سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): مهیار عرب بوربور، نویسنده کتاب‌های «ابزارها و تکنیک‌های کاربردی هوش مصنوعی در زمینه معماری» و «تاریخچه و مبانی هوش مصنوعی در عرصه هنر و معماری»، از پیشگامان پژوهش در ارتباط هوش مصنوعی با هنر و معماری است. در این گفت‌وگو، او از تأثیرات گسترده هوش مصنوعی در این حوزه‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های استفاده از آن و مسیرهای آینده این تکنولوژی در طراحی خلاقانه صحبت می‌کند. عرب بوربور به بررسی چگونگی تقویت خلاقیت انسانی توسط هوش مصنوعی و راهکارهای استفاده بهینه از این فناوری پرداخته است.

- چه عواملی شما را به نوشتن درباره هوش مصنوعی در حوزه هنر و معماری سوق داد؟

عوامل متعددی مرا به نوشتن درباره هوش مصنوعی در حوزه هنر و معماری ترغیب کردند. اولاً، پیشرفت‌های سریع فناوری هوش مصنوعی، امکانات جدیدی برای خلاقیت و طراحی فراهم کرده است که می‌تواند به خلق آثار هنری و معماری نوآورانه منجر شود. ثانیاً، علاقه من به ترکیب هنر و تکنولوژی باعث شد تا ببینم چگونه هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند در فرآیند خلاقیت و طراحی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، پتانسیل هوش مصنوعی در بهینه‌سازی مصرف انرژی و ایجاد فضاهای هوشمند در معماری، انگیزه‌ای قوی برای بررسی تأثیرات آن در این حوزه‌ها بود. علاوه بر این، بررسی چالش‌ها و فرصت‌های اجتماعی مرتبط با استفاده از هوش مصنوعی نیز مرا به پژوهش و نوشتن در این زمینه سوق داد. این ترکیب از جنبه‌های تکنولوژیک، خلاقانه و اجتماعی، انگیزه اصلی من برای پرداختن به هوش مصنوعی در هنر و معماری بوده است. در مجموع، علاقه به نوآوری، بررسی تاثیرات فناوری‌های نوین بر خلاقیت و همچنین تمایل به پرداختن به مسائل اخلاقی و فلسفی مرتبط با هوش مصنوعی، از جمله عواملی بودند که مرا به نوشتن درباره هوش مصنوعی در حوزه هنر و معماری سوق دادند.

- چگونه به تفاوت‌های کاربرد هوش مصنوعی در هنر و معماری در مقایسه با سایر حوزه‌ها نگاه می‌کنید؟

هوش مصنوعی در حوزه هنر و معماری با دیگر زمینه‌ها تفاوت‌های قابل‌توجهی دارد. در این حوزه‌ها، هوش مصنوعی بیشتر به عنوان ابزاری برای افزایش خلاقیت و ایجاد آثار نوآورانه به کار می‌رود، برخلاف سایر زمینه‌ها که بیشتر بر بهینه‌سازی و خودکارسازی تمرکز دارند. علاوه بر این، کاربرد هوش مصنوعی در هنر و معماری نیازمند توجه ویژه به جنبه‌های زیبایی‌شناسی و طراحی است تا آثار نه تنها از لحاظ عملکردی بلکه از نظر بصری نیز جذاب باشند. در معماری، هوش مصنوعی می‌تواند به طراحی فضاهای تعاملی و بهبود تجربه کاربران کمک کند، در حالی که در بسیاری از حوزه‌های صنعتی بیشتر بر کارایی سیستم‌ها متمرکز هستند. همچنین، هنرمندان و معماران از هوش مصنوعی برای ایجاد آثار متناسب با زمینه‌های فرهنگی مختلف استفاده می‌کنند که این امر کمتر در سایر زمینه‌ها مشاهده می‌شود. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی در هنر و معماری نقش منحصر به‌فردی دارد و به ارتقای خلاقیت و نوآوری در این زمینه‌ها کمک شایانی می‌کند.

- در کتاب «تاریخچه و مبانی هوش مصنوعی در عرصه هنر و معماری» به کدام جنبه‌های تاریخی هوش مصنوعی بیشتر پرداخته‌اید؟

در این کتاب به جنبه‌های تاریخی هوش مصنوعی به طور جامع و یکپارچه پرداخته‌ایم. ابتدا با مقدمه‌ای بر هوش مصنوعی و بررسی تاریخچه آن، زمینه‌ای کامل از پیدایش و تکامل این فناوری فراهم می‌کنیم. نقش آلن تورینگ و منشأ هوش مصنوعی مورد تحلیل قرار گرفته و تحولات پس از جنگ جهانی دوم به همراه سیستم‌های خبره و دوره‌های رکود هوش مصنوعی مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین انقلاب یادگیری عمیق و دستاوردهای مهمی مانند، دیپ بلو و آلفا گو به تفصیل شرح داده شده‌اند. تأثیر رویدادهای کلیدی مانند لحظه اسپوتنیک و مفهوم هوش گسترده نیز تحلیل می‌شوند. علاوه بر این، ارتباط تاریخی هوش مصنوعی با هنر و معماری بررسی شده و نشان داده می‌شود که چگونه این تکنولوژی‌ها به تحول خلاقیت انسانی در این حوزه‌ها کمک کرده‌اند. این بخش‌ها با ارائه مرور زمانی دقیق و تحلیل تحولات کلیدی، به خوانندگان کمک می‌کنند تا درک عمیق‌تری از نقش و پیشرفت هوش مصنوعی در هنر و معماری به دست آورند و ارتباط بین تحولات تاریخی این فناوری و کاربردهای خلاقانه آن را به وضوح مشاهده کنند.

- در نوشتن «ابزارها و تکنیک‌های کاربردی هوش مصنوعی در زمینه معماری»، چه چالش‌هایی را تجربه کردید؟

اولین چالش، پیچیدگی مفاهیم هوش مصنوعی بود که نیاز به ساده‌سازی برای درک بهتر معماران داشت. همچنین، یافتن داده‌های معتبر و کاربردی برای نمونه‌برداری و بررسی کاربردهای عملی هوش مصنوعی در معماری زمان‌بر و دشوار بود. پوشش جامع و هماهنگ موضوعات متنوع از یادگیری ماشین تا مدل‌سازی توپولوژیکی نیازمند تحقیق عمیق و هماهنگی دقیق بود. علاوه بر این، به‌روزرسانی مداوم اطلاعات با سرعت بالای پیشرفت فناوری و ایجاد تعادلی بین رویکردهای نظری و عملی نیز از دیگر چالش‌های مهم بود. با وجود این موانع، توانستم کتابی کاربردی و جامع تهیه کنم که به معماران در بهره‌گیری مؤثر از هوش مصنوعی کمک می‌کند.

- چطور هوش مصنوعی می‌تواند به فرآیند طراحی معماری کمک کند؟

هوش مصنوعی به فرآیند طراحی معماری به شیوه‌های مختلفی کمک می‌کند. با خودکارسازی وظایف تکراری، معماران می‌توانند زمان بیشتری را به خلاقیت و استراتژی اختصاص دهند. هوش مصنوعی قادر است گزینه‌های متنوعی برای طراحی ارائه دهد و در انتخاب بهترین راه‌حل‌ها به ویژه در طراحی پارامتریک و بهینه‌سازی ساختاری یاری رساند. همچنین، از طریق تحلیل داده‌های مصرف انرژی و شرایط محیطی، هوش مصنوعی به بهبود بهره‌وری انرژی و پایداری ساختمان‌ها کمک می‌کند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی مانند مدل‌سازی سه‌بعدی و واقعیت مجازی، امکان بازبینی و اصلاح طرح‌ها را به صورت تعاملی فراهم می‌کنند. علاوه بر این، تحلیل شرایط سایت توسط هوش مصنوعی به ایجاد طراحی‌هایی متناسب با محیط زیست و نیازهای محلی کمک می‌کند. در نهایت، هوش مصنوعی فرآیند مدیریت پروژه و همکاری تیمی را بهینه کرده و ارتباطات میان اعضای تیم را تسهیل می‌کند که منجر به افزایش بهره‌وری و تحقق بهتر اهداف پروژه می‌شود. به این ترتیب، هوش مصنوعی با ارائه ابزارها و تکنیک‌های نوین، فرآیند طراحی معماری را هوشمندتر، کارآمدتر و خلاقانه‌تر می‌سازد.

- ترکیب هوش مصنوعی با هنر در آینده نزدیک چه تاثیری خواهد گذاشت؟

هوش مصنوعی ابزارهای نوآورانه‌ای را برای هنرمندان فراهم می‌کند که به آن‌ها امکان خلق سبک‌ها و فرم‌های جدیدی را می‌دهد و خلاقیت را گسترش می‌دهد. همچنین، فرآیند تولید هنری را بهینه کرده و زمان و منابع مورد نیاز را کاهش می‌دهد، به طوری که هنرمندان می‌توانند بیشتر بر جنبه‌های خلاقانه تمرکز کنند. هوش مصنوعی در حفظ و بازسازی آثار هنری نقش مهمی ایفا کرده و به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند. علاوه بر این، با استفاده از هنر دیجیتال و واقعیت مجازی، تجربه‌های تعاملی‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌ای برای مخاطبان ایجاد می‌شود که دسترسی به هنر را گسترده‌تر و متنوع‌تر می‌سازد. در نهایت، این ترکیب منجر به ظهور فرم‌های جدید هنری و تقویت ارتباط میان هنر و فناوری می‌شود که به توسعه فرهنگی و اجتماعی جوامع کمک می‌کند.

- آیا در فرآیند تحقیق و نوشتن این دو کتاب از تکنولوژی‌های هوش مصنوعی خاصی استفاده کردید؟

بله، در فرآیند تحقیق و نوشتن این دو کتاب از تکنولوژی‌های هوش مصنوعی مختلفی بهره بردم. به عنوان مثال، از ابزارهای تحلیل داده مبتنی بر هوش مصنوعی برای جمع‌آوری و پردازش اطلاعات دقیق استفاده کردم و همچنین از نرم‌افزارهای نوشتاری هوشمند برای ویرایش و بهبود متن بهره‌مند شدم. این تکنولوژی‌ها به من کمک کردند تا زمان بیشتری را به جنبه‌های خلاقانه و محتوایی کتاب‌ها اختصاص دهم و کیفیت نهایی آثارم را ارتقاء بخشم.

- به نظر شما، چالش‌های اصلی پذیرش هوش مصنوعی در میان معماران و هنرمندان چیست؟

پذیرش هوش مصنوعی در میان معماران و هنرمندان با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها، احتمال کاهش خلاقیت انسانی و از دست دادن اصالت آثار است که باعث تردید در استفاده از این تکنولوژی می‌شود. علاوه بر این، کمبود دانش فنی و آشنایی ناکافی با ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند مانعی برای بهره‌برداری مؤثر باشد و هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری در نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای مرتبط نیز برای برخی افراد یا سازمان‌ها پذیرفتنی نیست. مسائل اخلاقی و حقوقی، از جمله مالکیت معنوی آثار تولید شده با هوش مصنوعی، نیز جایگاه مهمی در این زمینه دارد. همچنین، یکپارچگی هوش مصنوعی با فرآیندهای کاری سنتی و محدودیت‌های فعلی فناوری که هنوز نمی‌تواند کاملاً جایگزین خلاقیت انسانی شود، از دیگر چالش‌ها هستند. در نهایت، مقاومت فرهنگی و نگرش‌های سنتی نسبت به تغییر نیز پذیرش هوش مصنوعی را در این حوزه‌ها کندتر می‌کند. تمام این عوامل نیازمند تلاش‌های مستمر در زمینه آموزش، توسعه فناوری‌های قابل دسترس‌تر و ایجاد گفت‌وگوی مستمر بین تکنولوژی و خلاقیت انسانی است تا پذیرش هوش مصنوعی تسهیل شود.

- چه توصیه‌ای برای پژوهشگران و نویسندگان جوانی که علاقه‌مند به کار در این حوزه هستند، دارید؟

به پژوهشگران و نویسندگان جوان علاقه‌مند به کار در حوزه هوش‌مصنوعی توصیه می‌کنم همواره در حال یادگیری و به‌روزرسانی دانش خود باشید، با ابزارها و نرم‌افزارهای هوش‌مصنوعی به خوبی آشنا شوید و مهارت‌های عملی کسب کنید. در عین حال، خلاقیت و اصالت خود را حفظ کرده و تعادلی میان استفاده از تکنولوژی و خلاقیت انسانی برقرار کنید. شبکه‌سازی با دیگر متخصصان و بهره‌گیری از تجربیات آن‌ها می‌تواند مسیر شما را هموارتر کند. همچنین به مسائل اخلاقی و اجتماعی مرتبط با هوش مصنوعی توجه داشته باشید و در پژوهش‌های خود آن‌ها را منعکس کنید. آمادگی برای پذیرش تغییرات و نوآوری‌های سریع در این حوزه نیز بسیار مهم است تا بتوانید از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کرده و در مسیر موفقیت قدم بردارید.

- آیا برنامه‌ای برای نوشتن کتاب‌های دیگری در زمینه هوش مصنوعی و هنر یا معماری دارید؟

بله، برنامه‌هایی برای نوشتن کتاب‌های جدید در حوزه هوش مصنوعی و ارتباط آن با هنر و معماری دارم. در آینده نزدیک قصد دارم به بررسی عمیق‌تری از تأثیر هوش مصنوعی بر فرآیندهای خلاقانه در هنر و معماری بپردازم و نحوه ترکیب تکنولوژی‌های نوین با خلاقیت انسانی را مورد تحلیل قرار دهم. همچنین می‌خواهم به چالش‌ها و فرصت‌هایی که هوش مصنوعی در این زمینه‌ها ایجاد می‌کند، پرداخته و راهکارهایی برای بهره‌برداری بهینه از این تکنولوژی‌ها ارائه دهم. امیدوارم این آثار بتوانند پل ارتباطی مؤثری بین تکنولوژی و خلاقیت برقرار کرده و به پژوهشگران و حرفه‌ای‌های فعال در این حوزه‌ها الهام‌بخش باشند.