شعیری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره چرایی نامگذاری کتابش به «نشانه – معناشناسی دیداری» گفت: شاید مخاطبان این گمان را داشته باشند که کتاب می‌توانست عنوان «نشانه‌شناسی دیداری» را به خود بگیرد و «نشانه ‌معناشناسی» بازی با واژه‌هاست. باید بگویم که به هیچ عنوان این مساله درست نیست و عنوان «نشانه – معناشناسی» یک ضرورت آکادمیک است. 

وی افزود: «نشانه‌شناسی» از نظر مفهومی معادل واژه «سمیولوژی» است. سمیولوژی «دنوتاتیف» يعنی صريح‌پرداز و كمينه‌گرا است، یعنی با معناهای صریح سروکار دارد و فرآیندی و گفتمانی نیست. یعنی سمیولوژی با نمونه‌های گفته‌ای یا جدا افتاده مثلا یک گزاره و یا در نهایت یک جمله سروکار دارد. 

شعیری در ادامه به شرح عنوان «نشانه – معناشناسی» پرداخت و گفت: «نشانه – معناشناسی» در فرانسه معادل «سمیوتیک» است و با مجموعه‌های بزرگ معنایی، که گفتمانی هستند، سروکار دارد. با این وجود نباید فراموش کرد که نقطه آغاز سمیوتیک، نشانه‌شناسی است، اما در ادامه به «معنا» می‌رسد و با معنا نیز به پایان می‌رسد. سمیوتیک از يک سو به شرايط توليد معنا و از سوی ديگر به نحوه دریافت آن از سوی مخاطب مربوط است. 

شعیری همچنین در پاسخ به این سوال که «با توجه به اهمیت معنا در سمیوتیک چرا برای کتاب از عنوان «معناشناسی دیداری» استفاده نشد؟» گفت: تفاوت و تمایز میان دو مفهوم سمیولوژی و سمیوتیک‌ اهمیت بسیاری دارد. هرچند من به عنوان «معناشناسی دیداری» نیز فکر کردم، اما بر اساس تجربیاتم از این مباحث در ایران و ارتباط تنگاتنگم با دوستان و متفکران آنگلوساکسون در این حوزه و همچنین بر اساس سنت زبان‌شناسی، در نهایت به عنوان «نشانه – معناشناسی» رسیدم. 

این مدرس دانشگاه در ادامه اظهار کرد: نشانه‌شناسی در ایران یک سنت شده است و من نمی‌خواستم از این سنت جدا و متمایز شوم، چرا که به هر حال در روند سمیوتیک «نشانه» هم وجود داشته و دخیل است. ما با نشانه‌ها و از طريق به كارگيری آن‌ها در يک مجموعه گفتمانی معنا را هدف می‌گیریم. «نشانه – معنا» نشان می‌دهد که ما با یک فرآيند روبه‌رو هستیم، اما معنا یا معنی‌شناسی به تنهايی پروسه نیست. 

وی در ادامه با اشاره به این نکته که عنوان «معناشناسی» بیشتر برای کار فکری دانشمندان علوم بلاغت به کار می‌رود، گفت: در «نشانه – معناشناسی» به طور غیرمستقیم با «نشانه» و مستقیما با معنا سروکار داریم و همان‌طور که در قبل نیز بیان کردم «نشانه» در این فرآیند تنها نقطه شروع کار است. کار نشانه – معناشناسی بررسی نظام‌های معناداری است که کنترل متون را بر عهده دارند و در واقع این نظام‌های معنایی خود تجمیع «نشانه‌ها» هستند. 

شعیری همچنین در پاسخ به این سوال که «با توجه به اهمیت سینما به عنوان مهم‌ترین هنر دیداری امروز، چرا در این کتاب به سینما پرداخته نشده است؟» گفت: من در این کتاب به عمد وارد حوزه سینما نشدم، چرا که بيم داشتم در این مجال اندک طرح مباحث و مطالب عقیم بماند. 

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در پایان گفت: اگر بنا به مطرح کردن سینما در این کتاب بود، به ناچار باید چند صفحه و یا در نهایت یک فصل به آن اختصاص پیدا می‌کرد؛ در صورتی که سینما یک کتاب مجزا در این حوزه می‌خواهد و نبودن این کتاب خلاء بزرگی در نظام آکادمیک مطالعات سینمایی در کشور است. 

«نشانه – معناشناسی ديداری: نظريه و تحليل گفتمان هنری» نوشته حمیدرضا شعیری با شمارگان هزار و 650 نسخه، 342 صفحه و بهای 15 هزار تومان از سوی انتشارات سخن روانه کتابفروشی‌ها شده است. 

«نشانه – معناشناسی دیداری» یکی از مجلدات مجموعه «نظريه‌ها و نقدهای ادبی و هنری» است که با نظارت بهمن نامورمطلق در انتشارات سخن منتشر می‌شود. 

حمیدرضا شعیری  فاغ‌التحصیل مقطع دکتری در رشته نشانه – معناشناسی از دانشگاه لیموژ فرانسه است. او هم‌اکنون به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه تربیت مدرس به تدریس اشتغال دارد. 

«مبانی معناشناسی نوین»، «تجزیه و تحلیل نشانه – معناشناختی گفتمان»، «ققنوس؛ راهی به نشانه – معناشناسی سیال» از جمله تالیفات منتشر شده شعیری است. 

وی همچنین ترجمه کتاب‌های «نقصان معنا» اثر آلژیرداس ژولین گرمس و «سماع زندگان» اثر ژان پیرپاستوری را در کارنامه علمی خود دارد./