به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دیدار جمعی از اعضای انجمن ناشران کتاب دانشگاهی با عبدالحسین کلانتری، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دوشنبه (۷ آبان‌ماه) در اتاق جلسات معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
در این دیدار کلانتری بعد از شنیدن مهمترین مسائل و دغدغه ناشران دانشگاهی با اشاره به اهمیت و جایگاه کتاب گفت: تمدن با کتابت آغاز شد و انباشت تجارب بشری ثبت و نسل به نسل منتقل شد و امروز میراث‌دار تمدن بشری با همه تنوع آن هستیم؛ حتی حوزه‌های دیگر بشری منبعث شده از کتاب است و راز مانایی تمدن‌ها کتاب و کتابت؛ بنابراین جایگاه و مقام قدسی در دین مبین اسلام پیدا کرده معجزه پیامبر اسلام قرآن است. باید قدردان کتاب باشیم و کتاب را احیا کنیم و رسالت سنگین ما است.
وی ادامه داد: صادقانه، اوضاع کتاب خوب نیست. براساس یک تحقیق دانشگاهی، بیش از ۴ ساعت از فراغت دانشجویان در شبکه‌های مجازی صرف می‌شود که انسان را غصه‌دار می‌کند. کتاب فیزیکی اهمیت دارد، که به معنای بستن راه نشر دیجیتال نیست؛ بلکه به معنای تاثیرات تربیتی و اجتماعی کتاب کاغذی است اما باید به استقبال کتاب الکترونیک برویم و گسترش دهیم.
کلانتری با بیان اینکه ناشران در خط مقدم احیا کتاب قرار دارند، افزود: ناشران دانشگاهی، حوزه نخبگانی نشر را راهبری و هدایت می‌کنند، با مشتریان تخصصی و نخبه که به سختی می‌توان آنها را جذب کرد و نیاز آنها را پاسخ داد. بازیگران متعدد و مختلفی دارد که کار را دشوار می‌کند. پایدارترین مدل بازار نشر این است که همه ذی‌نفعان دور میز بنشینند و به نظر اجماعی برسند؛ بنابراین باید در کارگروه‌های مرتبط دور میز بنشینیم و به جمع‌بندی برسیم.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: هزینه در زمینه نشر، سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود؛ البته کلیت ساحت فرهنگ همین‌طور است.
کلانتری بر تدوین اولویت‌بندی مسائل نشر دانشگاهی تاکید و بیان کرد: واقعیت امر این است که زمان مدیریتی کوتاه و اعتبارات اندک است؛ بنابراین حتماً صورت‌بندی و اولویت‌بندی مسائل انجام شود. شاید برای هریک از مسائل کمیته خاصی نیاز باشد به‌عنوان مثال در زمینه کپی‌رایت نیاز به جریان‌سازی باشد.
وی با اشاره به موضوع تخصیص بودجه به حوزه نشر کتاب گفت: تجربه‌های مختلفی در تخصیص یارانه به حوزه کتاب در دولت‌های مختلف و شیوه‌های متنوع وجود دارد و باید دیدگاه‌های مختلف، بررسی شود؛ بنابراین باید دورهم بنشینیم و با توجه به مستندات، به مدلی در تخصیص یارانه برسیم. فکر می‌کنم مسئله پیچیده‌ای نیست؛ باید به مدلی در تخصیص یارانه برسیم؛ بنابراین نظام تخصیص یارانه باید بازنگری و شفاف‌سازی شود. تخصیص یارانه باید در منظر، قرار بگیرد و براساس تجارب، تدقیق و شفاف شود تا بتواند زیست‌بوم نشر را حرکت دهد.
کلانتری ادامه داد: ممیزی باید سامان‌دهی پیدا کند تا رضایت ذی‌نفعان را داشته باشیم. رویکرد من این گونه است، نویسندگان و ناشران را متعهدتر از خودم به نظام، انقلاب و کشور می‌دانم؛ بنابراین معتقدم می‌شود، چارچوب‌ها تعریف و دراختیار قرار گیرد. در این چارچوب بحث ممیزی را تسهیل تا روان و به نفع جامعه و کشور باشد.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر پیگیری سامان‌دهی وضعیت راسته کتاب تهران و دستفروشان کتاب تاکید و بیان کرد: راسته کتاب، فارغ از مسائل حقوقی ناشرا. صورت زشتی دارد. بنابراین موضوع را پیگیری خواهم کرد.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره مقوله نشر الکترونیک گفت: فناوری‌های متعدد زیست‌بوم انسان را دگرگون کرده و این دگرگونی به حدی است که به تعبیر رهبر انقلاب اسلامی وارد تمدن جدیدی شده‌ایم. به‌واسطه فناوری، نویسندگی، نشر، توزیع، مدل مصرف کتاب و کتابخوانی تغییر کرده است. باید متنناسب با تغییرات و ذائقه‌ها، مدل‌ها را در همه حلقه‌های نشر تغییر دهیم و در عین حال فرهنگ کتابخوانی حفظ شود؛ البته بسیار پیچیده است. در مجموع، نشر الکترونیک، بسیار با اهمیت و فرهنگ کتابخوانی بسیاربسیار مهم است؛ اگر این مسئله حل شود، پیشران صنعت نشر خواهد بود.
در ابتدای این نشست، آرمان‌پور با اشاره به تاریخچه تاسیس انجمن ناشران کتاب دانشگاهی گفت: اسفند سال ۱۳۸۳ انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی به همت جمعی از ناشران تاسیس شد. رشد و توسعه حرفه‌ای نشردانشگاهی ازجمله اهداف انجمن بود. بعد از ۲۱ سال از عمر این تشکل، هیئت‌مدیره دوره یازدهم در مجمع تیرماه ۱۴۰۳ که به‌طور مرتب و سالانه تشکیل می‌شود، انتخاب شدند. یکی از تجارب انجمن، مدیریت بخش دانشگاهی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است.
وی به ناشران عضو انجمن ناشران دانشگاهی اشاره کرد و ادامه داد: ۱۹۴ ناشر عضو انجمن ناشران دانشگاهی هستند و به‌عنوان بزرگترین تشکل نشر کشور شناخته می‌شویم. حدود ۶۰۰ ناشر دانشگاهی فعال در کشور فعالیت می‌کنند. ناشران عضو انجمن، در مجموع ۱۰۴ هزار عنوان کتاب منتشر کرده‌اند. به‌طور متناوب در طول چند سال اخیر، در شورای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب تهران حضورداشتیم.
این ناشر با اشاره به برخی اقدامات انجمن فرهنگی نشر دانشگاهی، ادامه داد: ۵ دوره جشنواره ملی نشر دانشگاهی را با تمرکز بر سه محور برگزار کردیم. انتخاب و معرفی کتاب برگزیده، برگزاری همایش وتقدیر از ناشر پیشکسوت دانشگاهی از دیگر اقدامات انجمن است که در هفته کتاب برگزار می‌شود. در هفته کتاب سال ۱۴۰۲ همایش بسیار موفق «کارآفرینی مبتنی بر برندسازی در صنعت نشر» را برگزار کردیم و سال جاری (۱۴۰۳) نیز داوران در حال بررسی ۷۰۰ عنوان کتاب ارسالی به دبیرخانه جشنواره هستند. هفته کتاب امسال نیز، همایش انجمن ناشران کتاب دانشگاهی با محوریت فرصت‌ها و تهدیدهای هوش مصنوعی در حوزه نشر و آیین تقدیر از ناشر پیشکسوت با مشارکت معاونت امور فرهنگی برگزار خواهد شد.
آرمان‌پور درباره برگزاری نمایشگاه کتاب دانشگاهی با هدف تجهیز کتابخانه‌های دانشگاهی افزود: در نمایشگاه سال گذشته در قاب پرتال پند، ۶۷۵ میلیون تومان یارانه دریافت شد تا دانشگاه‌های با خرید از نمایشگاه کتاب دانشگاهی کتابخانه را تجهیز کنند؛ بنابراین سال گذشته ۱۴ هزار و ۳۶۷ عنوان کتاب در نمایشگاه مجازی دانشگاهی، فروش رفت. کاربران از ۲۰ درصد تخفیف ناشر و ۲۰ درصد یارانه معاونت امور فرهنگی بهره‌مند شدند. برای برگزاری نمایشگاه کتاب نشر دانشگاهی، خواستار حمایت معاونت هستیم. یکی از نکات درخورتوجه در تعامل با دانشگاه‌ها، مطالبه برای تجهیز کتابخانه‌ها با کتاب الکترونیک بود؛ بنابراین سال گذشته تفاهم‌نامه همکاری انجمن با سازمان ایران‌داک منعقد شد و درحال بررسی پلتفرم‌های کتاب الکترونیک هستیم.
به‌گفته وی، هزینه‌کرد یارانه ارایه شده سال قبل در قالب گزارش شفاف، تدوین و ارائه شد. برای برگزاری نمایشگاه امسال خواستار هم‌افزایی بین وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری همچنین بهداشت درمان و آموزش پزشکی هستیم.
در ادامه این نشست حسینی‌نیک، با اشاره به موضوع مالکیت فکری بیان کرد: هر نشر در حوزه کتاب، اگر وضع اقتصادی خوبی ندارد، به دلیل نبود حمایت لازم در حوزه مالکیت فکری است. قوانین این حوزه به اصلاح نیاز دارد، هر چند قوانین خوبی بودند اما مربوط به سال ۱۳۴۸ هستند. به مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی اعلام کردیم که قوانین باید تجمیع، اصلاح و تنقیح همچنین کارآمد شوند.
وی ادامه داد: ضمانت اجرای این قوانین، اندک است و صرفاً حیثیتی دیده شده، درحالی که باید جبران خسارت در نظر گرفته تا از جرائم آینده پیشگیری شود. می‌دانم مجلس شورای اسلامی و مرکز پژوهش‌ها از این پیشنهاد استقبال می‌کنند؛ بنابراین می‌توان در قالب یک شورا با حضور همه ذی‌نفعان، همچنین به‌عنوان یکی از اولویت‌های معاونت پیگیری شود.
به‌گفته وی، برگزاری دوره‌های آموزشی برای ناشران، پدیدآورندگان و ناشران با مشارکت رسانه ملی، از سوی معاونت امور فرهنگی درخور توجه است و انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی ظرفیت کمک در این زمینه را دارد.
لیلا حیدری، در ادامه این نشست بر حرفه‌ای شدن و به‌روز شدن صنعت نشر، براساس توجه به نشر الکترونیک تاکید و بیان کرد: باید حرفه‌ای شویم. هرچند با بیش از ۲۰ هزار دارنده مجوز نشر مواجه هستیم اما از این تعداد، ۶ هزار ناشر شامل ۶۰۰ ناشر دانشگاهی فعال هستند.
وی همچنین به مقوله آموزش ناشران، ایجاد سازوکار برای ممیزی کتاب‌های دانشگاهی، اقتصاد نشر و عرضه کتاب دانشگاهی در بازارهایی غیر از کتابفروش‌های فیزیکی تاکید کرد.
مهدی تورانیان، مدیر انتشارات علوم پویا و خزانه‌دار انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی بیان کرد: حال نشر خوب نیست؛ با تداوم این وضع، چند سال آینده اثری از آن باقی نمی‌ماند. تولید هر کتاب، ۱۵۰ میلیون تومان هزینه دارد؛ بنابراین بسیاری از ناشران به چاپ دیجیتال و شمارگان حداقلی رسیداند؛ حتی سه نسخه.
وی با تاکید بر احیا حمایت وزارت ارشاد از ناشران دانشگاهی ادامه داد: خرید از ناشران، مجدد جریان پیدا کند؛ حداقل تاثیر این حمایت، قرارگرفتن کتاب در کتابخانه‌های مناطق دور افتاده است.
هزینه‌های تولید کتاب دانشگاهی و تخصصی، بسیار گزاف است و زمان تولید، گاهی ۲ سال به طول می‌انجامد و چاپ آن نیز بسیار دشوار است؛ بنابراین باید یارانه خرید دانشجویی، با توجه به افزایش قیمت کتاب، حداقل برای خرید ۵ عنوان کتاب افزایش پیدا کند.
تورانیان با اشاره به بساط کتابفروشان در راسته کتاب، بیان کرد: عرضه کتاب در راسته کتاب و حراج کتاب‌های علمی، توهین به ناشر و زمینه زشت شدن چهره شهر است.
ظغیانی، ناشر پزشکی با اشاره به معضل کپی کتاب‌های دانشگاهی گفت: چرا بحث کپی کتاب در دانشگاه‌ها مهم است؟ چراکه کلونی در دانشگاه‌ها بیشتر است که در مشکل حقوق مالکیت فکری ریشه دارد. آسیب‌شناسی نشان می‌دهد دو راه حل وجود دارد؛ افزایش هزینه کپی و کاهش هزینه‌های تولید.
اگر وزارت ارشاد بودجه اندکی دارد، بودجه فعلی را صرف نشرالکترونیک کند که موجب کاهش هزینه‌های تولید و خرید کتاب دانشگاهی خواهد شد. توجه به این دو اولویت موثر است. انجمن ناشران کتاب دانشگاهی در این مسیر تجربه کسب و راه را آغاز کرده است؛ بنابراین به‌عنوان یکی از بازوهای معاونت امور فرهنگی می‌تواند برای کاهش آسیب‌ها موثر باشد.
عباس علی‌دایی، مدیر انتشارات آرتین طب در ادامه این نشست با تاکید بر حمایت وزارت ارشاد از ناشران کتاب دانشگاهی با خرید کتاب، گفت: از حدود ۱۳ سال گذشته، وزارت ارشاد حتی یک جلد کتاب از من خریداری نکرده است؛ درحالی که سالانه بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب جدید منتشر می‌کنم؛ موضوع دیگر نظارت بر جریان تخصیص یارانه و کاغذ و دیگر ملزومات است.
وی همچنین به ضرورت تخصیص یارانه به مخاطب تاکید و بیان کرد، این سیاست در افزایش خرید کتاب از ناشران موثر است.
مرتضی جعفری‌پور، مدیر انتشارات آثار سبحان گفت: معتقدم غیر از ۵ درصد، ۹۵ درصد ناشران، رو به ورشکستگی هستند؛ نخست به دلیل وضعیت اقتصادی و دوم به دلیل نبود قوانین بازدارنده. کپی غیرقانونی آن هم با جانمایی کیوسک کپی، در دانشگاه‌ها انجام می‌شود. با وضع و اجرای قانون، به‌طور خودکار، بخشی از مشکل ناشران در این زمینه مرتفع می‌شود.
وی درباره آثار مخرب کپی کتاب‌های دانشگاهی بر صنعت نشر دانشگاهی افزود: ناتوانی در پرداخت حقوق کارمندان نشر، کاهش شدید آمار تولید کتاب و ناتوانی در تولید ویراست کتاب به دلیل هزینه‌های سنگین است.
این ناشر دانشگاهی همچنین به ضرورت توجه به حمایت وزارت ارشاد برای پیشگیری از ایجاد رانت و تجهیز کتابخانه‌های دانشگاهی همچنین آگاهی‌سازی درباره خسارت کپی و غیرشرعی بودن کپی، تاکید کرد.
در ادامه این نشست، احمد عالی‌قدر با اشاره به مزیت‌های زیست‌محیطی و کاهش هزینه‌های ناشر با استفاده از نشر الکترونیک، بر فرهنگسازی در زمینه بهره‌مندی از این فناوری تاکید کرد و گفت: باید زیرساخت برای آسودگی و اطمینان ناشر از محفوظ ماندن محتوا به‌عنوان مهمترین دارایی، فراهم شود؛ بنابراین حمایت وزارت ارشاد برای عرضه کتاب دانشگاهی در فضای مجازی، ضروری است.
خلیلی، مدیر انتشارات گروه آموزشی خلیلی بیان کرد: متاسفانه حتی اگر بودجه همه دنیا برای نشر کتاب تخصیص پیدا کند،، تا زمانی که رسانه ملی، کتاب سال و وزارت ارشاد را تبلیغ نکند، حمایت، فایده‌ای ندارد. چقدر توانستیم فرهنگ کتابخوانی را جا بیندازیم؟ وزارت ارشاد، وزارت علوم و بهداشت را مجبور کند، کتاب را مورد توجه قرار دهند.
در ادامه این نشست علی‌اکبر توانیان، مدیر انتشارات شهرآب با بیان اینکه منابع به‌روز در کشور منتشر و در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد درباره مهمترین معضلات نشر دانشگاهی بیان کرد: تولید کتاب دانشگاهی هزینه زیادی دارد و تالیف کتاب دانشگاهی گاهی به بیش از ۱۰ سال می‌رسد. با انتشار کتاب‌های محدود نمی‌توان هزینه تولید کتاب دانشگاهی را تامین کرد. اگر مشکل ناشران دانشگاهی حل نشود، در جا می‌زنند، ناشران به تسهیلات نیاز دارند.
وی افزود: پیش‌تر، روال این بود که وزارت ارشاد متقاضی تسهیلات را به بانک رفاه معرفی می‌کرد این تسهیلات با سود ۱۹ درصد و مشارکت ۱۰ درصدی ارشاد پرداخت می‌شد؛ بنابراین اگر قبول داریم، فرهنگ زیربنا است، باید از کتاب، همانند گندم به‌عنوان قوت اصلی مردم، با پرداخت تسهیلات ۴ درصدی حمایت شود.
مدیر انتشارات شهرآب افزود: کپی غیرقانونی، سرطان نشر ایران است؛ بنابراین تا زمانی که رفع نشود، مسئله نشر حل نخواهد شد. زمانی کپی غیرمجاز فیلم با مشارکت وزارت ارشاد، قوه قضائیه و اداره اماکن با حرکت ضربتی، برچیده شد که در حوزه کتاب نیز قابل تکرار است.
توانیان به ضرورت احیای راسته کتاب اشاره و بیان کرد: یکی دیگر از مشکلات، راسته کتاب است که با اقدام شهرداری سامان پیدا می‌کند. دستفروشان راسته کتاب، مافیا هستند، خودشان کتاب تامین می‌کنند و می‌فروشند.
وی با بیان این مطلب که ناشران دانشگاهی، مظلوم‌ترین بخش نشر کشور هستند، درباره خرید کتاب دانشگاهی از سوی وزارت فرهنگ گفت: کتاب دانشگاهی باید از سوی وزارت فرهنگ خریداری شود. چرا کتاب دانشگاهی نباید در کتابخانه عمومی وجود داشته باشد؟ انچه مانع خرید کتاب دانشگاهی از سوی ارشاد می‌شود، آیین‌نامه خرید کتاب است که اجازه اجرای این حمایت را نمی‌دهد.
مدیر انتشارات شهرآب بر رتبه‌بندی ناشران برای سامان‌دهی حمایت‌ها تاکید و بیان کرد: امکانات و تسهیلات باید به ناشران فعال و باکیفیت، پرداخت شود که با رتبه‌بندی آنها نشر سامان‌دهی خواهد شد.
تورانیان در ادامه بر رفتار برخی استادان دانشگاه به‌عنوان یکی از عوامل اصلی بی‌توجهی دانشجویان به کتاب و تقویت جزوه‌نویسی اشاره و بیان کرد: با تفاهم‌نامه ارشاد و وزارت علوم زمینه برچیده شدن جزوه‌نویسی و کپی فراهم خواهد شد.
نظر شما