خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) زهرا سلطان‌آبادی مدیر مدرسه ابتدایی پیشاهنگی از آموزش و پرورش منطقه یک تهران از جمله كساني است كه در اين زمينه كوشاست. وي علاوه بر شغل مدیریت، بیست سال است که به تدریس و ترجمه و تحقیق متدهای آموزشی و پرورشی سایر ملل مشغول است و در اين راه تجربيات زيادي كسب كرده است. وی، راز حفظ فرهنگ و روحيه كتابخواني را در آگاهی و علاقه‌مند كردن دانش‌آموزان مي‌داند. گفت‌وگويي كه مي‌خوانيد به همين موضوع مرتبط است.
خانم سلطان‌آبادی، به نظر شما ورود رایانه و بازي‌هاي رايانه‌اي به دنياي كودكان و نوجوانان چه‌قدر بر كيفيت و كميت کتابخوانی آن‌ها لطمه زده است؟
ـ سرگرمی‌های الکترونیکی جذابند و متاسفانه می‌توانند جایگزین موضوعات جدی مثل کتاب‌خواندن شوند چنان كه نگرانی بسیاری از خانواده‌ها در آموزش فرزندان هم از اين مساله ناشي مي‌شود. پدر و مادرها دوست دارند فرزندانشان علاوه بر بازی و سرگرمی، در درس‌ها و خواندن کتاب پیشرفت داشته باشند. دغدغه آموزگاران را نیز نبايد ناديده گرفت. ميزان تاثیرات روانی بازی‌های رايانه‌اي بر ذهن و روان بچه‌ها هنوز كاملا مشخص نشده است ولي مشخص است كه تاثير منفي دارد. امروزه مدیران آموزشی در مدارس تلاش می‌کنند علاوه بر ترویج کتابخوانی برای دانش‌آموزان، از اعضا خانواده نیز براي حفظ سنت دیرینه مطالعه کمك بگيرند.
امروزه ما به سهم خودمان بايد سعی کنیم دانش‌آموزان را با این امر مهم آشنا کنیم. شرکت دانش‌آموزان در نمایشگاه‌های کتاب، برگزاری مسابقه کتابخوانی در سطح مدرارس و معرفی کتاب در اعلامیه‌های دیواری در شکل‌هاي جذاب از نمونه کارهای فرهنگی است كه مي‌توان براي تشويق اين گروه سني به مطالعه بيشتر انجام داد. همچنين ايجاد کتابخانه‌ای دلباز و دلپذیر در بهترین مكان مدرسه به طوری‌که دانش‌آموزان بتوانند به‌راحتی در میان کتاب‌ها پرسه بزنند و کتاب مورد علاقه را خود و یا به کمک مشاور انتخاب کنند، اعطاي بن کتاب در قالب جایزه و برگزاري مسابقه‌های مرتبط با كتاب از جمله تمهيدات و تشويق‌هايي است كه مي‌تواند كارگشا باشد.
بنا به تجربه شما، آیا این مشوق‌ها و تمهيدات در عمل توانسته‌اند اشتياق دانش‌آموزان را براي مطالعه در پي داشته باشد؟
ـ بله، بسيار تاثير‌گذار بوده، وقتی ما صحبت از انس با کتاب و ترویج کتابخوانی می کنیم، باید این فضای دوستی و آشنایی با کتاب را ایجاد کنیم و حتما نتيجه آن را هم خواهيم ديد.
نقش آموزگاران در اين ميان چيست؟
ـ نقش آموزگار هم، اين است که فرهنگ علمی و صحیح را به روش مناسب تعلیم بدهد. در اين صورت، هم خاطر خانواده ها آسوده می شود و هم دانش آموزان فایده آن‌را در فرایند بهتر یادگیری دروس مشاهده می کنند. مسلماً مطالعه کتاب به فراخور سن دانش‌آموز و چگونه اندیشیدن آن‌ها و قدرت بیانشان بسیار کمک می‌کند و قطعاً باید این مساله به صورت یک فرهنگ درآید. به عنوان فردی که از تجربه چند ساله در امر آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان برخوردارم معتقدم که فرهنگ کتاب و کتابخوانی از همان ابتدای دوران کودکی حتی قبل از دوران ورود به مدرسه باید نهادینه شود و این امر مستلزم مطالعه خود والدین و اطرافیان کودک است؛ به عنوان مثال اختصاص بخش کوچکی از خانه به کتاب و کتابخانه در منزل، کودک را به مسیر مطالعه هدایت خواهد کرد.
شما اخیرا طرح تحقیقی - فرهنگی با موضوع نظام آموزشی ژاپن داشته اید، چه عاملی باعث شد که به این تحقیق بپردازید؟ به نظر شما چه نکات کلیدی آموزشی در کشور ژاپن قابل توجه است؟
ـ بنده به عنوان یک معلم و بعد مترجم، کنکاش درباره تکنیک‌ها و روش‌های سایر کشورهای دنیا را بر خود واجب مي‌دانم و معتقدم سازوكارهای آموزشی متحول کشورهایی چون ژاپن، مالزی حتی کشورهای عربی در حوزه خلیج فارس که با فرهنگ و آداب و رسوم کشور ما قرابت نزدیکی دارند می‌توانند در مطالعه تحقیقی سودمند باشند. به هر حال این توصیه علمی و مذهبی ماست که ما را موظف می کند از سایر فنون صحیح آموزش و پرورش سایر کشورها مطلع باشیم. از نكات کلیدی و ویژگی جالبی که در برنامه‌هاي جامع آموزشی آن‌ها برجسته است، می توان به آموزش و تربیت و تقویت حس نوع‌دوستی، اعتماد به یکدیگر، تعاون و یکدلی در حل مشکلات محیط آموزشی اشاره کرد و این خصوصیت در تمام مقاطع تحصیلی کشور ژاپن مشهود است. همچنین سه عامل مهم خودگردانی و احساس تعلق و انگیزه درونی در دانش‌آموزان این کشور از ویژگی های مهم تربیتی است که آن‌ها را به مدرسه علاقه‌مند می‌کند. دقت کنید مشارکت دانش آموز در سرنوشت خودش بسیار مهم و حیاتی است و به این طریق حس وحدت با سایرین و فرو نشاندن خشم و دلخوری و اضطراب را به وجود می آورد. به طور مثال می توانم به سخنرانی یک دقیقه‌ای دانش آموزی اشاره بکنم. آموزش و پرورش کشورهای نامبرده این سه کلید واژه را اساس کار خود قرار داده اند. دانش‌آموزان همزمان با آموزش تئوری و عملی مطالب علمی، با مهارت‌ها و قابلیت‌های متعدد زندگی که لزوماً در آینده باید آن‌ها را بداند به طور عملی و کارگاهی آشنا می‌شوند و وقتی از محیط آموزشی فارغ‌التحصیل می‌شوند در برخورد با مسايل و مشکلات پیش رو کاملاً توانایی تحلیل و ارايه راهکار دارند. همچنین پیوند خانه و مدرسه در ایجاد انگیزه درونی دانش‌آموز و نیز مدل درس پژوهی و برای مهارت کتابخوانی، از جمله خواندن کتاب با صدای بلند براي گسترش ارتباط اجتماعی و فردی کودکان بسیار مؤثر است.
درباره اين سخنرانی یک دقیقه‌ای توضيح مي‌دهيد؟
ـ در بسیاری از مدارس ابتدایی ژاپن در ساعت اول کلاس، سخنرانی یک دقیقه‌ای برگزار می‌شود در این سخنرانی هر روز تعدادی از بچه‌های کلاس درباره رویدادهای روز قبل می توانند یک دقیقه برای دیگران سخنرانی کنند این روش برای دانش‌آموزانی که کم رو و خجالتی هستند به صورت اجبار با زمان 20 ثانیه و روز بعد 40 ثانیه و در ادامه بیشتر شروع می‌شود و این مساله به رشد اجتماعی بچه‌ها و پرورش روابط انسانی آن‌ها بسیار کمک می‌کند. دانش آموز می تواند از احساسش بگوید. از مشکلات و رخدادهایی که او را تحت تاثیر قرار داده اند می تواند صحبت کند. بعد از این مشارکت‌هاست که سایرین نیز مشارکت می کنند و به این ترتیب هم معلمان از مشکلات درونی دانش آموزان آگاه می شوند و به همکاری والدین چاره جویی می کنند و هم حس همدلی بین دانش آموزان تقویت می شود و تعامل بهتری در روابط برقرار می کنند.
با اين اوصاف، به کار بستن شیوه آموزشی کشورهای توسعه یافته را در حوزه‌‌هاي فرهنگي خصوصا در زمينه ترويج مطالعه براي مدارس ایران پیشنهاد می‌کنید؟
ـ بله، اما نه به صورت مطلق؛ چون در هر جامعه‌ای بر اساس فرهنگ، آداب و رسوم، توان و ظرفیت ذهنی آن جامعه، سیاست‌های کلان آموزشی وضع می‌شود، امّا در سیاست‌های خرد آموزشی و تربیتی می‌توان الگوی علمی و عملی مناسبی را به طور صحیح برگزید و پیاده کرد.
به عنوان یک معلم و مترجم چه نظری درباره ترجمه آثار ادبی کودکان دارید؟ منظورم تاثير مثبت یا منفی بر رفتار و نگرش دانش آموزان است.
ـ به اعتقاد من بچه‌های جامعه ما قبل از این‌که با آثار ادبی مشاهیر جهان و یا ترجمهی آن‌ها آشنا شوند باید مشاهیر ملی کشور خود و آثار آنان را بشناسند. برگزاری مناسبت‌های ویژه مانند تولد حافظ، بزرگداشت سعدی، مولانا، برگزاری کلاس‌های شاهنامه‌خوانی و مسابقات شعرخوانی و مشاعره ابتدا دانش‌آموز را در مسیر فرهنگ و ادب جامعه خود قرار می‌دهد و سپس تمایل آنان را برای مطالعه با آثار کلاسیک و نوین جهان بیشتر می‌کند. مسلماً آثار هانس کریستین آندرسن، ژول‌ورن، تونی‌گراس، راجرهارگیوز و یا ترجمه و تألیف‌هایی از آقایان ایرج جهانشاهی، داریوش صادقی، محمود پوروهاب بچه‌ها را در امر زیبایی‌شناسی، زیباخوانی و مهارت‌های فن بیان تا حد زیادی آشنا خواهد کرد. به شرط آن که ترجمه و یا بازنویسی متون با تصویرگری مناسب و جذاب و تدوین درست و ساختار نوشتاری مناسب متن صورت گرفته باشد؛ در غیر این صورت آنان را از مطالعه دور كرده‌ایم.
گفت‌وگو از فرهاد امیرخانی
دوشنبه ۱۵ اسفند ۱۳۹۰ - ۱۵:۳۰
نظر شما