به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «پی‌جویی اندیشه گروه‌های خشونت‌گرای معاصر در جریان‌های فکری مشروطه» به همت بنیاد هابیلیان و با همکاری گروه تاریخ و باستان‌شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. میرهادی حسینی دبیری این نشست را برعهده داشت.
علیرضا ملایی توانی، عضو هیئت علمی گروه تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی، بیان کرد: عنوان بحث من، شیوه‌های مبارزه در انقلاب مشروطه؛ خشونت‌گری یا مدارا باوری است. انقلاب یک حرکت سیاسی اجتماعی نیرومند است برای تغییر در ساختارهای سیاسی. در این معنا، اساساً در هر انقلابی خشونت وجود دارد. در ایران، تا پیش از روی کار آمدن قاجارها هیچ نیروی داخلی قادر به تغییر ساخت سیاسی نبود. در دوره مشروطه برای نخستین بار نیروهای داخلی کشور ساخت اجتماعی کشور را تغییر دادند.
وی افزود: سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا خشونت در انقلاب مشروطه کمتر بود؟ آنچه که خیلی مهم است، شکل‌گیری یک طبقه اجتماعی پیشامدرن در ایران به نام روحانیت است. آنچه که این جایگاه را تقویت می‌کند، شکل‌گیری نهاد مرجعیت در دوره قاجار است و این سرآغار تحولی در ایران است که از آن به عنوان حاکمیت دوگانه یاد می‌کنم (سلطانی-روحانی). در هر دو نهاد سلسله مراتبی وجود دارد. این دور متوجه شدند که هر نوع درگیری با هم پر هزینه است. نقش‌آفرینی روحانیت در آن زمان را در بسیاری از مسائل شاهد هستیم. در بحث انقلاب مشروطه مشاهده می‌شود که بحثی مانند مسلح شدن جامعه اصلاً مطرح نیست. بست‌نشینی یک حرکت مدنی برای فشار به حکومت بود.
او ادامه داد: در مجموع، انقلاب مشروطه با آرامش به پیروزی رسید، البته این به معنای این نیست که هیچ خشونتی هم رخ نداد اما نسبت به سایر انقلاب‌ها، کم هزینه‌تر بود. اما بعد از انقلاب، توازن قوا به هم خورد. نهاد سلطنت تضعیف شد و نهادهای مدنی قدرتمند شدند. از اینجا به بعد، بحث خشونت در انقلاب معنای دیگری پیدا می‌کند. از اینجا فکر شکل‌گیری مجاهدین به وجود می‌آید. نهاد سلطنت چون تضعیف شده است سعی می‌کند از درون روحانیت یارگیری کند و حرکت مشروعه‌خواهان پدید می‌آید.
رویکرد و نگاه تاریخی به مسئله ترور در ایران
در ادامه قباد منصوربخت، عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی، بیان کرد: عنوان بحث من، زمینه‌های فکری ظهور توسل به زور در انجام تغییرات سیاسی در تاریخ معاصر است. رویکرد و نگاه تاریخی به مسئله ترور در ایران، به حوادث تاریخی ناظر است. اگر در تاریخ معاصرمان با مقوله‌ای به نام ترور مواجه می‌شویم، پرسش این است که ترور یک امر قدیمی است یا یک امر جدید؟ ترور در قدیم شکل‌های مختلفی داشته است. اسماعیلیه ایران و رهبر آنها حسن صباح، آغازگر ترور بودند.
وی افزود: آن چیزی که در دوران جدید به عنوان ترور ظهور می‌کند، در انقلاب فرانسه اتفاق می‌افتد. ترور یک امر عملی است و افراد با ترور و تروریست مواجهه عملی دارند.
او ادامه داد: تمام اعمال ما از حیث ظاهر بر پایه خیر و شر تامین می‌شوند. باطن اعمال ما با سود و زیان و نفع و ضرر سر و کار دارد. عمل به تکلیف، یک نوع مسیر برای جلب سود و دفع ضرر است. عمل و اخلاق مبنای نظری دارند. استغراق در عمل و کم توجهی به نظر و تفکر در تاریخ وجود دارد. نحوه تفکر یعنی پاسخ به چرایی وقوع عمل.
منصوربخت افزود: در دوره جدید، منازعات گروهی و طبقاتی ظهور می‌کند و حاصل آن ظهور ایدئولوژی است و دعوا بر سر توزیع قدرت و ثروت شکل می‌گیرد. در مشروطه به طور کلی با تمدن غربی مواجه می‌شویم و ایدئولوژی جانشین فلسفه می‌شود.
نظر شما