به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «هفتاد و سومین» نشست «سفرنامه‌ها و جغرافیای تاریخی طبیعی فرهنگی» با حضور دکتر کیوان لطفی، کارشناس ارتباطات و رسانه با موضوع، سفرنامه به مثابه یک رسانه، برگزار شد. مجتبی گهستونی بنیانگذرا و مسئول جلسات سفرنامه‌خوانی و نگین عباسی دبیر این رویداد به نمایندگی از طرف انجمن دوستداران زیست بوم کهن زاگرس برگزارکننده نشست‌های «سفرنامه‌ها و جغرافیای تاریخی طبیعی فرهنگی خوزستان» هستند.
در نشست «سفرنامه به مثابه یک رسانه»، کیوان لطفی با تاکید بر اینکه «سفرنامه: یک ژانر متنی و روایت‌محور» است به بازنمایی تجربیات فردی، مشاهدات عینی و برداشت‌های ذهنی نویسنده از مکان‌ها، فرهنگ‌ها، جوامع و موقعیت‌های سفراشاره کرد و گفت: «سفرنامه، از یک سو به‌عنوان منابع تاریخی، جغرافیایی، انسان‌شناختی عمل می‌کنند و از سوی دیگر، بازتاب‌دهنده هویت، نگرش، و سوگیری‌های نویسنده‌اند. سفرنامه می‌تواند به‌عنوان یک رسانه بین‌متنی و بین‌فرهنگی شناخته شود که نقش واسط میان نویسنده و مخاطبان را ایفا می‌کند و اطلاعات، ارزش‌ها و دیدگاه‌های فرهنگی را به شکلی روایی و گاه تعلیمی منتقل می‌سازد.»
این کارشناس ارتباطات و رسانه با اشاره به سبک‌شناسی و زبان‌شناسی سفرنامه‌ها، اظهار داشت: «سفرنامه ترکیبی از گفتمان توصیفی، تفسیری و تحلیلی است که گاه با عناصر ادبی و هنری آمیخته می‌شود. سفرنامه‌ها ممکن است به شکل مستقیم (ثبت وقایع روزمره) یا غیرمستقیم (روایت بازنگری‌شده) تدوین شوند. سفرنامه یک فرم نوشتاری چندوجهی است که در آن تعامل میان تجربه زیسته، بازنمایی روایت‌محور، و انتقال اطلاعات، آن را به یک ابزار قدرتمند برای مستندسازی و تحلیل تبدیل می‌کند.»
وی با تاکید بر اینکه سفرنامه‌ها نوعی رسانه‌گری و انتقال تجربیات را بر دوش می‌کشند اظهار داشت: «سفرنامه‌ها به مثابه رسانه‌هایی عمل می‌کنند که تجربیات فردی مسافران را به صورت مستند و داستانی به دیگران منتقل می‌کنند. این انتقال می‌تواند شامل اطلاعات جغرافیایی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی باشد. از این منظر، سفرنامه‌ها ابزاری برای پر کردن شکاف‌های دانشی میان جوامع مختلف هستند.»
کیوان لطفی با اشاره به ارتباط بینافرهنگی سفرنامه‌ها که نقش مهمی در برقراری ارتباط میان فرهنگ‌های مختلف دارند یادآور شد: «مسافران از طریق توصیف آداب و رسوم، شیوه‌های زندگی و ارزش‌های جوامعی که به آن‌ها سفر کرده‌اند، بستری برای آشنایی و درک متقابل فراهم می‌کنند. این ارتباط بینافرهنگی، به‌ویژه در دوران پیش از فناوری‌های ارتباطی مدرن، یکی از معدود ابزارهای مؤثر برای گسترش آگاهی جهانی بوده است.»
وی از سفرنامه‌ها به عنوان ابزاری برای مستندسازی تاریخی و جغرافیایی یادکرد و گفت: «سفرنامه‌ها به عنوان ابزار مستندسازی، اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت جغرافیایی، معماری، محیط زیست، و حتی شرایط سیاسی و اقتصادی جوامع در دوران خاص ارائه می‌دهند. این مستندات می‌توانند منابعی مهم برای پژوهش‌های تاریخی، جامعه‌شناختی، و انسان‌شناختی باشند.»
این کارشناس ارتباطات و رسانه بیان کرد: «سفرنامه‌نویسی یک ابزار ارتباطی است که به نویسنده اجازه می‌دهد نه‌تنها تجربیات خود را به دیگران منتقل کند، بلکه از طریق بازبینی و تحلیل تجربیات خود، به رشد فردی دست یابد. از سوی دیگر، این نوشته‌ها می‌توانند الهام‌بخش دیگران برای سفر، کشف، و یادگیری باشند.»
کیوان لطفی به اهمیت ادبیات و روایت‌پردازی در سفرنامه‌ها اشاره کرد و گفت: «از منظر ادبی، سفرنامه‌ها ابزاری برای روایت‌پردازی هستند که می‌توانند ساختارهای زبانی و بیانی جدیدی را در فرهنگ‌های مختلف ایجاد یا تقویت کنند. زبان به کار رفته در سفرنامه‌ها، ارتباط میان نویسنده و مخاطب را تسهیل می‌کند و بر چگونگی ادراک مخاطب از جوامع دیگر تأثیر می‌گذارد.»
وی در ادامه به بازنمایی واقعیت در سفرنامه‌ها که یکی از موضوعات کلیدی در تحلیل این آثار است اشاره کرد و افزود: «سفرنامه‌ها نه تنها روایت‌های شخصی نویسنده‌اند، بلکه می‌توانند سازوکارهای اجتماعی و فرهنگی خاصی را بازتاب دهند یا حتی بازآفرینی کنند. برای تشریح این گزاره با تکیه بر نظریه‌های علوم اجتماعی و ارتباطات، می‌توان از زاویه نظریه بازنمایی، نظریه گفتمان، نظریه ساخت اجتماعی واقعیت، نظریه بازتاب‌گرایی، رسانه‌گری و نظریه روایت به آن پرداخت.
لطفی در ادامه به نقش سفرنامه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی پرداخت و گفت: نظریه تزریق سرنگی، نظریه گفتمان، نظریه کاشت، نظریه برجسته‌سازی، نظریه ساخت اجتماعی واقعیت، نقش هژمونیک سفرنامه‌ها، قدرت نرم و سفرنامه‌ها، نظریه جهانی‌شدن و سفرنامه‌ها مواردی است که می‌توان برای تشریح این گزاره به آن‌ها تکیه کرد.
وی ادامه داد: سفرنامه‌های اروپاییان درباره شرق در دوران استعمار، افکار عمومی غرب را نسبت به «عقب‌ماندگی» یا «عجایب» شرق شکل داد و زمینه‌ساز گفتمان شرق‌شناسی شد. سفرنامه‌های متعددی که درباره «وحشی بودن» بومیان آمریکا یا «رمزآلود بودن» شرق نوشته شدند، به مرور باعث شکل‌گیری تصاویری ثابت و اغراق‌آمیز در ذهن مخاطبان شدند.
این کارشناس افزود: سفرنامه‌ها ابزارهای قدرت نرم هستند که می‌توانند تصویر یک کشور یا فرهنگ را در افکار عمومی بهبود بخشند یا تخریب کنند. این آثار، علاوه بر روایت تجربه‌های شخصی، بخشی از دیپلماسی فرهنگی غیررسمی به شمار می‌روند. سفرنامه‌های مدرن که به طبیعت، تاریخ، و فرهنگ کشورهای خاص می‌پردازند، می‌توانند در جذب گردشگران و ایجاد دیدگاه‌های مثبت درباره آن کشورها مؤثر باشند.
وی در پایان سخنانش گفت: آینده سفرنامه‌نویسی در تقاطع فناوری، فرهنگ، و ارتباطات شکل می‌گیرد. این تحول شامل ادغام فناوری‌های پیشرفته مانند واقعیت مجازی، هوش مصنوعی، و اقتصاد دیجیتال با نیازهای فرهنگی و اجتماعی مخاطبان خواهد بود. اگرچه این پیشرفت‌ها فرصت‌های زیادی برای بازنمایی بهتر تجربیات سفر فراهم می‌کنند، چالش‌هایی مانند اخلاق بازنمایی، تجاری‌سازی بیش‌ازحد، و محدودیت‌های قانونی نیز وجود خواهند داشت. سفرنامه‌نویسی آینده، عرصه‌ای چندوجهی و پیچیده خواهد بود که در آن خلاقیت، فناوری، و ارزش‌های اجتماعی نقشی محوری ایفا می‌کنند.
نظر شما