکلی هنری در آثار گوتیک نمود پیدا کرده است.
در مقدمه کتاب، اسماعیل بنی‌اردلانی نوشته است: «کتاب حاضر می‌خواهد امر والای کانت را در نقاشی‌های دوران گوتیک تبیین نماید. واقعیت این است که زمانی که بشر در صدد برآمد تا افکارش را به تصویر بکشد، در واقع به دنیای نگارش نیز قدم گذاشت. منظور از نگارش در اینجا هم به معنای نوشتن و هم به معنای نگاریدن و به تصویر کشیدن است. آنچه از کتاب حاضر دیدم، نویسنده تلاش دارد تا آثار تجسمی دوره‌ای از تاریخ را به دیدگاه‌های شخصی یک فیلسوف که سال‌ها بعد از به تصویر کشیدن آن‌ها متولد شده است، نزدیک کند. گرچه سبک معماری آن تا زمان خود کانت شهرت خودش را حفظ کرده بود. در سرآغاز این مباحث لازم است اشاره کنم که شناخت ما از نقاشی‌های گوتیک شناخت صرفاً تاریخی و مذهبی است و امروزه با توجه به گذشت زمان آن‌ها فقط جزو آثاری که در تاریخ مانده و به لحاظ قدمت و بافت مذهبی آن بیشتر در حوزه آثار باستانی مورد توجه است.»
همچنین در ادامه می‌خوانیم: «بیشترین اهمیت کار در این است که توانسته است مسیری پرپیچ و خم و مشکل را برای پژوهشگران بعدی تا حدودی هموار سازد. نگاه افلاطونی به انسان می‌گوید که انسان دارای معرفت تجربی و عقلی است ولی معرفت حقیقی آن است که از طریق تذکر و یادآوری حاصل شود. هنر نیز زمانی حقیقی خواهد بود که از همین راه حاصل شده باشد وگرنه بی‌اصل و نسب، یعنی بی‌خاطره و حافظه خواهد بود. نویسنده در کتاب حاضر تلاش می‌کند و معتقد است با بررسی نقاشی‌های دوران گوتیک در بستر مسائل فلسفی می‌تواند منجر به کشف و احیای این معرفت حقیقی شود. با عنایت به ویژگی‌های خاص و مؤلفه‌های هنر تصویری آن دوران گوتیک و شکل‌گیری آن‌ها در فضای کلیسایی آن دوران، ضرورت پی‌جویی معرفت‌شناسی آثار تصویری و امکان تبیین آن با امر متعالی والای کانت دو چندان بیشتر می‌شود. با این نگاه می‌توان گفت که هدف اصلی نویسنده کسب معرفت عنوان شده است، اما با تدقیق به این مسائل نویسنده در این مقطع نمانده و هر طور که هست سعی دارد این معارف را با امر والای کانت همراه سازد. به همین جهت با طرح بحث تبیین امر والا و نقاشی‌های دوران گوتیک می‌خواهد به این مفاهیم نزدیک شود و بگوید که ترس و حیرت «کانتی» تا چه حد با ترس، حیرت و وحشت در آثار تصویری دوران گوتیک می‌تواند اشتراکات معنایی داشته باشد.»
بنابراین، آنچه در این کتاب خواهیم فهمید این است که نویسنده ترس، حیرت و شگفتی گوتیکی را با «امر والای کانت» معادل‌سازی نکرده است. ولی واقعیت این است که نمی‌توان اشتراکات معنایی و مفهومی آن‌ها را نیز نادیده گرفت و در گام اول، سعی کرده با بررسی دقیق مرزهای معنایی، هر کدام را جداگانه نزدیک هم قرار داده و به معنای مورد نظر دست پیدا کند.
کتاب «امر والا در نقاشی؛ دوران گوتیک بر اساس نظام فلسفی کانت» نوشته پیمان علیزاده‌اسکوئی و با مقدمه اسماعیل بنی‌اردلانی، در نوبت اول ۱۴۰۳ با ۲۰۸ صفحه و به قیمت ۲۱۸ هزار تومان به همت انتشارات فراهنر منتشر شده است.
نظرات