به گزارش خبرگزاري کتاب ايران(ايبنا)، شناخت جنبش مشروطه مانند هر تغيير سياسي ـ اجتماعي ديگري، در گرو شناخت درست و دقيق زمينه، پيشينه و علل و اسباب آن است.
جنبش مشروطه ايران را نمي‌توان بدون توجه به ارتباط آن با روند عمومي تجدد در جهان جديد در نظر گرفت. در آن روند، پيدايش «دولت ـ ملت»، «حقوق بشر»، «برابري شهروندان»، «آزادي قلم، بيان، عقيده و اجتماعات» و... از جمله شاخصه‌هاي بسيار مهم و اساسي است. جدا از ريشه‌ها و پيشينه‌هاي كهن و باستاني پاره‌اي از آن مفاهيم و آموزه‌ها، خاستگاه آنها به معناي جديد كلمه، غرب جديد بود. از آنجا و به وسيله آنان بود كه اين مفاهيم اندك‌اندك به جاهاي ديگر سرايت و شيوع پيدا كرد و زمينه تحول و تجدد سياسي و اجتماعي را فراهم آورد.
اگر قرار باشد زمينه‌ها و اسباب و علل وقوع جنبش مشروطه در ايران را تقسيم‌بندي كنيم، در يك تقسيم‌بندي كلي و اوليه مي‌توان از علل و زمينه‌هاي دروني و بروني سخن گفت. علل دروني را مي‌توان به علل و عوامل مادي و معنوي يا فرهنگي تقسيم كرد و عواملي مانند شيوه توليد و نظام اقتصادي و اجتماعي را در زمره علل مادي و تحول فكري، سياسي و ديني و فرهنگ توده يا تحول روحي ـ رواني جامعه را در زمره علل معنوي يا فرهنگي دانست يا به تعبير ديگر، تغيير ذهنيت‌هاي جمعي را از جمله عوامل معنوي يا فرهنگي به شمار آورد.
عوامل بروني را نيز مي‌توان در عللي مانند تاثير حوادث، جريان‌ها و انقلابات ديگر كشورها و سرزمين‌ها در پيدايش و گسترش فكر نو ميان خواص و تجدد سياسي و مشروطه‌طلبي در ايران دانست يا در نقشه‌ها، برنامه‌ها و سياست‌هاي دولت‌هاي بيگانه كه به زعم بعضي، از جمله مهم‌ترين عوامل سبب‌ساز جنبش مشروطه بوده‌اند، جست‌وجو كرد.
برخورد ايران با مدنيت جديد غرب
بر اساس مطالب كتاب، برخورد ايران با تجدد غربي يا غرب جديد، از همان سرآغازهاي بيداري غرب از خواب هزارساله قرون وسطايي و پيدايش رنسانس و اكتشافات جغرافيايي و نهضت‌هاي اصلاح ديني و... آغاز شد؛ يعني از اوايل عصر صفوي و حتي روزگار پيش از آن.
در آن روزگار، ديار فرهنگ هنوز براي ايران شيعي و مسلمان، دارالكفر بود و تشبه به آن و اخذ و اقتباس از آن ناپسنديده و مكروه يا حتي نشانه بدديني يا بي‌ديني بود! هر چند در اواخر دوره صفوي و پيش از سقوط آن دولت ظاهرا متمركز و باشكوه، بودند انگشت‌شمار كساني كه از نظم، ترقي، عدل و قانون رايج و شايع در پاره‌اي جوامع غربي كمابيش آگاهي‌هايي به هم رسانيده، در قياس با استبداد، بي‌قانوني، ستم و بي‌نظمي شايع و حاكم در جامعه خويش نسبت به آن دريغ و حسرت مي‌خوردند، اما براي قاطبه اهل ايران، ديار فرنگ همچنان ناشناخته بود و شايسته تقليد يا اخذ و اقتباس نبود.
با سقوط صفويه، اين وضعيت درهم ريخت. از آن هنگام تا برآمدن دولت قاجار، به استثناي دولت مستعجل نادر و دوره كريم خان زند در فارس، ايران چند دهه آشوب، جنگ و جدال و ناامني شديد را تجربه كرده، به قهقهرا رفت و از توش و توان افتاد.
كتاب حاضر در پنج فصل به بازخواني جنبش مشروطيت در كشورمان مي‌پردازد. زمينه‌هاي جنبش مشروطه، ظهور مشروطيت، مجلس اول: مشروطيت در بحران، استبداد صغير و مجلس دوم، عناوين فصول پنجگانه اين اثرند.
چاپ نخست کتاب «جنبش مشروطه» با شمارگان 2500 نسخه، 224 صفحه و بهاي 35000 ريال راهي بازار نشر شد.
شنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۰ - ۱۶:۰۰
نظر شما