به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ کتاب «اصول طراحی معماری به جهت ارتقاء حس مکان در منظر نابینایان» با رویکردی نوآورانه به چالش‌های معماری در ایجاد فضاهای ادراکی برای نابینایان پرداخته و سعی در جلب توجه به نیازهای حسی و ارتباطی این گروه دارد.

در جهانی که حواس پنجگانه نقش مهمی در شناخت محیط اطراف ایفا می‌کنند، کتاب به‌ویژه بر اهمیت معماری منظر در دنیای نابینایان تاکید دارد. نابینایان به دلیل محدودیت‌های بینایی، از بسیاری از زیبایی‌های بصری محروم‌اند و این کتاب، از حس مکان به عنوان عاملی کلیدی برای ایجاد پیوند عاطفی و ادراکی با محیط پیرامون بهره می‌برد. نویسندگان به پدیدارشناسی حس مکان پرداخته و با تحلیل روان‌شناسی محیطی، ویژگی‌های ادراک مکان در میان نابینایان را واکاوی می‌کنند.

یکی از نکات مهم کتاب، توجه به دیدگاه پدیدارشناسان و معماران بزرگی چون نوربرگ شولتز است که بر نقش شخصیت‌های محیطی در حس مکان تاکید دارد. نویسندگان توضیح می‌دهند که حس مکان چگونه به واسطه عناصر و نشانه‌های حسی در محیط‌های خاص برای نابینایان ایجاد می‌شود. در این میان، شهر اصفهان به عنوان یکی از نمونه‌های معماری با ارزش معرفی شده است که باوجود برخورداری از جلوه‌های دیداری ویژه، نابینایان به دلیل عدم دسترسی به بسیاری از این جلوه‌ها، از تجربه‌ای متفاوت محروم‌اند. کتاب پیشنهاد می‌کند که با طراحی عناصری ویژه برای ادراک غیر بصری، امکان آشنایی و احساس ارتباط بیشتری برای نابینایان با محیط‌های شهری فراهم شود.

ساختار کتاب به هفت بخش عمده تقسیم شده است که از تعاریف اولیه نابینایی و مشکلات مرتبط با آن آغاز شده و به مفهوم حس مکان و منظر نابینایان می‌پردازد. از جمله مباحث اصلی می‌توان به «تعریف نابینایی»، «رشد تکاملی احساس و ادراک»، «حواس پنج‌گانه»، «تصویرسازی ذهنی» و «نشانه‌های محیطی» اشاره کرد. همچنین «عوامل شکل‌دهنده حس مکان»، «طراحی باغ برای افراد نابینا» و «روش‌های تحریک حواس در فضاهای شهری برای نابینایان» از دیگر موضوعات کلیدی کتاب است.

بخش دیگری از کتاب به معرفی نمونه‌های عملی و پروژه‌هایی از جمله مجتمع نابینایان شهید محبی و مرکز نابینایان مکزیکو سیتی اختصاص دارد که هر یک با رویکردی نوین، فضاهایی را برای درک بهتر نابینایان از محیط طراحی کرده‌اند. هدف این پروژه‌ها، ایجاد محیط‌های ادراکی است که حس مکان را در نابینایان تقویت کرده و آن‌ها را قادر به شناخت بهتر محیط اطراف خود می‌کند.

در فصل‌های پایانی، اصول طراحی، ضوابط و استانداردهای لازم برای خلق فضاهای قابل دسترس برای نابینایان آورده شده است. این موارد شامل راهکارهایی برای رفع موانع معماری، طراحی پیاده‌روها، مبلمان شهری مناسب و مسیرهای حرکتی است. در نهایت، کتاب با ارائه یک چارچوب طراحی و آنالیز فرآیندها، به معماران و طراحان کمک می‌کند تا به طراحی محیط‌هایی بپردازند که تجربه‌ای فراگیر و انسانی را برای همه اقشار، به ویژه نابینایان، ممکن سازد.

این کتاب با نگرشی عمیق به نیازهای حسی و ادراکی نابینایان، الگویی جامع برای طراحی محیط‌هایی ارائه می‌کند که از طریق ایجاد حس مکان، تعلق خاطر و ارتباط بیشتری با طبیعت و محیط شهری برای این گروه فراهم می‌آورد.

کتاب «اصول طراحی معماری به جهت ارتقاء حس مکان در منظر نابینایان» با نگاهی جامع و رویکردی کاربردی، معماران و طراحان را به طراحی محیط‌هایی دعوت می‌کند که نه تنها زیبا بلکه فراگیر و قابل‌درک برای نابینایان باشند. در این اثر، نویسندگان با تمرکز بر محدودیت‌های حسی و چالش‌های حرکت نابینایان، راهکارهایی ارائه داده‌اند که با استفاده از دیگر حواس مانند شنوایی، لامسه و بویایی حس مکان را برای آن‌ها تقویت کند.

یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بررسی، مفهوم «حس مکان» و نقش آن در ارتقای تعامل فرد با محیط است. نویسندگان با ذکر مثال‌هایی از طراحی‌های موفق برای نابینایان در سراسر جهان، به اصول و جزئیاتی اشاره می‌کنند که می‌تواند نابینایان را از حاشیه به مرکز جامعه منتقل کند. از این رو، مباحثی همچون نشانه‌های حسی در فضاهای عمومی، مسیرهای دسترسی مناسب و همچنین مصالح و طراحی‌های خاص برای تحریک حواس دیگر، به‌طور کامل در کتاب بررسی شده‌اند.

این کتاب با ارائه‌ی نمونه‌های موردی و مطالعات تطبیقی، همچون مجتمع نابینایان شهید محبی و مدرسه نابینایان مریلند، تلاش دارد به معماران و طراحان شهری نشان دهد که چگونه می‌توانند محیط‌هایی طراحی کنند که به جای ایجاد حس انزوا، حس تعلق و تعامل را در نابینایان برانگیزد. «اصول طراحی معماری به جهت ارتقاء حس مکان در منظر نابینایان» اثری تأمل‌برانگیز برای طراحان و معماران است که به دنبال خلق فضاهایی هستند که تجربه‌ی متفاوت و منحصربه‌فردی را برای همه افراد، به ویژه نابینایان، رقم بزند.

کتاب «اصول طراحی معماری به جهت ارتقا حس مکان در منظر نابینایان» نوشته گل ناز صابری در نوبت اول ۱۴۰۳ با ۱۰۰۰ نسخه در ۱۷۴ صفحه به قیمت ۱۹۰ هزار تومان به همت انتشارات آموزشی تالیفی ارشدان منتشر شده است.