سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - حسین نظرعلی: جشنواره‌ها به عنوان بستری برای تلاقی هنرهای مختلف، همواره نقش مهمی در ایجاد تعامل میان رشته‌های گوناگون ایفا کرده‌اند. یکی از این نمونه‌ها، جشنواره کتاب و رسانه است که می‌تواند نقطه آغازی برای پیوند عمیق‌تر میان سینما و ادبیات باشد. علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، بر این موضوع تأکید دارد که این جشنواره با هدایت درست می‌تواند توجه فیلمسازان جوان را به سمت اقتباس‌های ادبی و فیلمسازی معنادار جلب کند. رمضانی در این گفت‌وگو به اهمیت اقتباس در سینمای جهانی و تعامل رو به رشد میان سینماگران و نویسندگان ایرانی پرداخته و از ظرفیت‌های همکاری میان انجمن سینمای جوان و خانه کتاب سخن گفته است.
- با توجه به اینکه جشنواره فیلم کوتاه تهران می‌تواند نقش مهمی در هدایت فیلمسازان جوان به سمت فیلمسازی عمیق و اقتباس از آثار ادبی ایفا کند، به نظر شما چه نوع سیاست‌ها و جهت‌گیری‌هایی در این جشنواره می‌تواند به شکل مؤثرتری این هدف را محقق کند؟ همچنین، چگونه می‌توان از این ظرفیت‌ها برای فراهم کردن مسیرهای جدید رشد و پیشرفت فیلمسازان جوان بهره گرفت؟
بخش «کتاب و سینما» در جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، به عنوان بستری اولیه و سکویی برای پرواز فیلمسازان جوان، می‌تواند با تنظیم جهت‌گیری‌های خود، توجه این فیلمسازان را به سمت فیلمسازی عمیق و یا جریان جهانی فیلمسازی که بخش عمده‌ای از آن را اقتباس تشکیل می‌دهد، هدایت کند. همچنین، این جشنواره قادر است مسیرهای دیگری را برای رشد و پیشرفت فیلمسازان جوان فراهم کند.
- با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از آثار سینمایی جهان اقتباسی هستند و این فرآیند یک زنجیره دیالکتیکی بین ادبیات و سینما ایجاد می‌کند، به نظر شما چه عواملی موجب می‌شوند اقتباس‌های سینمایی، موفق به لایه‌برداری از متون ادبی و ارائه تفسیری نو از آن‌ها شوند؟ همچنین، نقش اقتباس‌گر به عنوان مولف دوم چگونه در شکل‌گیری این بازآفرینی‌ها تاثیرگذار است؟
در سطح جهانی، بخش قابل‌توجهی از آثار برتر سینمایی و همچنین بخش بزرگی از کل آثار تولیدشده، اقتباسی هستند. برخی آمارها حتی تا ۸۰ درصد از آثار را اقتباسی اعلام می‌کنند، اما با احتیاط می‌توانیم بگوییم که بخش عمده‌ای از سینمای جهان به سینمای اقتباسی تعلق دارد. این روند در واقع یک زنجیره تولید ادبیات را شکل می‌دهد، که منجر به بازآفرینی فیلم‌ها از آن ادبیات و ادامه این مسیر رفت و برگشت دیالکتیکی می‌شود. در این فرآیند، لایه‌های مختلف متن، از منظر یک مولف دوم معرفی و بازآفرینی می‌شوند. اقتباس‌گر، به‌عنوان مولف دوم، اثری را از زاویه دید خود ارائه و تفسیر می‌کند.
- چگونه همکاری بین انجمن سینمای جوانان و خانه کتاب و ادبیات ایران در سال‌های اخیر بر تعامل بین نویسندگان و فیلمسازان تأثیر گذاشته و به چه شکلی می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات هنری و افزایش رقابت در جشنواره‌ها منجر شود؟
خانه کتاب و ادبیات ایران و انجمن سینمای جوانان ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا به نویسندگان و فیلمسازان ایرانی نشان دهند که تعامل بین آن‌ها می‌تواند به تولید محصولاتی بهتر برای هر دو طرف منجر شود. از این رو، معتقدم که اقتباس و حضور فیلمسازان در این جشنواره، رقابت جدی‌تری را به همراه داشته است. حضور فیلمسازان جوان در این بخش نشان دهنده ظرفیت‌های هرچه‌بیشتر این حوزه است، که هم مولفان و هم فیلمسازان استقبال بیشتری کرده و در این مسیر همگام می‌شوند.
- چرا با وجود تأکید جشنواره بر ذکر نام کتاب و نویسنده در تیتراژ، برخی از آثار اقتباسی همچنان از این کار خودداری می‌کنند و چه عواملی ممکن است باعث شود فیلمسازان جرئت یا امکان درج این اطلاعات را نداشته باشند؟
ما اصرار داریم که نام کتاب و نویسنده در تیتراژ ذکر شود، چرا که این یکی از قواعد جشنواره است. برخی از آثار اقتباسی هستند که با این حال هنوز جرئت یا امکان درج نام کتاب را در تیتراژ پیدا نکرده‌اند. به همین دلیل، بسیاری از آثاری که در داخل کشور تولید می‌شوند به اقتباسی بودن خود اشاره نمی‌کنند، هرچند در واقع اقتباسی هستند.
- چگونه همکاری میان بخش‌های سینما و ادبیات می‌تواند به تقویت فیلمسازی و نشر آثار در جشنواره‌های مختلف از جمله جشنواره‌های کوتاه و بلند منجر شود و چه نقشی در ارتقاء تولیدات ادبی و سینمایی کشور ایفا می‌کند؟
همکاری با انجمن سینمای جوانان ایران نشان داد که ما در حوزه‌های دیگر، مانند فیلم‌های بلند و جشنواره‌های مختلف، از جمله جشنواره فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای در حوزه کوتاه، جشنواره فیلم فجر، جشنواره عمار و دیگر حوزه‌ها، کاملاً ظرفیت داریم که بخش کتاب و سینما را تقویت کنیم. از طریق این تقویت و کار جمعی، انتشار آثار در این حوزه جدی‌تر شده است. انجمن سینمای جوان نیز به صورت جدی‌تر در حال انتشار آثار با همکاری ناشران تخصصی است. در این مسیر، هم تولید ادبیات و هم تولید فیلم و فیلمنامه صورت می‌گیرد. این موضوع نویدبخش این است که می‌توانیم در جشنواره‌های مهم دیگر کشور نیز چنین اقداماتی را انجام دهیم.
- خانه کتاب و ادبیات ایران، به عنوان نهادی که طی چند سال گذشته با انجمن همکاری داشته، می‌تواند نقش موثری در پررنگ شدن بحث ادبیات در سینما ایفا کند و وارد سینمای بلند شود. این موضوع، همان‌طور که شما اشاره کردید، در سینمای بلند ما اهمیت زیادی دارد و باید به شکل جدی‌تری دنبال شود و جایگاه خود را پیدا کند. در جشنواره‌های فجر طی سال‌های اخیر، علی‌رغم پیگیری‌های مداوم، تا چند سال پیش وجود نداشت. اما سال گذشته اضافه شد، هرچند که جایزه‌ای برای آن در نظر گرفته نشد. به نظر می‌رسد این حوزه نیازمند نهادی است که بتواند این علاقه‌مندی را به سینماگران و مسئولان سینمایی منتقل کند؛ لطفاً در این‌باره توضیحی دهید.
همزمان با شروع همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران با انجمن سینمای جوانان، این موضوع را با دبیرخانه جشنواره فیلم فجر نیز مطرح کردیم. انجمن سینمای جوان با درک اهمیت این موضوع وارد تعامل شد و تفاهم‌نامه‌ای منعقد شد. بر اساس این تفاهم‌نامه، تمام هدایای مربوط به این بخش توسط خانه کتاب تأمین می‌شود. انجمن سینمای جوان نیز در بخشی از ساخت فیلم‌ها مشارکت می‌کند، که بخشی از فعالیت‌های اصلی انجمن است.
هدایای برگزیدگان، شامل بخشی از هدیه‌های مرتبط با ساخت فیلمنامه‌ها، توسط خانه کتاب تأمین می‌شود. ما برای جشنواره فیلم فجر نیز این آمادگی را اعلام کرده‌ایم و به دوستانمان در جشنواره یادآوری می‌کنیم که نادیده گرفتن این موضوع، اقتباس آن را پنهان نمی‌کند. این حوزه وجود دارد و تنها کافی است شما این حضور را درک کنید و به آن پروبال بدهید تا سینما نیز از این موضوع بهره‌مند شود و جریان جدی در این زمینه شکل بگیرد.
یکی از موانع در این مسیر این است که برخی از سینماگران تمایلی ندارند ذکر کنند که فیلمشان اقتباس‌شده است. این مشکل به دلیل ابهام در مسائل مربوط به انتقال مالکیت، اجازه‌گیری، و نحوه تعامل با مولفان است. اما این موانع قابل‌حل هستند. خانه کتاب و ادبیات ایران، به عنوان مرجع مورد اعتماد اهل قلم، می‌تواند وارد این حوزه شود و فرآیند را برای فیلمسازان تسهیل کند. این موضوع می‌تواند در سینمای بلند نیز اتفاق بیفتد و به رشد و توسعه این حوزه کمک کند.
- چگونه همکاری بین بنیاد سینمایی فارابی و انجمن سینمای جوان ایران در حوزه کتاب و سینما توانسته است به رونق آثار مکتوب و رشد توجه به سینمای ایران کمک کند و چه تأثیری بر زیرساخت‌های پایدار هر دو حوزه داشته است؟
به عنوان حسن ختام عرض کنم که فاز همکاری ما با بخش سینما در حوزه کتاب، چه از طریق انجمن سینمای جوان در نمایشگاه کتاب تهران و چه با بنیاد سینمایی فارابی، تأثیرات مثبتی داشته است. غرفه‌ای که امسال بنیاد فارابی در نمایشگاه داشت و محل مراجعه علاقه‌مندان بود، باعث شد توجه بیشتری به کتاب و ادبیات سینمایی جلب شود. کتاب‌هایی که در اختتامیه «کتاب و سینما» جشنواره چهل‌ویکم فیلم کوتاه تهران رونمایی شد، حاصل همکاری با دو نهاد مهم، یعنی بنیاد سینمایی فارابی و انتشارات انجمن سینمای جوان ایران بود.
زمانی یکی از ستون‌های قدرت بنیاد سینمایی فارابی آثار مکتوب با محتواهای فنی، تکنولوژیک، علمی و پژوهشی در حوزه سینما بود که کمتر مورد توجه ناشران خصوصی قرار داشت. این همکاری برکاتی برای هر دو حوزه، سینما و کتاب، داشته است و فارابی در حال اوج‌گیری دوباره در حوزه نشر آثار سینمایی است. می‌توان رهگیری کرد که از زمانی که همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران با انجمن سینمای جوان یا جشنواره فیلم کوتاه شروع شد، رشد آثار مکتوب سینمایی و توجه به آن‌ها افزایش یافته است.
همزمان با برگزاری فستیوال‌های هنری و نمایشگاه کتاب، فروش آثار مکتوب هم رونق گرفته و این نشان می‌دهد که حرکت به سمت زیرساخت‌های پایدار در هر دو حوزه آغاز شده است. ما به دنبال ارتقای حوزه کتاب هستیم و آن‌ها نیز در تلاش برای ارتقای سینما هستند.
نظر شما