به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پنجم آذرماه ششمین سالگرد درگذشت مرتضی ممیز است. کسی که به او «پدر گرافیک ایران» لقب داده‌اند. ممیز در کنار کار گرافیک، تصویرگری بسیار برجسته بود و آثار او برای نشریاتی چون «کتاب هفته» و کتاب‌هایی چون «حقیقت و مرد دانا» در دهه‌های چهل و پنجاه همچنان در یادها مانده و جزو ماندگارترین و درخشان‌ترین نمونه‌های تصویرگری ایران هستند. به یادبود سالگرد درگذشت ممیز گفتگویی کرده‌ایم با ساعد مشکی، گرافیست، طراح جلد کتاب و ناشر، درباره جایگاه ممیز در عرصه تصویرگری، و همچنین وضعیت تصویرگری کتاب در حال حاضر.

مرتضی ممیز در مقام تصویرگر

مشکی می‌گوید: ممیز بیشتر طراح و تصویرگر مجلاتی چون «کتاب هفته»، «نگین» و «ایران آباد» بود و کارهای او در این مجلات همچنان جزو بهترین نمونه‌های تصویرگری بزرگسالان در نشریات است. تعداد تصویرگری‌های کتاب‌ او بسیار کم، اما درخشان است که از میان آن‌ها می‌توان به «حقیقت و مرد دانا» نوشته بهرام بیضایی اشاره کرد که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را در دهه ۵۰ منتشر کرد.

مشکی درباره جایگاه ممیز به‌عنوان یک تصویرگر می‌گوید: ممیز اگر کار تصویرگری را در سال‌های بعد ادامه می‌داد و تا این حد درگیر کار گرافیک و تدریس نمی‌شد امروز در قله تصویرگری دنیا ایستاده بود.

به اعتقاد او چندان نمی‌توانیم تاثیر تصویرگری‌های درخشان ممیز را امروز هم ببینیم. ممیز به‌دلیل پیشینه نقاشی‌اش دستی بسیار قوی داشت و طراح برجسته‌ای بود، به همین دلیل می‌توانست تصویرگری‌های متنوع و درخشانی انجام دهد اما امروزه بیشتر افراد صرفا گرافسیت هستند و توانایی طراحی بالای ندارند.

جایگاه ناشر در امر تصویرگری

ناشر آشنا به امر تصویرگری به‌زعم مشکی ناشری است که فرد باشعور و آگاهی باشد تا بتواند تشخیص دهد کدام طراح و تصویرگر برای یک کتاب مناسب است و کتاب را به او سفارش دهد. او می‌گوید: ما کمتر آدمی مثل مرتضی ممیز داریم که از پس همه‌کاری بربیاید. دیگر طراحان و تصویرگران هرکدام فقط در زمینه‌ای خاص می‌توانند آثار خوبی خلق کنند.

وی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین وظیفه ناشر تشخیص طراح مناسب برای یک کتاب است که متاسفانه امروز کمتر چنین ناشری داریم.

در پاسخ به این پرسش که آیا تصویرگری کتاب بزرگسالان می‌تواند در طول زمان برای یک ناشر هویتی خاص ایجاد کند، مشکی تاكيد مي‌كند: قطعا می‌تواند چنین باشد؛ همان‌طور که نمونه‌های جهانی‌اش بسیارند اما به باور  من در ایران وضعیت به این شکل نیست. البته در حوزه بزرگسال تصویرگری به کتاب‌هایی خاص محدود است، اما فرایند کار گرافیکی یک کتاب از صفر تا صد، طراحی جلد، صفحه‌آرایی و دیزاین، می‌تواند برای ناشر هویت‌ساز باشد.  امروزه خیلی راحت تمام کارها به یک گرافیست سپرده می‌شود و در تصویرسازی مجلات هم دست‌بالا چند کاریکاتور می‌کشند و بس. درنتیجه نمی‌توان انتظار داشت که با حاصل درخشانی روبه‌رو شویم.

وضعیت تصویرگری کتاب بزرگسالان در حال حاضر

به اعتقاد این گرافیست و ناشر در زمینه تصویرگری کتاب بزرگسالان، برخلاف کتاب کودکان (که کارهای خوب و زیادی انجام می‌گیرد) دچار ضعف‌های جدی هستیم. او علت رکود در تصویرگری کتاب را نبود فضای عرضه و تقاضا می‌داند و می‌گوید: وقتی ناشر آن‌قدر حرفه‌ای نیست که بتواند سفارش قوی و درست بدهد طبیعتا تصویرگری هم در کار نخواهد بود. اما مهم‌ترین مساله نبود طراحان قدرتمند است. امروز حتی در عرصه کتاب کودک هم که وضعیت بسیار بهتر است طراحان قدرتمند دهه‌های 40 و 50 مثل مثقالی و ممیز را نداریم  و حتی وقتی به عنوان یک ناشر سعی می‌کنید فضای یک اثر را به درستی به طراح منتقل کنید، در نهایت بازخورد چندانی مطلوبی دریافت نمی‌کنید.