سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور سه‌شنبه (اول اّبان‌ماه) از سوی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. این لایحه سقف منابع عمومی دولت و مفروضات منابع و مصارف در بخش‌های مختلف سلامت، صنعت معدن و ارتباطات، مسکن و حمل و نقل و آموزش، پژوهش و فرهنگ را مشخص کرده است.
این لایحه تکلیف سقف منابع عمومی دولت و مفروضات منابع و مصارف را در ۱۷ تبصره در بخش‌های مختلف مشخص کرده و در بخش‌های بعدی به مواردی مانند «منابع و مصارف بودجه عمومی دولت»، «سقف منابع عمومی دولت»، «سقف درآمدها و تراز عملیاتی»، «سقف واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای»، «سقف واگذاری دارایی‌های مالی» و «فروض برآورد منابع و مصارف عمومی دولت» پرداخته است.
در تبصره هشت لایحه بودجه ۱۴۰۴؛ برای ارتقا اخلاق و فرهنگ اسلامی و همچنین ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، حمایت از تحکیم خانواده و جمعیت و رفع موانع رشد و شکوفایی بانوان باید ۵ تکلیف تعیین شده است.
در تبصره هشت لایحه بودجه ۱۴۰۴ با عنوان «آموزش، پروهش و فرهنگ» و در قالب چند شناسه بودجه‌ای الف، ب، پ، ت و ث توضیحاتی درباره موارد مختلف ارائه شده است. در بخش شناسه بودجه‌ای ۷۰۱۱۲- ث آمده است: «در اجرای بند (ب) ماده ۷۶ قانون برنامه هفتم پیشرفت و در راستای ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی و همچنین ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، حمایت از تحکیم خانواده و جمعیت و رفع موانع رشد و شکوفایی بانوان باید یکسری اقدامات انجام شود.
یکی از اقدامات به مبحث نشر و کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی اشاره دارد.
بر این اساس، شرکت‌های موضوع بند پ تبصره ۴ این قانون مکلفند، حداقل چهل درصد (%۴۰) از هزینه امور مسئولیت‌های اجتماعی خود را در مقاطع سه‌ماهه به میزان بیست‌وپنج درصد (%۲۵)، به حساب «مسئولیت‌های اجتماعی و محرومیت‌زدایی» به‌نام سازمان برنامه و بودجه کشور در خزانه‌داری کل کشور واریز کنند تا به‌صورت تجمیعی و مطابق برنامه عملیاتی و در راستای اجرای اهداف برنامه هفتم پیشرفت صرف امور مختلف دارای اولویت از جمله نشر و کتاب و ترویج فرهنگ کتابخوانی شود.
متن کامل این بند بدین شرح است: «شرکت‌های موضوع بند «پ» تبصره (۴) این قانون و شرکت‌هایی که دولت (یا شرکت های دولتی و یا شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت) دارای عضو هیئت‌مدیره بوده مکلفند در اجرای تکالیف قانون و مقررات مربوط، حداقل چهل‌درصد (%۴۰) از هزینه امور مسئولیت‌های اجتماعی خود را در مقاطع سه‌ماهه به میزان بیست‌وپنج درصد (%۲۵)، به حساب «مسئولیت‌های اجتماعی و محرومیت‌زدایی» به‌نام سازمان برنامه و بودجه کشور در خزانه‌داری کل کشور واریز کنند، تا به‌صورت تجمیعی و مطابق برنامه عملیاتی و در راستای اجرای اهداف برنامه هفتم پیشرفت، صرف تولید محتوای فرهنگی، برنامه ترویج ازدواج، حمایت از خانواده، برنامه‌های جوانی جمعیت، برنامه توانمندسازی بانوان و آسیب‌زدایی از زنان و خانواده، تامین شیر مدارس، تقویت سرمایه انسانی دانش‌آموزان با اولویت مناطق محروم، دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، حمایت از نخبگان و مدارس استعداد درخشان، هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی، هنری و ورزشی از قبیل موضوعات قرآنی، برنامه‌ها و فعالیت‌های ستاد ملی جمعیت، اعتکاف، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مرمت بناهای تاریخی، اردوهای زیارتی و راهیان نور و پیشرفت، اردوهای جهادی، گردهمایی‌ها، یادواره‌ها و گلزارهای شهدا، طرح مسجدمحوری، کمک به مساجد، ارتباط حوزه و دانشگاه، گروه‌ها و مجامع تخصصی مردمی، نمایشی، مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، نشر و کتاب، ترویج فرهنگ کتابخوانی و تولید محتوای فرهنگی فاخر فارسی در فضای مجازی، گردشگری، پروژه‌های مناطق محروم، حاشیه شهرها و سکونتگاه‌های غیررسمی توسعه و آموزش سواد رسانه‌ای نماید.
تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت‌های دولتی این‌طور تعریف شده است: «مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها؛ تعهداتی است که بنگاه‌های اقتصادی و شرکت‌های تجاری در برابر جامعه دارند. این فعالیت‌ها می‌تواند در حوزه‌های حفاظت از محیط زیست، عدالت اجتماعی و آموزشی، توسعه پایدار، حمایت از جوامع محلی و ارتقای مهارت‌های زندگی انجام شود.»
به‌نظر می‌رسد، دو نکته در این بند فرهنگی از لایحه وجود دارد:
پیش‌تر، دستگاه‌ها می‌توانستند به‌طور مستقیم و باعنوان عمل به مسئولیت اجتماعی، بخشی از بودجه خود را برای فعالیت‌های فرهنگی صرف کنند؛ عملکرد آنها نیز براساس خوداظهاری منتشر می‌شود اما اغلب این اقدامات متاسفانه بیشتر برای چاپ سررسید و تبلیغات صرف می‌شد.
درحالی که براساس لایحه بودجه ۱۴۰۴، دستگاه‌هایی که با تصویب در مجلس شورای اسلامی لازم‌الاجرا خواهد شد، مکلف شدند، سهم اعتبارات فرهنگی‌شان را براساس درصد مشخص –مندرج در لایحه – به حساب خزانه کشور واریز کنند. به احتمال زیاد در بخش دوم لایحه، یعنی بخش بودجه‌ای و هزینه‌ای، مصادیق این بند و سهم هر حوزه ازجمله کتاب و کتابخوانی مشخص خواهد شد. در نهایت خزانه براساس درآمد حاصل از این بند، بودجه فعالیت‌های فرهنگی را پرداخت خواهد کرد.
با وجود همه این مباحث، چند نکته وجود دارد؛ نخست اینکه به‌نظر می‌رسد دولت در تلاش است، دستگاه‌ها را برای حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و تعیین درصد مشخص برای تخصیص اعتبار، مکلف کند که قدمی مثبت تفسیر می‌شود اما با تعیین فهرست بلندبالایی از فعالیت‌های فرهنگی در این بند، چند درصد از بودجه فرهنگی دستگاه‌ها به کتاب و نشر می‌رسد؟ عرصه‌ای همواره مظلوم که بودجه‌اش طی ۱۵ سال گذشته به‌شدت آب رفته است.
فرودین‌ماه سال ۱۴۰۳ نیز سیدعلی یزدی‌خواه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، پردیس و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت حمایت از صنعت ضعیف نشر و اهمیت توسعه فرهنگ کتابخوانی گفته بود: «یکی از بخش‌های مهمی که باید در کشور مورد توجه قرار بگیرد، موضوع فرهنگ کتاب و کتابخوانی است. در حال حاضر به دلیل تغییرات قیمت ارز، دستمزد و امثالهم قیمت کتاب به شدت بالا رفته است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نهادهای مسئول، به‌ویژه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، با سختی و زحمت فراوان تلاش می‌کنند مخازن کتاب کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور را تقویت کنند که از این مهم بازنمانیم؛ بنابراین هر چقدر بتوانیم در این عرصه کمک کنیم کم است.»
امید است بودجه فرهنگی ۱۴۰۳ ازجمله بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی، با ۷ هزار و ۵۰۰ کتابدار و مشکلات معیشتی آنها، نشر با توجه به افت و خیزهای بازار کاغذ و مسائل تامین مواد اولیه تولید کتاب و کمبود ویترین کتاب همچنین رویدادهای ترویجی، سهم متناسبی از بودجه ۱۴۰۴ داشته باشد.
نظر شما