به گزارش خبرگزاری ایران کتاب (ایبنا) در مشهد، حسن بلخاری قهی عضو فرهنگستان هنر ایران، پژوهشگر و مدیر گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران در همایش ملی «هم اندیشی ملی بازخوانی مفهومی مکتب هنر رضوی» از سوی مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی، در جوار حرم مطهر رضوی در حال برگزاری است، افزود: باید مکتب هنر رضوی از دل آثار که وجود دارد تبیین شود و بعد از شناسایی دقیق، تبویب، تدوین و طبقه بندی شود ما در این مسیر نیازمند تنظیم دایره المعارف عظیم هنر و معماری رضوی هستیم. نباید مکتب هنر رضوی در عرصه تشیع تعریف شود. ما در آغاز راه هستیم مکتب هنر رضوی یک عنوان جدید است که نیازمند تبیین ادبیات است و ما برای تبین این ادبیات نیاز داریم در فضای آکادمیک و علمی ادبیات این بحث را تبین و سپس وارد بحث شکل گیری مکتب هنری رضوی شویم.

وی تصریح کرد: در سال‌های متمادی از گذشته‌های دور تاکنون مشهد و حرم رضوی جایگاه وحدت آثار از سوی اندیشه های مختلف بوده نباید مکتب هنر رضوی در عرصه تشیع تعریف شود. بسیاری از افراد اهل سنت نیز آثار بسیار زیبایی را در حرم مطهر رضوی به وجود آوردند از ابن رو ضروری است که اصول مکتب هنری رضوی از دل آثار استخراج شود.

مدیرگروه مطالعات عالی دانشگاه هنر تهران با تاکید بر اینکه آثار وحدت یافته در حوزه فرهنگ رضوی قطعاً بنیان‌های یک مکتب را در جان و بطن خود دارند، تصریح کرد: آثارهنری و معماری که از قرون اولیه هجری در حرم مطهر رضوی ظهور و تمکن یافته‌اند در بطن خود، جامع فرهنگ عظیم هنر و معماری اسلامی هستند که باید این مجموعه کاملاً دقیق مورد شناسایی، تبویب و تدوین و طبقه بندی قرار گیرد که شرط آن تنظیم دایره المعارف عظیم هنر و معماری رضوی است.

ایده مکتب هنر رضوی، الگوی توسعه‌یافته‌ای است

امیر مهدی حکیمی، مدیرعامل موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در ابتدای این همایش، با بیان اینکه از دو منظر می‌توان به مفهوم مکتب هنر رضوی پرداخت افزود: این مکتب، از یک منظر شبیه به مکاتب هنری است که در جهان پس از خلق آثار هنری به وجود می‌آید. درگذشته هنرمندانی آثاری را خلق کردند و پس از بررسی آن آثار به مکتب رسیدند، به طور مثال قرن‌ها هنرمندانی در جهان اسلام، آثاری هنری را درباره حرم مطهر حضرت رضا (ع) خلق کردند که این آثار می‌تواند بی‌مانندترین گنجینه هنری جهان در طول قرن‌ها باشد.

وی اضافه کرد: از منظری دیگر، مکتب هنری رضوی، شبیه به مکاتب هنری زمان معاصر است که از دل اندیشه‌ها به وجود آمده‌اند، ازاین‌رو ما با اندیشه‌ای مواجهیم از که سخنان، سیره حضرت رضا (ع) و مفاهیم دینی بهره گرفته است.

مدیرعامل موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با اشاره به سخن حضرت رضا (ع) که اگر مردم زیبایی سخن ما را می‌شناختند، قطعاً از ما پیروی می‌کردند، افزود: به طور حتم با زبان هنر می‌توان زیبایی کلام حضرت رضا (ع) را به دیگران منتقل کرد و هنر و هنرمند نقش به سزایی در این زمینه دارند.

وی ابراز امیدواری کرد: با همکاری مراکز فرهنگی کشور، از جمله دانشگاه هنر تهران و سایر مراکز، دومین کنگره ملی مکتب هنر رضوی را برگزار کنیم و در سایه الطاف حضرت رضا (ع) قطب فرهنگی جهان اسلام شکل بگیرد.

همچنین محمدجواد استادی، مشاور مدیر عامل و مجری کلان پروژه مکتب هنر رضوی نیز در این همایش گفت: مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی قریب به سه سال است به‌صورت متمرکز همه فعالیت‌های خود را بر ایده مکتب هنر رضوی متمرکز کرده است. این مؤسسه وظیفه دارد امتداد اجتماعی زیارت را با زبان هنر برای گروه‌های مختلف مردم ایجاد کند، ایده مکتب هنر رضوی، الگوی توسعه‌یافته‌ای است که راهنمایی می‌کند چطور مفاهیم را ملموس کنیم که همه گروه‌ها از آن استفاده کنند.

استادی با اشاره به فعالیت‌های مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در حوزه مکتب هنر رضوی افزود: مهم‌ترین بعد مکتب هنر رضوی بعد مطالعات پژوهشی است که در این راستا با مراکز پژوهشی مختلف، تفاهم‌نامه‌هایی منعقد شده و کنگره ملی مکتب هنر رضوی برگزار شده است. در این مسیر نیز تبیین سند ملی مکتب هنر رضوی در شورای‌عالی هنر ایران مصوب و مقرر شده است، این سند برای بررسی نهایی پاییز امسال به شورای‌عالی فرهنگی ارائه شود که امید می‌رود با تصویب و ابلاغ این طرح ملی، مسیر فعالیت‌های پژوهشی مؤسسه جدی‌تر دنبال شود.

اهمیت درک تاریخی و اجتماعی در شناخت هنر رضوی

رئیس دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر ایران نیز در این همایش با تاکید بر اهمیت درک تاریخی و اجتماعی در شناخت هنر رضوی گفت: استفاده از اصطلاحات مرتبط با هنر اسلامی عمدتاً از سوی محققان خارجی انجام می‌شود که مورد نقد می باشد. مکاتب هنری تاریخی مانند مکتب هرات، قزوین، اصفهان و مشهد در زمان خود ساخته نشدند، بلکه بعدها محققان به تحقیق و شناخت آنها پرداخته‌اند.

شیخی تأکید کرد: در ابتدا باید در مورد وجود هنر رضوی و شناخت آن به لحاظ هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه تأمل کنیم. هنرهای دوره‌های مختلفی مانند سلجوقی و خوارزمشاهی تا جمهوری اسلامی دارای ویژگی‌های خاص خود هستند و نباید به راحتی از کنار آنها بگذریم. ضرورتی برای ایجاد مکتب جدیدی نداریم، بلکه باید به تبیین و تفسیر آنچه موجود است بپردازیم.

سخنرانی‌های حضرت رضا (ع) می‌تواند منبع نظریه‌پردازی برای مکتب هنر رضوی باشد

ایرج داداشی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر ایران نیز در همایش «بازخوانی مفهوم مکتب هنری رضوی» گفت: باید توجه داشته باشیم که در طرح بحث از مکتب هنر رضوی به کدامین وجوه توجه شود. نخستین طرح این است که خود حضرت منشا یک مکتب باشند.

وی با اشاره به اینکه آثار منسوب به حضرت رضا (ع) در حوزه مختلف مصداقی برای مکتب رضوی است، تصریح کرد: آثار عمده‌ای که به عنوان هنر شناخته می‌شود به طور مثال نسخه خطی قرآن با دستخط حضرت رضا (ع) می‌تواند به عنوان یک الگو منشا تولید اثر قرار گیرد و مصداقی برای مکتب هنر رضوی باشد. هم چنین مکتب حکمی که از به عنوان حکمت رضوی یاد می‌کنیم نیز می‌توان به عنوان مصداقی برای مکتب هنر رضوی بهره جست. در منابعی همچون عیون‌الاخبار الرضا (ع)، اخبار، احادیث و روایاتی از امام نقل می‌شود یا سایر منابع روایی تا تاریخی که در زمان حضرت نوشته شده از این آثار می‌توان گزارش دقیقی از مذاکرات، مناظرات حضرت با سایر اندیشمندان دیگر مذاهب به عنوان یک منبع حکمت رضوی استفاده کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر ایران اذعان کرد: سخنرانی‌های حضرت رضا (ع) نیز می‌تواند مبنای نظریه پردازی برای مکتب هنر رضوی باشد. هم چنین کسانی که بنا به ارادتی که به حضرت رضا (ع) داشته‌اند آثاری در باب تکریم حضرت یا در شان ایشان ایجاد کردند. معماری حرم مطهر، کتیبه نگاری‌ها، و … همگی توسط استادان رده بالای معماری و خوشنویسی انجام شده است می‌توان این آثار را مورد مطالعه قرار داد و به آن الگوی واحدی که براساس آن اثر تولید شده است در مکتب هنر رضوی توجه کرد.

تاریخ؛ مهم‌ترین منبع برای شناخت هنر رضوی است

هم چنین محمد خزایی هنرمند و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در این همایش گفت: شناخت هنر رضوی نیازمند تحقیق بسیار در حوزه‌های گوناگون است و در این زمینه می‌توان از منابعی همچون احادیث رضوی، عرفان اسلامی، ادبیات و شهر، تاریخ، نجوم، ادبیات عامه و قصه، سفرنامه‌ها، فالنامه و عکس‌ها بهره جست. در میان این منابع شواهد مهمی برای درک هنر رضوی به خصوص نمادهای متافیزیکی و مذهبی وجود دارد که درک و فهم مضامین دینی را در هنر رضوی برای مخاطب آسان می‌کند.

وی در پایان با اشاره اینکه بخش تاریخی مهم‌ترین منبع برای شناخت هنر رضوی است، اظهار کرد: در حوزه هنر رضوی باید تمام دوره‌های تاریخی مورد بررسی قرار گیرد؛ چرا که در دوره‌های مختلف تاریخی اقدامات بسیاری در حوزه معماری و هنر اسلامی حرم مطهر رضوی انجام شده است به طور مثال از احادیث تمام رضا (ع) به خصوص حدیث سلسله الذهب در معماری حرم مطهر رضوی بسیار استفاده شده است.

به گزارش ایبنا، همایش ملی «هم اندیشی ملی بازخوانی مفهومی مکتب هنر رضوی» به همت موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و با حضور با حضور ۳۰ نفر از استادان و فعالان دانشگاه‌های هنر ایران، دانشگاه تهران، تربیت مدرس و مدرسه اسلامی هنر به مدت دو روز، در تاریخ ۱۸ و ۱۹ مهرماه، در دو نوبت صبح و عصر، در تالار شیخ بهایی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در حال برگزاری است. در نشست علمی این همایش در ۱۹ مهر، استادان هادی ربیعی، سمانه رستم بیگی، محمد رضا مریدی، سید امیر کوشه‌ای و محمود ارجمند با موضوعات «زیبایی‌شناسی مکتب هنر رضوی با تأکید بر مناظرات و سیره امام رضا (ع)»، «روش‌شناسی مطالعات معطوف به هنر رضوی»، «بررسی مطالعات بین‌المللی و منطقه‌ای در زمینه هنر رضوی»، «مبانی نظری هنر دوره اسلامی و حضرت رضا (ع)» و «تجلی هنر رضوی در معماری» سخنرانی خواهند کرد.