رحيم نيك‌بخت، مدير پروژه تحقيقاتي كتاب «مبدا نهضت: مجموعه مقالات 15 خرداد» در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، اظهار كرد: امسال پنجاهمين سالگرد قيام پانزده خرداد است. به همين دليل مسوولان خانه كتاب تصميم گرفتند مجموعه مقالاتي را با رويكرد جديد به قيام 15 خرداد منتشر كنند. اين پروژه به بنده و مجتبي سلطاني احمدي سپرده شد.

وي ادامه داد: نگارش اين كتاب با سفارش مقاله به 100 محقق تاريخ انقلاب اسلامي در سراسر ايران آغاز شد و چون با محدوديت زمان مواجه بوديم  به جاي صدور فراخوان،‌ به صورت تلفني و حضوري با محققان در اين باره صحبت كرديم.

نيك‌بخت افزود: در آغاز موضوع‌هاي پيشنهادي محققان براي ارايه مقاله گردآوري شد و پس از بررسي و تایيد، مقالات مورد نظر به محققان پيشنهاد داده شد. بر اساس اين تحقيقات توانستيم 60 عنوان مقاله با موضوعات جديد را گردآوري و نتيجه آن را مجموعه دو جلدي مقالات 15 خرداد در هزار و 500 صفحه تدوين و منتشر كنيم. 

وي درباره محققان اين طرح پژوهشي توضيح داد: بيشتر اين افراد تجربه بيش از ده ‌سال  تحقيق در حوزه تاريخ انقلاب را دارند. برخي از آن‌ها شاهدان وقايع آن روز‌ها بود‌‌ه‌اند همچون دكتر جواد منصوري كه در دوره انقلاب و بعد از‌ آن يكي از چهره‌هاي تاثير‌گذار بود. سيدهادي خورشاهيان، قاسم تبريزي، رسول جعفريان،‌ ابراهيم ذوالفقاري ديگر محققان صاحب‌نام اين حوزه‌اند و در كنار آن‌ها محققان شهرستاني بيشتر در زمينه تاريخ كارشناسي‌ارشد دارند و در حوزه محلي كار مي‌كنند انتخاب شده‌اند. بيش از 75 درصد اين دو جلد كتاب توسط اين نويسندگان تهيه شده است. 

نيك‌بخت ادامه داد: ‌اين كتاب در شش فصل تدوين شده است. مقالات فصل اول به واقعه 15 خرداد و چگونگي وقوع، ريشه‌هاي اين قيام،  ويژگي‌ها و پيامد‌هاي آن مي‌پردازد. فصل دوم به بررسي نقش احزاب و گروه‌ها اختصاص پيدا كرده است و مواضع احزاب را در قبال قيام 15 خرداد مورد بررسي قرار مي‌دهد. فصل سوم نقش شخصيت‌ها را در قيام 15 خرداد همانند مرحوم آيت‌الله فلسفي و شهيد مهدي عراقي بررسي مي‌كند. فصل چهارم شامل ادبيات و خاطره است و بازتاب قيام 15 خرداد را در شعر و ادبيات مورد بررسي قرار مي‌دهد و بخشي هم به خاطرات 15 خرداد اختصاص دارد.

وي در توضيح بيشتر مقالات با موضوع ادبيات گفت: در اين مقالات اشعاري گنجانده شده‌اند كه براي نخستين بار چاپ مي‌شود. شعر «روايت منظوم از قيام 15 خرداد»  توسط حجت‌الاسلام سيد احمد حسيني همداني در سال 1342 سرود شد. اين مجموعه براي نخستين بار در اين كتاب منتشر مي‌شود و يكي ديگر از مقالات مهم اين مجموعه مربوط به شعر حماسي «عاصم زنجاني» در وصف امام خميني(ره) است.

نيك‌بخت ادامه داد: جلد دوم كتاب، فصل‌هاي پنجم و ششم را دربرمي‌گيرد. در فصل پنجم «قيام 15 خرداد در سراسر ايران» مورد بررسي قرار گرفته است. در اين بخش حدود 21 شهر به تفكيك مورد بررسي قرار گرفته‌اند كه مي‌توان به شهر‌‌هاي تبريز، اروميه، اصفهان، شيراز، كازرون، سبزوار، جهرم ، ورامين، اشاره كرد. اين شهر‌ها نيز پس از اعلام خبر دستگيري امام (ره) شاهد حضور گسترده مردم در اعتراض به رژيم پهلوي بود. يكي ديگر از مقالات اين بخش به گستره جغرافياي قيام 15 خرداد مي‌پردازد. در فصل ششم نيز «تاريخ نگاري و منبع‌شناسي قيام 15 خرداد» و معرفي بخشي از فعاليت‌ها سيد حميد روحاني درباره قيام و منبع‌شناسي قيام 15 خرداد در اين چارچوب و كليت كتاب مطرح مي‌شود.

وي با بيان اين‌كه اين اثر در مدت سه ماه به پايان رسيد و منبع بكري از اطلاعات را در كنار مصاحبه‌هاي جديد در اختيار مخاطبان قرار مي‌دهد گفت: اسناد و مدارك به جاي مانده از قيام 15 خرداد نشان مي‌دهد در اين روز مردم ايران در تمام شهر‌ها به اقدام رژيم پهلوي اعتراض كرد‌ند؛ مانند شهر‌‌هاي دور افتاده كه مردم به هيات حاكمه تلگراف زدند.

نيك‌بخت ادامه داد: بنده نزديك به 15 سال در حوزه تاريخ انقلاب ايران كار مي‌كنم و مديريت پروژه‌هاي تحقيقاتي بسياری را برعهده داشتم و با نويسندگان مختلفي در ارتباط بودم. من و آقاي سلطاني در واقع با داشتن سابقه كاري در اين حوزه موضوعات بكر را يادداشت مي‌كرديم و در نگارش اين مجموعه مقاله از آن استفاده كرديم. البته درباره قيام 15 خرداد در ديگر شهر‌ها هنوز هم مي‌توان مقاله نوشت. اين كتاب مي‌تواند فتح بابي براي ديگر پژوهشگران حوزه انقلاب باشد. 

وي درباره انتخاب عنوان كتاب «مبداء نهضت: مجموعه مقالات قيام 15 خرداد» گفت: با توجه به پنجاهمين سالگرد تاريخ انقلاب ايران و معرفي اين قيام به عنوان مبداء آغاز نهضت امام(ره) اين عنوان را براي كتاب انتخاب كرديم.