به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، بیش از 30 هزار لوح هخامنشی در سال‌های 1312 و 1313 در کاوش‌های تخت جمشید کشف و به‌صورت امانت برای پژوهش به مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو فرستاده شدند، قرار بود پس از تدوین کتاب و مقاله به ایران برگردانده شوند. دو کتاب بر اساس این لوح‌ها تالیف و برخی از این اشیا تا پیش از انقلاب به ایران بازگردانده شد اما با ارایه دادخواستی از سوی خانواده‌ای یهودی به دادگاهی در آمریکا که مسوول بررسی بمب‌گذاری حماس و کشته شدن یهودیان بود، پرداخت غرامت از ایران با بلوکه کردن و حراج این کتیبه‌ها عنوان شد. این مساله با جنجال از سوی رسانه‌های غربی همراه بود و بازگرداندن الواح هخامنشی از مرکز شرق‌شناسی شیکاگو را دچار اما و اگرهای بسیار کرد.

با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، مساله بازگرداندن لوح‌های هخامنشی، همزمان با سفر حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران به نیویورک، بار دیگر مطرح شد و کارشناسان و مسوولان می‌گویند با کاهش تنش‌های پیشین می‌توان این لوح‌ها را به ایران بازگرداند. 

عبدالمجید ارفعی، یکی از دو مترجم خط میخی ایلامی در جهان و از پژوهشگرانی که همراه با سومرشناسانی چون «ریچادر هَلِک» و «کامرون» در خواندن این لوح‌ها همکاری داشته نیز چندی پیش در مراسم نکوداشت 74 سالگی‌اش به مساله پیگیری لوح‌های هخامنشی ایران اشاره و اظهار امیدواری کرد که دولت جدید در مذاکرات با این دانشگاه بتواند این لوح‌ها را به ایران بازگرداند.

ارفعی، مولف کتاب «گل‌نوشته‌های باروی تخت جمشید» مجموعه اسناد اداری و مالی متعلق به سال‌های سیزدهم (509 پیش از میلاد) تا بیست و هشتم (494 پیش از میلاد) پادشاهی داریوش بزرگ، همچنین نخستین مترجم فارسی فرمان کوروش بزرگ (منشور کوروش) با نسخه‌برداری جدید است.

هموار شدن راه بازگشت لوح‌ها با احیای تفاهمنامه با مرکز شرق‌شناسی شیکاگو
محمد بهشتی، مشاور رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در امور مربوط به میراث فرهنگی نیز با اعلام خبری درباره بازگرداندن لوح‌های هخامنشی گفته بود، این کتیبه‌ها که در دوران پهلوی اول کشف شد، سیستم دبیرخانه حکومت هخامنشی را ترسیم و بخش مهمی از تاریخ بشریت را روشن می‌کند، بنابراین با احیای تفاهمنامه با مرکز شرق‌شناسی شیکاگو راه بازگشت آن‌ها به کشور هموارتر خواهد شد.
 
این تفاهمنامه در زمان ریاست محمد بهشتی بر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و با هدف همکاری مشترک علمی میان مرکز شرق‌شناسی شیکاگو و این سازمان به امضا رسیده بود و مستندسازی، خواندن و انتشار متن لوح‌های هخامنشی و همکاری مشترک علمی، تحقیقاتی و تقویت بنیه علمی و کارشناسی از مهم‌ترین مفاد آن به‌شمار می‌رفت. 

بهشتی همچنین گفته بود در سال‌های اخیر به این تفاهمنامه بی‌توجهی شد و احیای آن بر ادامه روند همکاری‌های علمی و تحقیقاتی با مرکز شرق‌شناسی شیکاگو می‌تواند تاثیر مثبت و مناسبی در مسیر بازگشت لوح‌های هخامنشی به ایران داشته باشد، چرا که مرکز شرق‌شناسی شیکاگو در حال حاضر و با توجه به تکمیل مستندسازی و خواندن الواح هخامنشی، علاقه‌مند است تا این میراث گرانبها را به کشورمان بازگردانده و همکاری‌های مشترک علمی را با سازمان میراث فرهنگی از سر بگیرد. 

اعتبار مرکز شرق‌شناسی در گروی بازگرداندن لوح‌های هخامنشی به ایران
از سوی دیگر احمد محیط‌طباطبایی، جانشین رییس شواری بین‌المللی موزه‌ها با بیان این مطلب که لوح‌های هخامنشی نه به دلیل قدیمی و باستانی بودن بلکه بیشتر به دلیل وجود نوشته‌هایی که بخشی از تاریخ و تمدن بشری را در خود جای داده‌اند، اهمیت دارند. زمان کشف لوح‌ها در ایران کسی قادر به خواندن متن نوشته‌ها نبود، به همین دلیل با انتقال آن‌ها به مرکز شرق‌شناسی شیکاگو، یک پژوهشگر آلمانی پس از خواندن و ترجمه بخشی از این متون، آن‌ها را در قالب دو کتاب منتشر کرد. 

به گفته محیط‌طباطبایی، بازگرداندن لوح‌ها همزمان با رویدادهای انقلاب اسلامی به فراموشی سپرده شد اما در دوره ریاست مهندس محمد بهشتی در سازمان میراث فرهنگی، پس از پیگیری‌های بسیار بخشی از لوح‌ها که مطالعه شده بودند به کشور بازگردانده و در موزه ایران باستان قرار گرفتند. 

وی معتقد است، حیثیت مرکز شرق‌شناسی شیکاگو در گرو بازگرداندن این لوح‌هاست. اتفاق‌های اخیر در ارتباط با این لوح‌ها که با حاشیه‌های سیاسی همراه شده است و خودداری این موسسه از بازگرداندن آن‌ها به حیثیت علمی آن در دنیا لطمه وارد می‌کند و اعتماد پژوهشگران به این مرکز علمی را از بین خواهد برد.

محمدعلی نجفی، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که امروز (یکم مهرماه) همراه با رییس‌جمهوری به نیویورک می‌رود، قصد دارد در دیدار با مسوولان دانشگاه شیکاگو درباره برقراری همکاری‌های دوجانبه و نیز بازگرداندن لوح‌های هخامنشی گفت‌وگو کند.