به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ در این مراسم که در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر برگزار شد و با اجرای احسان‌الله شکرالهی همراه بود، عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ مجید شاه‌حسینی، رئیس فرهنگستان هنر؛ محمدعلی رجبی و داریوش ارجمند و عبدالحمید قدیریان، از اعضای پیوسته فرهنگستان هنر؛ علیرضا اسماعیلی، دبیر فرهنگستان هنر؛ ایرج نعیمیایی، عضو وابسته فرهنگستان هنر؛ محمد خراسانی‌زاده، مدیرکل هنرهای تجسمی؛ کیخسرو خروش، امیراحمد فلسفی، اسرافیل شیرچی، محمد شهبازی، غلامرضا راهپیما، الهه خاتمی و بسیاری از هنرمندان خوش‌نویس حضور داشتند.

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در این مراسم به سخنرانی پرداخت و رونمایی از گوهر مقصود را که منتخبی از آثار خوش‌نویسی استاد رمضانپور است کاری مدبرانه و حکیمانه دانست و برای چاپ آن تشکر و قدردانی کرد.

او در ادامه از استادان بزرگ خوش‌نویسی یاد کرد و افزود: از هنر خوش‌نویسی، به‌عنوان عروس هنرهای ایرانی باید یاد کرد. این هنر از قدیم‌الایام و از دوران تمدن اسلامی شکل گرفته و به‌عنوان هنر ایرانی‌اسلامی به ظهور رسیده و تجلی پیدا کرده است. استاد رمضانپور احیاگر خوش‌نویسی گذشته ماست. هر قدر در آثار حکمی و هنری به گذشته و تجربه گذشتگان تمسک کنیم، کار هنری قوام بیشتری پیدا می‌کند. اینکه ایشان از آثار میرعماد در دوره صفوی یا از آثار میرزا غلامرضا در دوره قاجار بهره گرفتند، هنر خوش‌نویسی را با قوام‌تر می‌کند. آمیختگی هنرمند با فرهنگ و دین و تمدن اسلامی از ویژگی‌های کاری هنرمند متعهد است و خلاقیت و نوآوری در کنار بهره‌گیری از آثار گذشتگان از ویژگی‌های کار این استاد است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی به سند راهبردی در هنرهای حِکمی پرداخت و خاطرنشان کرد: اینکه ما اهل فرهنگ و هنر، در چهل و اندی سال، هنوز به سندی راهبردی در حوزه هنرهای حِکمی نرسیده‌ایم نقص است. ما به سندی در هنرهای ایرانی‌اسلامی نیاز داریم. این سند باید زیر نظر هنرمندان و نخبگان هنری که تخصص داشته باشند نوشته شود. قطعه سند موسیقی را باید موسیقی‌دانان و خانه موسیقی بنویسند یا سند سینما را باید زیر نظر سینماگران و متخصصان آن حوزه نوشت. کار شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی و تصویب سند و اجرایی‌کردن آن است.

او به اصطلاح هنر سنتی و هنر مدرن پرداخت و درباره هنر حِکمی تصریح کرد: هنر سنتی و هنر مدرن اصطلاحی است که در دوره اخیر شکل گرفته است. سنت و عرف و رسم (که در فرهنگ انگلیسی با عنوان tradition از آن نام می‌برند) در مقابل واژه مدرن که هر چیز نو و تازه‌ای بود قرار گرفت؛ اما در هنرهای ایرانی‌اسلامی، ما هنر حِکمی را می‌پسندیم. برخی، مانند کانت، پیرو عقل عملی‌اند. برخی نیز، مانند ماکس وبر، عقل نظری را می‌پذیرند؛ اما ما پیرو قرآنیم که از آن با عنوان «اولواالالباب» یا صاحبان عقل و حکمت نام می‌برد؛ یعنی کسانی که جمع عقل نظر، عقل عمل، عقل معاد و عقل معاش‌اند و در یک کلام، دارای خرد ناب‌اند.

عبدالحسین خسروپناه به فرم و محتوا در آثار هنری پرداخت و ادامه داد: همه هنرها فرم و محتوا دارند. در هنر خوش‌نویسی، از محتواهایی استفاده می‌شود که از حکمت سرچشمه می‌گیرد؛ اما اثر حکمت در فرم چیست؟ آیا این چهار عقل در فرم نیز اثر می‌گذارند؟ فرم زاییده خیال است؛ یعنی قوه خیال فرم‌ساز است و ژانرهای هنری را خیال ایجاد می‌کند. اگر عقلانیت را بپذیریم، در فرم و زیبایی‌شناسی اثری دارد و اگر حکمت را بپذیریم، اثری دیگر.

او در پایان سخنان خود پیشنهاد کرد که مفاهیم حِکمی را بیشتر از قرآن بیاموزیم و درباره آن و نسبت حکمت و هنر بیشتر بیندیشیم.

چاپ و نشر آثار قدما به پیشرفت و توسعه هنر کمک می‌کند

ایرج نعیمایی، عضو وابسته فرهنگستان هنر، به سخنرانی پرداخت و گفت: خط و ارزش و مبانی زیبایی‌شناسی آن مبحثی طولانی است که امروز به آن نمی‌پردازم. اخیراً جایگاه خوش‌نویسی را صرف نظر از دیگر هنرها تعیین می‌کنند. سال‌ها تلاش بر این بود که خوش‌نویسی را ذیل هنرهای دیگر ببینند که این اجحاف بر این هنر است. همه افرادی که آموزش خوش‌نویسی می‌بینند و کسب معرفت می‌کنند خود هزینه‌های آن را پرداخت می‌کنند و این امر مبیّن آن است که خوش‌نویسی از جایگاه عمیقی در قلب مردم برخوردار است.

او در ادامه به گذشته خوش‌نویسی پرداخت و ادامه داد: اگر به اصطلاح منطقیون که از واژه «حمل» استفاده می‌کردند دقت کنیم، اولین حمل هنر اسلامی را باید خوش‌نویسی دانست. ما اولین دوره خوش‌نویسی را از زمان ابن‌مُقله آغاز کردیم که خود از وزرای دوران عباسی که ابداع و تنظیم خطوط شش‌گانه و اصول دوازده‌گانه خوش‌نویسی را به وی نسبت می‌دهند تا میرعماد که جریان اتحاد اسلامی را با خط نستعلیق در دوره صفوی ایجاد کرد. در دوران صفوی، به این هنر توجه خاص شد و خوش‌نویسی فضیلت محسوب می‌شد؛ ولی در بیشتر دوره‌ها این هنر محروم بود.

عضو وابسته فرهنگستان هنر خوش‌نویسی را از اساسی‌ترین شاخصه‌های ملی کشور دانست و ابداع انواع خطوط توسط ایرانیان را از افتخارات این سرزمین شمرد و تصریح کرد: تاریخ تمدن بشر در ایران شکل گرفته و اکثر هنرها تابعی از فرهنگ مردم ایران بوده است. ما ۱۳ هزار سال تاریخ تمدن داریم و از خطوط میخی تا به امروز، خوش‌نویسی جایگاه خاصی در فرهنگ و هویت ما داشته است.

او در پایان سخنان خود از فقر منابع در حوزه خوش‌نویسی سخن گفت و افزود که از فرهنگستان هنر توقع می‌رود که به نشر آثار مرجع بیشتر بپردازد و از چاپ و نشر آثار کسانی که مانند استاد رمضانپور سال‌ها تلاش می‌کنند تا آثار قدما را احیا کنند و یا دارای سبک‌های نوشتاری در خوش‌نویسی‌اند حمایت کند؛ زیرا از زمانی که آثار هنری منتشر شد، تحول عظیمی در هنر خوش‌نویسی و دیگر هنرها شکل گرفت و الگوهای خوش‌نویسی بیشتر در دسترس و اختیار هنرمندان برای رشد و توسعه قرار گرفت.

هنر خوش‌نویسی گُلِ سرسبد کشورهای اسلامی است

در ادامه این مراسم، علی شیرازی، هنرمند خوش‌نویس، به اهمیت کار استاد رمضانپور پرداخت و گفت: برای اینکه اهمیت کار ایشان را متوجه شویم، باید بدانیم هنر خوش‌نویسی گُلِ سرسبد هنرهای تجسمی در کشورهای اسلامی و عرب‌زبان است.

او به رشد و توسعه خوش‌نویسی با خط نستعلیق پرداخت و گفت: خط نستعلیق، از بدو پیدایش تا اواخر دوره قاجار، در قالب کتابت و قطعه‌نویسی بود که شامل سیاه‌مشق تا چلیپانویسی می‌شد و در این دوره، قطعات بسیاری نگاشته شد. قطعه‌نویسی به‌مرور فراموش شد؛ ولی کتابت همچنان رونق خود را دارد. در دهه ۱۳۷۰ نیز، نرم‌افزارهایی برای کتابت با فونتی بر اساس خط استاد اخوین برنامه‌نویسی شد و پس از ایشان، کاوه اخوین نیز به این شیوه کار کرد و آثار موفقی در آن زمان پدید آمد. به‌تدریج، نرم‌افزارها از خط استاد فلسفی نیز بهره گرفتند و بخشی از کتابت به گرافیست سپرده شد. از اواسط دهه ۱۳۸۰، نسل بعد از ما نیز به دلایل مختلف توانستند قطعه‌نویسی را زنده کنند و این کار موجب احیای مجدد قطعه‌نویسی، به‌ویژه به تأسی از قدما، شد که آثار استاد رمضانپور از آن جمله است.

این هنرمند خوش‌نویس، در پایان سخنان خود، به حمایت همسران خوش‌نویسان اشاره و خاطرنشان کرد که خوش‌نویسان، بی حمایت همسران خود، هرگز نمی‌توانند به جایگاهی که باید برسند و اگر امروز استاد رمضانپور و دیگر هنرمندان خوش‌نویس توانسته‌اند به موفقیت‌هایی در این زمینه دست یابند، بی‌شک از حمایت همسرشان برخوردار بوده‌اند.

شیوه قدما با تقلید و تکرار حفظ و حراست می‌شود

امیراحمد فلسفی، هنرمند خوش‌نویس، سخنان خود را با تبریک به فرهنگستان هنر برای چاپ و حمایت یکی از نخبگان هنر خوش‌نویسی آغاز کرد و گفت: در دوران گذشته، رسم بر آن بود که پادشاهان از آثار هنری حمایت کنند. این بود که آثار فاخر و نفیسی تولید شد و امیدوارم این رسم برای دیگر هنرمندان نیز ادامه یابد.

او به آثار خوش‌نویسی از قبل از اسلام تا بعد از آن اشاره کرد و افزود: اگر به منشور کورش بنگریم، متوجه خواهیم شد که با ظرافت و دقت خاصی نگاشته شده و دارای زیبایی خاصی است. بعد از آن، در کتیبه‌ها نیز، این امر رعایت شده و در دوره مانی، پیامبر ایرانی که نقاش بود، نیز نوشته‌هایی وجود دارد که دارای استحکام و قوام خاصی است. در دوره ساسانی، دیوان عریض و طویلی نیز به وسیله منشیان تولید شده که باز هم دارای فرم و استحکام است؛ به‌طوری که بعد از دوره اسلامی تا حدد ۹۷ سال، سکه‌های ایرانی رواج داشت. در این دوران، منشیان ساسانی شرایط جدید را پذیرفتند و خود را با رسم‌الخط جدید وفق دادند.

این هنرمند خوش‌نویس آثار نفیس خوش‌نویسی را متعلق به قرون ۴ و ۵ هجری دانست و افزود: از دوره عباسی که ابن‌بواب، وزیر عباسی، حضور داشت، صفحه‌آرایی و قطعه‌نویسی شکل گرفت و از قرون ۶ و ۷ قمری نیز، با زبان فارسی تنظیم شد و پادشاهانْ هر خطه‌ای را که فتح می‌کردند هنرمندان آن خطه را نیز با خود می‌بردند. با صنعتی‌شدن جهان و استفاده از چاپ، به‌تدریج، خوش‌نویسی در حاشیه قرار گرفت و به‌صورت چلیپانویسی و دفترنویسی به سیاه‌مشق‌نویسی رسید و کم‌کم از سفارش خارج شد. در اواخر دوره قاجار تا اواخر دوره پهلوی که خوش‌نویسی کاملاً منزوی شد، بعد از عمادالکتّاب، سفارش برای چاپ کم شد تا جایی که هنرمندان آثار خود را با همت خود چاپ می‌کردند. اواخر دهه ۱۳۵۰، نفیس‌نویسی دوباره رونق گرفت و در دهه ۱۳۶۰، با پدیدآمدن انجمن خوش‌نویسان، این هنر به‌تدریج گسترش یافت و خوش‌نویسان بسیاری در این عرصه به فعالیت پرداختند؛ اما تنها منبع استفاده آن‌ها مرقع رنگین (جلد ۱ و ۲) بود که به همت انجمن منتشر شده بود.

او در پایان سخنان خود به سبک‌های خوش‌نویسی پرداخت و تقلید و تکرار از شیوه قدما را شیوه‌ای برای تولید آثار ماندگار خواند که عیار مناسب داشته باشند و موجب حفظ و حراست از شیوه قدما خواهند بود.

دستگاه‌های فرهنگی و هنری از هنرمندان خوش‌نویس حمایت کنند

در ادامه این مراسم، محمد شهبازی، از دیگر هنرمندان خوش‌نویس، سخنرانی کرد و از غنا و محتوای کتاب «گوهر مقصود» و تلاش‌های ارزشمند استاد رمضانپور سخن گفت. او دلیل وقوف به ظرایف خوش‌نویسی را دل‌دادگی استاد رمضانپور دانست. او همچنین از خاطرات مشترک خود با حبیب رمضانپور یاد کرد.

این هنرمند خوش‌نویس حمایت دستگاه‌های فرهنگی و هنری را برای این قشر از هنرمندان، که با تلاش و علاقه و عشق به این هنر می‌پردازند، خواستار شد و به جایگاه هنر خوش‌نویسی در میان هنرهای ایرانی‌اسلامی پرداخت.

این مراسم با یادی از استاد زنده‌یاد حبیب‌الله آیت‌اللهی، عضو پیوسته فرهنگستان هنر که به‌تازگی بدرود حیات گفته، ادامه یافت. همچنین فیلمی از استاد رمضانپور پخش شد.

در پایان این مراسم، با حضور مجید شاه‌حسینی، رئیس فرهنگستان هنر؛ داریوش ارجمند، عضو پیوسته فرهنگستان هنر؛ حبیب رمضانپور، و احسان‌الله شکرالهی، از کتاب گوهر مقصود، منتخبی از آثار خوش‌نویسی حبیب رمضانپور، رونمایی شد و نمایشگاه منتخب آثار این هنرمند نیز در مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا، سالن لرزاده، افتتاح شد.

این نمایشگاه تا پایان مهر ۱۴۰۳، در سالن لرزاده مؤسسه فرهنگی‌هنری صبا، برپا خواهد بود.