به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،‌ موسسه مطالعاتی رخداد تازه، به مناسبت تولد هگل،‌ فیلسوف بزرگ آلمانی،‌ شهریور، همایشی در پنج ساعت با عنوان «چهره هگل در آثارش» را برگزار کرد.

دکتر حمید طالب‌زاده،‌ عضو هیات‌علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران، در سخنرانی خود‌ با عنوان «مطلق در اندیشه هگل» اظهار کرد: مفهوم مطلق در اندیشه هگل بحث فلسفی محض است،‌ از این‌رو در سه محور می‌توان این مبحث را بررسی کرد. 

وی ادامه داد: نخست، اصولا مفهوم مطلق از مفاهیم اساسی مابعدالطبیعه و متافیزیک و فلسفه در طول تاریخ است؛‌ به این معنا که شاید بتوان گفت مهم‌ترین بحث در تاریخ فلسفه همان بحث مطلق است. 

این پژوهشگر با اشاره به مفاهیم مطلق،‌ گفت: مطلق به اعتبار «به شرط لا» و «مطلق به شرط لا به شرط» از جمله این مفاهیم‌اند که خود مفهوم «لا به شرط» در فلسفه به تنهایی دارای دو شرط می‌شود که عبارت است از «لا به شرط مقسمی» و «لا به شرط قسمی».

این عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه تهران ادامه داد: «لا به شرط مقسمی» از حدود فلسفه فراتر می‌شود، یعنی وحدت شخصی وجود که این مولفه بیرون از حد فلسفه است و موضوع عرفان می‌شود در حالی‌ که «مطلق به شرط لا» و «مطلق لا به شرط»  به اعتبار قسمی در فلسفه مورد بحث است.

طالب‌زاده گفت:‌ «مطلق به شرط لا» یعنی موجودی که از همه نیازها، محدودیت‌ها و حدود و قیود امکانی فراتر است و هیچ جنبه نقض، محدودیت در او نیست. بنابراین، «مطلق به شرط لا» هیچ کثرتی را در خود ندارد، بلکه وحدت حقیقی است و با توجه به این‌که همه موجودات محدودند به همین دلیل از این کثرت پدید می‌آیند. 

مدرس دانشگاه تهران با بیان این‌که اگر جایی حدی نباشد کثرت نیز نخواهد بود،‌ ادامه داد: فلسفه درباره چنین موجودی بحث می‌کند. البته این معنا از مطلق نیز میان فیلسوفان به تعابیر مختلفی ذکر شده است. 

وی با اشاره به جایگاه مطلق در اندیشه فلاسفه مشا ‌گفت: رییس فلسفه مشا در حکمت اسلامی فارابی و پس از آن ابن سینا است که مطلق در اندیشه آن‌ها تعبیر به واجب الوجود بالذات می‌شود؛ یعنی هیچ حیث امکانی در آن نیست و چون هیچ تخللی در آن نیست و اساسا تاکد وجود به معنای مطلق است. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: بنابراین، مطلق در اندیشه حکمای اشراقی نورالانوار تعریف شده است و سهروردی حقیقت مطلق را نور می‌داند،‌ با این حال کماکان مطلق محل بحث است و در اندیشه ملاصدرا و حکمت متعالیه تبدیل به بسیط‌الحقیقه کل‌الاشیا می‌شود. 

طالب‌زاده در ادامه به بررسی مفهوم مطلق در میان فلاسفه غربی پرداخت و اظهار کرد: بحث مطلق در فلسفه مدرن با دکارت آغاز می‌شود و مجددا دکارت ایده نامتناهی را در فلسفه خود طرح و سه ایده نفس، خدا و جهان را بیان می‌کند که همان ایده‌های فکری به شمار می‌آیند. 

وی گفت: پس زمانی که دکارت از مطلق سخن می‌گوید همچنان نامتناهی مد نظرش است.  «مطلق به شرط لا»‌ در فلسفه مدرن دوباره با دکارت شناخته شده و این فیلسوف زمانی که می‌خواهد مفهوم نامتناهی را اثبات کند از مطلق لا به شرط استفاده می‌کند و می‌گوید چون مفهوم مطلق مقدم بر هر قیدی است. بنابراین، ذهن انسان واجد مفهوم مطلق است.

این مدرس دانشگاه تهران در این‌باره گفت: با این حال اما کسی پیدا نشد تا به دکارت بگوید مفهوم مطلق که مقید به قیود است «مطلق لا به شرط» است و موضوعی که می‌خواهی اثبات کنی، نامتناهی است. بنابراین، خلطی در استدلال او رخ می‌دهد. 

این محقق با بیان این‌که اسپینوزا از دکارت عالم‌تر است، ‌افزود: با وجود این‌که اسپینوزا در اندیشه دکارت است اما متوجه می‌شود که فلسفه دکارتی برای آن‌که بتواند در حد و حدود خود بماند،‌ باید از مطلق «لا به شرط» استفاده کرد. 

وی ادامه داد: اسپینوزا برای نخستین‌بار مطلق لا به شرط را وارد فلسفه کرد و در این میان، هگل به اسپینوزا توجه و اعتنایی کامل دارد و اگر هگل گفته است که فلسفه یا اسپینوزایی است یا فلسفه نیست به همین علت است. 

طالب‌زاده با بیان این‌که در اسپینوزا «مطلق لا به شرط» دیگر «مطلق به شرط لا» بالای سرش نیست گفت:‌ بعد از کانت جمعی از فیلسوفان به نام ایده‌آلیست پیدا می‌شوند که فیخته،‌ شلینگ و سپس هگل در آن فعالیت دارند. 

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: هگل نقدهایی به این دو (فیخته و شلینگ) داشت و کتابی با عنوان دستگاه‌های شلینگ و فیخته را در نقد آن‌ها می‌نویسد.‌ بنابراین، هگل نقد مهمی را ارایه می‌کند و سیستم فیخته را می‌شکند اما شلینگ کم‌کم متوجه شده و به سمت اسپینوزا متمایل می‌شود. 

وی ادامه داد: هگل نیز به شلینگ نقد می‌کند و می‌گوید اصل وحدت هویت و اصل مطلق سیستم شلینگ به مثابه کل است و ممکن نمی‌شود چون فلسفه و سیستم با یکدیگر سازگارند‌. با این وصف اما اشکال هگل به شلینگ وارد است اما به ملاصدرا وارد نیست. 

این مترجم عنوان کرد: مطلق هگل در وهله نخست عین کثرت است و به تدریج مطلق می‌شود. همچنین در فلسفه طبیعت مطلق هگلی از مکان شروع می‌شود. 

این همایش پنجشنبه 14 شهریور از ساعت 16 تا 21 در محل موسسه مطالعاتی رخداد تازه بر پا شد.