به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، اداره كل پژوهش نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور با همكاري اتحاديه انجمن‌هاي علمي دانشجویی كتابداري و اطلاع‌رساني ايران(ادکا) نشست «موانع استفاده از کتابخانه‌های عمومی» را عصر  چهارشنبه(18 آبان) در سالن کتابخانه پارک شهر تهران برگزار كرد. نوش‌آفرین انصاری و زهره میرحسینی استاداني بودند كه در اين نشست سخنراني كردند.

در ابتدای این نشست انصاری با اشاره به این‌که آخرین باري که در کتابخانه پارک شهر سخنرانی داشته به سال 42 بر می‌گردد، گفت: از آن زمان تا كنون اگر از من سوال شود که در حوزه کتابداری به چه حوزه‌ای علاقه‌مند هستم، قطعاً می‌گویم کتابداری عمومی؛ اگر چه من از سال 42 تا 78 سال‌ها درس مرجع را تدریس می‌کردم اما همواره کتابخانه‌های عمومی برای من ارزشمند بوده است. 

وي ادامه داد:اگر از من سوال شود که آیا به هدف خودم رسید می‌گویم بله؛ من در طي اين سال‌ها با همكاري ساير كتابداران در شوراي كتاب کودک به تجربه‌هاي ارزشمندي رسیدیم.
 
وی با اشاره به موانع استفاده از كتابخانه‌هاي عمومي گفت: در واقع اين موانع مسایلی است که باید برای آن‌ها به دنبال راه حل بود. نگاه من در این سخنرانی ناظر بر موسساتی است که مسوولیت شبکه‌ای دارند، مانند نهاد کتابخانه‌های عمومی كشور و شهرداری. این موسسات می‌توانند از تجربه نهادهای غیر دولتی مانند شوراي كتاب كودك استفاده کنند. 

مادر كتابداري نوين ايران در ادامه 12 نکته را درباره موانع استفاده از كتابخانه‌هاي عمومي به عنوان راه حل‌های نگرشی ارايه كرد.

وي به مخاطب به عنوان اولين نكته اشاره كرد و افزود: ما در کشف مخاطب کتابخانه عمومی گمگشته هستیم؛ مخاطب اصلي کتابخانه را باید خانواده دید. خانواده ناظر بر تولد کودک تا کهنسالی است به‌ويژه مادر و زن؛‌ این مادر و زن است که از یک طرف می‌تواند به سمت کودک و نوجوان حرکت کند و از طرف دیگر به سمت پدر، برادر يا شوهر برود. 

انصاري «مجموعه» را يكي ديگر از اين موارد عنوان کرد و يادآور شد: زمانی که گروه مخاطب را تعیین کردیم، مجموعه به خودی خود سالم می‌شود و از آسیب‌هایی مانند ورود کتاب ناسالم و خرید از ناشران دوست و ... جلوگیری می‌شود. بايد بگويم كه در حال حاضر به اندازه کافی کتاب‌های سالم غیر دانشگاهی و ساده براي خانواده به عنوان مخاطب داریم.
 
اين استاد كتابداري اضافه كرد: «آزادی عمل» يكي ديگر از اين نكات است؛ گاهی می‌گویند کتابخانه‌های عمومی کتابدار استخدام نمی‌کند، چون آن​ها لیسانس کتابداري ندارند و به طور مثال رشته‌هاي ديگر خوانده‌اند؛ از نظر من فرقی ندارد. کتابدار باید استقلال عمل داشته باشد و با توجه به فضایی که در آن کار می‌کند، بتواند پیشنهاد كتاب دهد یا کتابخانه را تزيین کند. 

وي تاكيد كرد: كتابدار بايد براي سازگاري با معیارهای لازم برای توسعه كیفی کتابخانه تلاش کند . کتابخانه عمومی باید با جامعه پیوند بخورد. 

انصاري با اشاره به «انعطاف در گسترش اندام‌ها» به چهارمين مورد اشاره كرد و گفت: کتابخانه‌ای که فقط چهار دیواری خودش باشد، در نگاه من کتابخانه خوبی نیست. باید به سمت استفاده از دیگر فضاها مانند زندان‌ها و کانون‌های اصلاح تربیت رفت. کتابخانه‌های شبکه‌ای بايد توان گسترش خدمات داشته باشند. يعني فرض کنید اگر یک کتابخانه دارید باید بتوانيد خدماتش را به یک خانه حمایتی در همان محله گسترش دهيد. 

اين دكتراي كتابداري همچنين «حضور مردم در ارايه خدمات» را به عنوان يكي ديگر از اين 12 مورد نام برد و تصريح كرد : هیچ پیوندی مهم‌تر از ارتباط با جامعه نیست. بحث دعوت از مردم برای مشارکت است. نیروی داوطلب باید مانند یک نیروی موظف در کتابخانه حضور داشته باشد. عادت مطالعه در جامعه وجود ندارد و کتابخوانی باید آموزش داده شود. ترویج خواندن نیز تنها با تشکيل گروه‌های کوچک در سطح جامعه شکل می گیرد چراكه مدیران ما مدیران کمی هستند نه کیفی. باید راه حل‌هایی که در نهادهای غیردولتی مانند شورای کتاب كودك وجود دارد، در اين زمينه اجرايي شود. 

وي با اشاره به «شکل انتقال کتاب» به عنوان هفتمين مورد،‌ بحث «آمورش ترویج‌گران» را مطرح كرد و افزود: ما نمی‌توانیم نیروی موظف کتابدار را به عنوان ترویج‌گرها مطرح كنيم. کتابخانه عمومی نباید به دانشجو سرویس بدهد، بلکه دانشگاه باید به دانشجو سرویس بدهد. کتابخانه‌های عمومی باید به زنان خانه‌دار سرویس بدهند و باید شرايطي فراهم شود كه یک زن خانه دار ديپلمه بتواند 10 ساعت در يك كتابخانه عمومي در نقش يك ترويج‌گر فعاليت كند.
 
انصاري در ادامه با بيان اين‌كه مدیران در طرحی که در ذهن من است،‌ باید جستجوگر باشند، گفت: مديران يكي ديگر از اين موارد هستند، آنها بايد شهامت خواستن در جامعه را داشته باشند. من نگاهم معطوف به خانواده است. 

وي پيشنهاد داد: مدیران کتابخانه‌های عمومی بايد از بانوان باشند. کتابخانه‌هایی که مدیرانشان مرد باشند به اهداف خود نمي‌رسند. 

اين استاد كتابداري «وضع آرامش شغلی» كتابداران را به عنوان يكي ديگر از اين نكات مطرح كرد و گفت: همکاران ما از سازمان مختلفي مانند کتابخانه‌های عمومی کشور و ... گله دارند و هیچ کتابداری را ندیدم که از این نابسامانی و بلاتکلیفی گله نداشته باشند. 

وي در ادامه با تاكيد بر اين‌كه کتابداری عمومی و اجتماعی باید در دانشگاه جدی گرفته شود، تصريح كرد: مادامی که اين درس تدریس نشود ما متفکران لازم در این زمینه را نخواهیم داشت. ما در دانشگاهمان به این رشته نیازمند هستیم. 

انصاري در ادامه سخنان خود بر استفاده از تجربیات نهادهاي غير دولتي تاكيد كرد و گفت: قطعا این مشاهده تجربيات سودمند خواهد بود،چون ما راه‌حل‌هاي منحصر به فردي را براي ترويج كتابخواني در شوراي کودک داریم.

زهره ميرحسيني، استاد كتابداري نيز با تاكيد بر اين‌كه نظام مدیریت مشارکتی در کتابخانه‌های ما وجود ندارد، گفت: سيستمي وجود ندارد كه فکر کتابدار را بگیرد و برنامه‌ریزی درست كند. اگر مدیران از بالا به پايين نگاه نكنند، مشکلات حل می‌شود.

میرحسینی با اشاره به تدريس گرايش كتابخانه‌هاي عمومي در دانشگاه گفت: ما گرايش کتابخانه‌های عمومی را در دانشگاه آزاد داریم و سعی کردیم در این دوره‌ها به دانشجويان بگوییم که چگونه کتاب‌های آسان تهیه کنند و در جامعه محلی خود فعال باشند.

وي ادامه داد: مشکل اینجاست که لیسانس کتابداری که ما آموزش داده شده و کار عملی کرده است، سر جای خود نیست. مشکل مدیریتی است، چراكه معتقدند هر کسی می‌تواند کتابدار باشد. در حالی‌که این کتابدارها فاقد مهارت‌های ارتباطی هستند اما ما درس ارتباط شناسی را در واحدها به دانشجويانمان تدريس مي‌كنيم.

اين استاد دانشگاه اضافه كرد: کتابدارها در کتابخانه‌های شهرداری با آزادی عمل بيشتري کار می‌کنند. حتي کساني را می‌شناسم که در مساجد فعال هستند. اما مشكل ما نگاه از بالاست که کتابدار سر جای خودش نيست و نمي‌تواند آزادي عمل داشته باشد. بنابراين دانش​آموختگان علاقه دارند اما این‌که چقدر جامعه بیرونی اجازه دهد نیز در اين ميان مطرح است.

مير حسيني با تاكيد بر اينكه نظام مدیریت مشارکتی در کتابخانه‌های ما وجود ندارد، گفت: سيستمي وجود ندارد كه فکر کتابدار را بگیرد و برنامه‌ریزی درست كند. اگر مدیران از بالا به پايين نگاه نكنند مشکلات حل می‌شود.

وي با اشاره به اين‌كه جامعه ما فرهنگي نیست و توده‌های آن با مطالعه آشنا نيستند، گفت: اين جامعه ضرورت مطالعه را حس نمی​کند، لذا ما مشکل فرهنگی داریم و باید ذهنیت افراد را نسبت به مطالعه تغيير دهیم.

وي تاكيد كرد: باید به آموزش جامعه توجه کنیم. برنامه‌های راديو و تلویزیون در این راستا نقش مهمی دارد. نهاد کتابخانه‌های عمومی كشور باید تفاهمنامه‌هایی را در این زمینه با سازمان صدا و سيما امضا کند و كتابخانه‌هاي ما در برنامه‌هايي معرفي شوند.

اين دكتراي كتابداري تصريح كرد: فرهنگ مراجعه به کتابخانه در کشور ما مشکل دارد؛ باید این فرهنگ را از طریق رسانه‌ها آموزش داد. البته از نظر عوامل درونی نیز مدیران و کارکنانی که در کتابخانه کار می‌کنند، نقش مهمی دارند. کتابدار روح کتابخانه است و کتاب‌هایی که در کتابخانه خوانده نمی‌شوند، کتابدار را نفرین می‌کنند.

اين مدرس دانشگاه با تاكيد بر اين‌كه به گروه‌های خاص مانند نابينايان و سالمندانمورد توجه نمي‌شود، افزود: این افراد نیاز اطلاعاتی دارند و این نیاز را کتابدار می‌داند و برطرف می‌کند، اگر در  جاي خود باشد.

وي يادآور شد: البته امکانات فناوری هم در همین راستا مهم است. ما از شبکه‌های اطلاعاتی استفاده نمی‌کنیم و پورتال کتابخانه‌ای نداریم که کتابخانه‌های ما در سراسر كشور از طريق آن با يكديگر در ارتباط باشند.

ميرحسيني تصريح كرد: مدیریت ریسک، مدیریت هزاره سوم است. باید به صورت علمی روی این مباحث کار شود و دوره‌های حین خدمت براي آموزش كتابداران گذاشته شود.