به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، همايش بين‌المللي «هزاره شاهنامه» به مناسبت ثبت هزارمين سال سرايش شاهنامه در يونسکو از سوي فرهنگستان زبان و ادب فارسي 24 و 25 ارديبهشت در تالار محتشم بنياد ايران‌شناسي برگزار شد و عصر ديروز برخي فردوسي‌شناسان، شاهنامه‌پژوهان و استادان زبان و ادبيات فارسي حاضر در اين همايش از نسخه شاهنامه شاه تهماسب ديدن كردند.
در اين همايش دو روزه 33 سخنران از 9 كشور درباره شاهنامه و سراينده آن فردوسي سخن گفتند و بازديد از شاهنامه شاه تهماسب به‌نوعي پايان بخش اين همايش دو روزه بود.
شاهنامه شاه تهماسب در سال 928 هجري قمري توسط شاه اسماعيل صفوي براي پيشكش به فرزندش تهماسب ميرزا سفارش داده شد. خوشنويسي و نگارگري اين اثر نزديك به بيست سال زمان برد (تا سال 950 هجري قمري). اين دست‌نويس در ابعاد 47 در 32 سانتي‌متر و در بردارنده 759 برگ و 258 نگاره است. 118 نگاره آن در ايران و ديگر نگاره‌ها در موزه‌هاي جهان نگهداري مي‌شود.
شاهنامه تهماسبي را بايد وابسته به مكتب نگارگري تبريز دانست. اين مكتب برپايه دست‌آوردهاي هنري پيش از صفويان و به ويژه مكتب شكوهمند هرات پديد آمد. اوج اين هنر به نيمه دوم فرمانروايي شاه تهماسب صفوي (984 – 975 هجري قمري) بازمي‌گردد.
شاهنامه تهماسبي در حقيقت حاصل تلاش جمع کثيري از هنرمندان نظير ميرمصور، مير سيدعلي (پسر ميرمصور)، آقاميرک، ميرزا علي (پسر سلطان محمد)، دوست محمد، مظفرعلي و... است. سرپرستي اين کار در ابتدا با «سلطان محمد»، نگارگر برجسته و استاد همام دوران بود.
تاريخ آغاز شاهنامه تهماسبي به دوره سلطنت شاه اسماعيل صفوي، احتمالا به سال ٩٢٨ هجري قمري يعني دو سال قبل از درگذشت شاه اسماعيل صفوي (٩٣٠ ه.ق) بازمي‌گردد. پس از شاه اسماعيل، پسرش تهماسب اول (٩١٩ تا ٩٨۴ ه.ق، که در زمان شاه شدن ١١ سال سن داشت) کار را دنبال کرد. کار تصويرسازي شاهنامه احتمالا ٢ سال به طول انجاميد.
اين اثر نفيس تا اوايل قرن نوزدهم در دربار عثماني بوده و ديگر خبري از آن به دست نيامده تا اين که در سال ١٩٠٣ ميلادي، ۱۲۸۲ خورشيدي در نمايشگاه آثار هنر اسلامي در موزه هنرهاي تزييني پاريس به نمايش گذاشته مي‌شود. صاحب آن در اين زمان «بارون دو روچيلد» (Baron Maurice de Rotschield) است.
در سال ١٩۵٩ ميلادي «آرتور هوتن پسر» (.Arthur Houghton, Jr)، صاحب کارخانه معروف بلورسازي کورنينگ (Corning Glass Works)، آن را از نوه «بارون دو روچيلد» خريداري مي‌کند. باتوجه به روحيه انحصارپسند و تفاخرطلب غربي‌ها، نام شاهنامه تهماسبي از روي آن برداشته شده و به عوض، نام خريدار آن (هوتن) جايگزين نام شاهنامه تهماسبي مي‌شود.
هوتن به هنگام تصاحب شاهنامه شاه تهماسبي، دست به يک جنايت بي‌سابقه فرهنگي مي‌زند. او ابتدا به بهانه عکس‌برداري از نگاره‌ها و نيز به نمايش گذاشتن آن، شيرازه شاهنامه را باز كرده و بخش‌هايي از آن را برگ برگ مي‌كند. هوتن که از ثروتمندان آمريکايي به شمار مي‌آيد و رييس هيأت مديره موزه متروپوليتن نيويورک است، براي فرار از ماليات‌هاي سنگين، 8٧٨ عدد از اين نگاره‌ها را به موزه متروپوليتن اهدا مي‌کند. وي بي‌توجه به اعتراضات و واکنش‌هاي بين‌المللي همچنان به مثله کردن شاهنامه و فروختن نگاره‌ها ادامه مي‌دهد و تعداد ۶١ نگاره را به موزه‌ها و مجموعه‌داران بين‌المللي مي‌فروشد.
چند سال قبل 118 برگ از شاهنامه نفيس شاه تهماسب به همت حسن حبيبي، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي، به موزه هنرهاي معاصر تهران منتقل شد. اين در حالي است که چندي پيش، تنها يک برگ از اين شاهنامه، در حراجي لندن دوازده ميليون دلار به فروش رفت.
سه‌شنبه ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۱۲:۳۱
نظر شما