تقسيم حقيقي و علت معدّ
 
تقسيم ديگري كه براي علت صورت پذيرفته است، تقسيم علت است به علت حقيقي و علت معدّ. علت حقيقي عبارت است از موجودي كه وجود معلول وابستگي حقيقي به آن دارد، به گونه‌اي كه جدايي معلول از آن محال مي‌باشد؛ مانند عليت نفس براي اراده و صورت‌هاي ذهني، كه نمي‌توانند جداي از نفس تحقق يابند، و يا باقي بمانند.
و «علّت معد» عبارت است از آنچه در فراهم آوردن زمينه پيدايش معلول موثر مي‌باشد، ولي وجود معلول وابستگي حقيقي و جدايي‌ناپذير به آن ندارد. شأن معدّات آن است كه آمادگي پذيرش فيض از علت فاعلي را در ماده پديد مي‌آورند. و بدين وسيله ماده را به افاضه وجود از فاعل نزديك مي‌سازند؛ مانند گذشت قطعات زمان و سپري شدن ساعتها، روزها و ماه‌ها كه ماده را به پيدايش آنچه قرار است در آن پديد آيد، نزديك مي‌سازد و مانند فعل و انفعالات مادي كه نفس را براي ادراك صورت‌هاي حسي آماده مي‌سازد.

صفحه 102/ شرح مصطلاحات فلسفي بداية الحكمة و نهاية الحكمة/ دكتر علي شيرواني/ انتشارات بوستان كتاب/ چاپ چهارم/ سال 1391/ 196 صفحه/ 3700 تومان