به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، اول خردادماه 98 در گزارشی نوشتیم که «بازارچه کتاب گلستان که روزگاری قرار بود مرکز اصلی فروش کتاب در مشهد باشد، نشان می‌دهد که غرفه داران در این بازارچه در حال تخیله و جمع‌آوری کتاب‌های خود هستند.» (اینجا)

همان روزها که از کرونا و محدودیت‌هایش خبری نبود، خبرهای تایید شده و نشده‌ای منتشر می‌شد که گویا قرار است مدیریت این بازار از بخش فرهنگی شهرداری به حوزه معاونت اقتصادی منتقل شود و از کتاب به خیابان غذا تغییر مسیر دهد که معاونت اقتصادی شهرداری مشهد بلافاصله پنجم خرداد 98 با انتشار خبری روی سایت خود از «تاکید شهردار مشهد بر حفظ هویت فرهنگی بازارکتاب گلستان به عنوان یک گذر با حیات زنده شهری» خبر داد.

مهدی نعمتی خیرآبادی، رئیس اداره سرمایه‌گذاری‌های نوین این معاونت در آن خبر عنوان کرد بود: گذر فرهنگی گلستان مجموعه‌ای است که به همت شهرداری مشهد و در راستای تبدیل شدن به یک گذر فرهنگی کتاب ایجاد شده و در اختیار اهالی فرهنگ قرار گرفته است. ضمن تلاش‌های بسیاری که در ادوار مختلف جهت رونق این مجموعه صورت گرفته، در این دوره شهرداری مشهد با رویکرد صرفا محوریت کتاب، صنایع فرهنگی و هنری و نه درآمدزایی در رونق بخشی این مجموعه گام برداشته است.

شهرداری مایل است این نقطه «فرهنگی‌تر» شود
به گفته وی، موقعیت مکانی این مجموعه و کیفیت ساخت آن در طول زمان، سازه و کالبد این مجموعه را دچار فرسودگی و آسیب‌های متعدد کرده و فرونشست‌هایی را در محدوده بازار ایجاد کرده بود. سازمان آتش‌نشانی بارها از طریق مکاتبات و ارسال اخطار به مدیریت بازار، جابه‌جایی کسبه و انجام عملیات عمرانی جهت اصلاح وضع موجود و پیشگیری از بروز حوادث احتمالی اعلام کرده بود. به لحاظ اهمیت موضوع اولویت حفظ جان شهروندان و کسبه این بازار، نیاز به مقاوم‌سازی و بازپیرایی در این محدوده دوچندان شد. همچنین شهرداری اگر به‌دنبال سود اقتصادی از این راسته بازار بود، می‌توانست آن را به سرمایه‌گذاران با نگاه صرفا تجاری واگذار کند؛ اما شهرداری مایل است این نقطه فرهنگی شهر روز به روز سرزنده و فرهنگی‌تر شود.

 
رئیس اداره سرمایه گذاری‌های نوین شهرداری مشهد همچنین گفته بود: انتخاب یک پژوهشکده با سابقه قابل قبول در موضوعات فرهنگی و با موضوع سرمایه گذاری در زمینه بهسازی، تجهیز، راه اندازی و بهره‌برداری از «گذر فرهنگی گلستان» در مدت زمان مشخص بدون دریافت اجاره بها و صرف هزینه در بخش‌های مطالعاتی، اجرایی و مقاوم‌سازی این محدوده گواه این موضوع است. سرمایه‌گذار پس از تحویل عرصه پروژه، نسبت به ارائه پیشنهادات طراحی در قالب الزامات تعیین شده وپس از تایید شهرداری اقدام خواهد کرد، لذا طرح موضوعات غیرکارشناسی به دور از اطلاعات کافی در این خصوص دور از اخلاق حرفه‌ای خواهد بود.

بازارچه بیش از 500 روز است که خاک می‌خورد
از آن تاریخ تاکنون برای این گذر و بازارچه باسابقه که در مرکز شهر مشهد و در حوالی مراکز متعدد فرهنگی و کتابفروشی‌ها و درواقع در میان اهالی کتاب شهر قرار گرفته، ظاهرا فکری نشده؛ یا فکر شده و اجرا نشده است و یا احتمالا کرونا باعث شده که پیگیری این پروژه همچنان به سامان نرسد.

سابقه این مکان با یک جستجوی ساده مشخص می‌کند که در سال‌های نه‌چندان دور، مکانی تجاری برای بانوان سرپرست خانوار به نام «بازار خاتون» بود که بعدها به «بازارچه کتاب گلستان» تبدیل شد و گذر زمان و مشکلاتی که کتابفروشان با آن در این محل دست و پنجه نرم می‌کردند، کم کم رونق را از این محل بُرد و حالا هم دیگر تقریبا بیش از 500 روز است که چراغ غرفه‌های این بازار که از قبل کم‌سو بود، دیگر خاموشِ خاموش است.

وعده‌ای که پس از یک سال هنوز خبری از تحقق آن نیست!
دی‌ماه پارسال پس از اینکه حدود 7 ماه از تخیله‌ی به‌نوعی اجباری کتابفروش‌ها توسط شهرداری از این بازار گذشت، این سوژه را که برای اهالی کتاب مشهد دارای اهمیت است، پیگیری کردیم و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد با بیان اینکه «بازارچه کتاب گلستان» با قرار گرفتن در منطقه تاریخی و فرهنگی شهر و اتصال آسان به بافت مرکزی شهر، ظرفیت ایجاد و تشکیل یک هسته فرهنگی را دارد، وعده احیای این محل را داد. وعده‌ای که حالا پس از یک سال از اعلام آن، خبری از تحقق‌اش نیست.

احسان اصولی البته موضوع امنیت و پایداری بخش‌هایی از بازار را هم گوشزد کرد و تاکید داشت: نکته حائز اهمیت این است که بازار کتاب گلستان به دلیل قرار گرفتن روی کال قره خان، در خطر است، حتی در بخش‌هایی از این بازار، ما شاهد نشست زمین نیز بودیم. از طرفی تا عمق 15 متر در زیر گذرگاه این مجموعه، که محل رفت و آمد مردم است، خاک دست‌ریز ریخته شده که این خود نشست‌هایی را در پی دارد و ایمنی آنجا را با مخاطره روبه‌رو می‌کند.

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد با اشاره به اینکه سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری به‌تنهایی امکان و اعتبار بازسازی مستقیم این مکان را نداشت و تصمیم گرفتیم با یک مدل اقتصادی به سمت بازسازی این مکان پیش برویم، اذعان کرد: سازمان اقتصادی شهرداری نیز برای واگذاری این مجموعه به سرمایه‌گذار خصوصی، چند فراخوان صادر کرد که در طی این فراخوان‌ها از میان چند مجموعه متقاضی، یک مجموعه با سابقه‌ی کار و دغدغه فرهنگی به نام «پژوهشکده ثامن» انتخاب شد.

وی در ادامه هم گفت: در واقع بهره‌بردار آنجا سرمایه‌گذاری است که فعالیت‌های فرهنگی انجام می‌دهد اما قرارداد آن با حوزه اقتصادی بسته می‌شود، چراکه بحث قرارداد با سرمایه‌گذار در حوزه اقتصادی تعریف می‌شود اما کارکردش کاملا فرهنگی است و موضوع قراردادی که منعقد می‌شود، فعالیت فرهنگی در حوزه کتاب است. حتی ما این تکلیف را هم کردیم که قبل از نهایی شدن قرارداد در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی دیده و تایید شود.

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر مشهد، اضافه کرد: قرارداد شهرداری با پژوهشکده ثامن، مراحل قانونی خود را طی کرده است، اما قبل از تحویل محل باید بازار کتاب ایمن‌سازی شود؛ بر همین اساس سازمان عمران شهرداری با به‌کارگیری مشاوران خود، چندین سناریو برای پایدارسازی این محل پیش بینی کرده است تا پس از پایدارسازی به سرمایه‌گذار تحویل داده شود.

صورت مسئله پاک شده است؟!
اما حمیدرضا محروقی، رییس پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن که از آن به عنوان بهره‌بردار آینده «بازار کتاب گلستان» یاد شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا گفت: صحبتی که با ما به عنوان پژوهشکده شده بوده، این بود که کار فرهنگی این معبر را انجام دهیم.

وی با اشاره به اینکه طبق اعلام شهرداری گویا آن محل دارای چالش فنی و سازه‌ای است، افزود: قرار بوده که از طرف شهرداری این مشکل برطرف شود تا سپس پژوهشکده بتواند فعالیت خود را آغاز کند.

محروقی با بیان اینکه هنوز هیچ صحبت نهایی انجام نشده است و گویی صورت مسئله موضوع پاک شده است، گفت: با پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن هیچ صحبتی برای ادامه کار نشده است.

رییس پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن با اظهار بی‌اطلاعی از آینده معبر بازار سابق کتاب گلستان مشهد و اینکه قرار است توسط چه مجموعه‌ای یا چه فعالیتی در آنجا صورت بگیرد، تاکید کرد: این موضوع رو باید همکاران شورای شهر و شهرداری پاسخگو باشند.
 
تاکنون اقدام خاصی برای بازار کتاب گلستان انجام نشده است
عابس قدسی، مدیر و موسس کافه کتاب آفتاب که به نوعی تنها بازمانده بازار کتاب گلستان است و همچنان با وجود مشکلات این بازار و کرونا، چراغ این کتابفروشی قدیمی را روشن نگه داشته است، در گفت‌گو با خبرنگار ایبنا با انتقاد از اینکه حدود دو سال است که این فضا کاملا رها شده است، گفت: در این مجموعه با مشکل امنیت و نظافت و همچنین به‌دلیل اختلافات شهرداری و آب و فاصلاب، با قطعی آب در برخی از ایام روبه‌رو هستیم.

وی با بیان اینکه سال گذشته یک سری وعده و وعید داده شد که قرار است اینجا مقاوم‌سازی شود، افزود: تاکنون اقدام خاصی در این راستا انجام نشده است. البته به تازگی اقداماتی در خصوص کانالی در ابتدای بازار در حال انجام است اما به‌شکلی نیست که حس شود قرار است اتفاق خاصی بیفتد.
 

 
 

وقتی شورا و شهرداری مشهد دوست ندارند پاسخگو باشند!
پیگیری‌های ما برای مصاحبه و گفتگویی کوتاه و درج پاسخ شهرداری و شورای اسلامی شهر مشهد به نتیجه کاملی نرسید. به‌طوری‌که پس از بارها تماس با «امیرسیاوش حجازی» مدیرعامل سازمان عمران شهرداری مشهد، «احسان اصولی» رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر، «محمدمحسن مصحفی» رییس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد و «صدرا یوسفی» معاون سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد، هیچکدام به نتیجه نرسید و این افراد یا پاسخ ندادند یا به محض اطلاع از موضوع، تلفن‌شان از دسترس خارج شد و «مهدی نعمتی خیرآبادی»، رئیس اداره سرمایه‌گذاری‌های نوین معاونت اقتصادی شهرداری مشهد تنها فردی بود که از حوزه مدیران شهری پاسخگوی ما شد.

وی در گفتگو با خبرنگار ایبنا مدعی شد کار فنی و مقاوم‌سازی مجموعه بازار گلستان شروع شده است و در این ارتباط، گفت: کارهایی برای مرمت کانال آب در این مکان انجام شده و ادامه کار که عملیات روبنایی است، تا پایان امسال به اتمام می‌رسد.

به گفته رئیس اداره سرمایه‌گذاری‌های نوین معاونت اقتصادی شهرداری مشهد، تاخیر و تعویق در بهره‌برداری کامل از این پروژه به‌دلیل یک سری از مشکلات همچون طراحی، هماهنگی، ردیف بودجه و ... بوده است.
 
سال آینده فعالیت‌های کتاب گلستان شروع می‌شود
خیرآبادی با تاکید بر این نکته که کار عملیاتی پروژه، مقاوم‌سازی و روبنایی بازار کتاب گلستان تا پایان امسال تمام می‌شود، همچنین وعده داد: سال آینده فعالیت‌های فرهنگی با محوریت کتاب در بازار کتاب گلستان شروع می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه تغییری در موضوع فعالیت ایجاد نشده است، گفت: موضوع فعالیت بازار گلستان و مجموعه همان فرهنگی خواهد بود و‌ موضوع کتاب همچنان پابرجاست.

این مقام مسئول در شهرداری مشهد در خصوص اینکه پژوهشکده ثامن عنوان کرده که با این مجموعه صحبتی در مورد اقدامات فرهنگی انجام نشده است، افزود: ممکن است شهرداری خودش در این قضیه ورود داشته باشد.

رئیس اداره سرمایه‌گذاری‌های نوین معاونت اقتصادی شهرداری مشهد با اظهار بی‌اطلاعی از اینکه پژوهشکده ثامن یا مجموعه دیگری قرار است بازار کتاب گلستان را مدیریت کند، افزود: در اصل موضوع و فرآیندی که در گذشته تصمیم گرفته شده، هیچ تغییری رخ نخواهد داد.
 
پروژه نگاه ویژه آقای شهردار را می‌خواهد
قرار گرفتن بازارچه‌ای به نام بازار کتاب گلستان در بافت مرکزی و فرهنگی شهر، بدون تردید ظرفیت گسترده‌ای در تبدیل شدن به یک نمایشگاه دائمی کتاب در مشهد، محل اصلی تردد اهالی قلم و خدمتگزاران حوزه کتاب و پاتوق‌های فرهنگی اهل ادب و دوستداران کتاب دارد؛ به‌طوری که در همین محل همچنان یکی از قدیمی‌ترین کافه کتاب‌های مشهد همچنان پابرجاست و اگر کرونا بگذارد، قطعا گعده‌های ممتاز و مناسب حوزه کتاب چراغ بازار گلستان را روشن نگه خواهد داشت.

نبود تبلیغات مناسب، اوضاع وخیم و نابسامان صنعت نشر، سرانه پایین مطالعه، بی‌مهری مسئولان و نداشتن یک متولی متخصص و مشخص، شاید دلایلی برای شکست بازارچه کتاب گلستان در گذشته بوده باشد؛ اما اینکه بیش از 500 روز است این مجموعه تخیله شده و همچنان خاک می‌خورد، برای شهرداری مشهد که به‌اذعان کارشناسان پروژه‌های عمرانی مختلفی همچون پل، تقاطع غیرهمسطح، بوستان، آسفالت، بلوار و ... را با سرعت و دقت در حال پیش بردن است، کارنامه مناسبی در حوزه فرهنگی نیست.

به نظر می‌رسد باید شهردار جوان مشهد وارد گود این پروژه هم بشود و خودش عنان کار را در این ماه‌های پایانی خدمت به دست بگیرد و تابلوی روزشمار افتتاح مجدد «بازار کتاب گلستان» را مانند بسیار دیگری از پروژه‌های عمرانی شهر روشن کند.