خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ کلینی از نام‌آورترین شخصیت‌های عصر خود بود چرا که به دلیل محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های اجتماعی آخرین نایبان خاص امام زمان (عج)، مسوولیت فرهنگی و علمی تشیع بر دوش او قرار داشت. مهمترین و مشهورترین اثر او کتاب «الکافی» است. این کتاب را مهمترین تألیف شیعی دانسته‌اند. از دیگر آثارش به «کتاب الرجال»، «کتاب الرد علی القرامطة»، «رسائل الائمة»، «تعبیر الرؤیا» و مجموعه شعری در فضایل و مناقب اهل بیت (ع) اشاره کرده‌اند.
به مناسبت روز بزرگداشت او، ضمن ارائه گزیده تصحیح، ترجمه و شرح آثار کلینی، فهرستی به ترتیب تاریخ نیز از کتاب‌های نگارش یافته توسط زندگینامه‌نویسانی که به بررسی زندگی و آثارش در ایران پرداخته‌اند، معرفی شده است. منبع بهره‌گیری از این اطلاعات سایت کتابخانه ملی ایران و منابعی دیگر بوده است.
الکافی و شروح و ترجمه‌هایش
«الکافی» یکی از معتبرترین کتب حدیث و نخستین کتاب از «کتب اربعه» در شیعه است که به همت شیخ کلینی در مدت 20 سال گردآوری و تألیف شده است. در این کتاب که مشتمل بر سه بخش اصول (روایات اعتقادی)، فروع (روایات فقهی) و روضه (احادیث متفرقه) است، بیش از 16 هزار حدیث گرد هم آمده است. از میان آثار شیخ کلینی، «اصول کافی» اثری است که تاکنون علاوه بر ترجمه‌ها و چاپ‌های متعدد آثاری نیز بر شرح و تفسیر آن نگاشته شده است. برخی از این کتاب‌ها که تصحیح، ترجمه یا شرح الکافی را در بر می‌گیرند، عبارت‌اند:
• الکافی، ثقةالاسلام ابی‌جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، مع تعلیقات نافعة مأخوذة من عدة شروح، تصحیح، مقابله و تعلیق علی‌اکبر الغفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 8 جلد، چاپ اول 1350، 4000 ریال.
• اصول کافی، ثقةالاسلام ابی‌جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی و سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، 4 جلد، چاپ اول 1356، 1200 ریال.
• درخ‍ش‍ان پ‍رت‍وی از اصول کافی، محمد ال‍ح‍س‍ی‍ن‍ی‌ال‍ه‍م‍دان‍ی‌‌ال‍ن‍ج‍ف‍ی، بی جا، 6 جلدی، چاپ اول 1368.
• شرح اصول الکافی (کلینی)، ل‍م‍ؤل‍ف‍ه ص‍درال‍دی‍ن م‍ح‍م‍داب‍راه‍ی‍م ش‍ی‍رازی: مع ال‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات ل‍ل‍م‍ول‍ی علی ال‍ن‍وری؛ ع‍ن‍ی بت‍ص‍ح‍ی‍ح‍ه محمد خ‍واج‍وی، تهران: مؤسسه انتشارات و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات فرهنگی، چاپ اول 1370، 2400 ريال.
• پانصد و یک درس مقدس: معرف ابواب و عناوین اصول کافی کلینی، صادق میر شاه ولد، مشهد: رستگار، 638 صفحه، چاپ دوم 1373، 7500 ريال.
• اصول کافی تألیف م‍رح‍وم ثقةالاسلام کلینی (ره)، ترجمه و شرح فارسی محمدباقر ک‍م‍ره‌ای، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف، 6 جلدی، چاپ اول 1379.
• سی‍ری در اصول کافی: ش‍ن‍اخ‍ت، خ‍داش‍ن‍اس‍ی، ره‍ب‍ری و ام‍ام‍ت، ش‍ن‍اس‍ن‍ام‍ه اهل بیت، ابراهیم ب‍اب‍ای‍ی آم‍ل‍ی، قم: پیام دبیر، صفحه 119، چاپ اول 1381، 5500 ريال.
• ال‍ح‍اش‍ی‍ه علی اصول الکافی، محمدحسین ال‍درای‍ت‍ی، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر، 672 صفحه، چاپ اول 1382.
• برگزیده کتاب شریف اصول کافی م‍رح‍وم شیخ کلینی، اب‍وال‍ق‍اس‍م ک‍ردس‍ت‍ان‍ی، تهران: پیام آزادی، 238 صفحه، چاپ اول 1383.
• گل‍ش‍ت ن‍ور: ۴۰۰ حدیث از روضه کافی کلینی رح‍م‍ه الله: ن‍ک‍ات‍ی از وظای‍ف دی‍ن‍داری و آداب زندگی ص‍ال‍ح‍ی‍ن، صادق میرشاه ولد، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، قم: دارالنشر الاسلام، 448 صفحه، چاپ اول 1384.
• کافی‌پژوهی: گزارش پایان‌نامه‌های مرتبط با کلینی و الکافی، سید محمد‌علی ایازی، قم: موسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، 712 صفحه، چاپ اول 1387، 86000 ريال.
• دفاع از کافی: نقد و بررسی مهمترین شبهه ها درباره کتاب کافی و شیخ کلینی، ثامر هاشم عمیدی، ترجمه محمدحسین روحانی، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، دو جلدی، چاپ اول 1388.
• م‍رآة العقول ف‍ی‌ش‍رح اخ‍ب‍ار آل‌ال‍رس‍ول (شرح اصول کافی کلینی)، محمدباقر ال‍م‍ج‍لس‍ی؛ اخ‍راج و م‍ق‍اب‍ل‍ة و تصحیح هاشم ال‍رس‍ول‍ی، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه، 26 جلدی، چاپ سوم 1389.
• اصول کافی تالیف ثقةالاسلام کلینی، تحقیق، ترجمه و توضیح حسین استاد‌ولی، تهران: انتشارات دارالثقلین، 5 جلد، چاپ سوم 1392، 110000 ريال.
کلینی‌شناسی
بررسی ابعاد مختلف زندگی شیخ کلینی به عنوان محدث و فقیه بزرگ شیعه، یکی از زمینه‌های نگارش محققان و نویسندگان حوزه فقه و حدیث بوده است؛ آثاری که ضمن ارایه شرح زندگی این محدث، گاه به مقایسه ابعاد شخصیتی و روشی او با سایر عالمان در اعصار مختلف پرداخته‌اند. برخی از مهمترین این آثار به شرح زیرند:
• سلسله مراجع تقلید شیعه از کلینی تا بروجردی، جلال زرین، تهران: چاپخانه تهران، 63 صفحه، چاپ اول 1340.
• دیدار با ابرار: شیخ کلینی آفتاب حدیث، حسن ابراهیم زاده، تهران: سازمان تبليغات اسلامي، مركز چاپ و نشر، 79 صفحه، چاپ اول 1372، 600 ریال.
• الکلینی و الکافی، ع‍ب‍دال‍رس‍ول ع‍ب‍دال‍ح‍س‍ن ال‍غ‍ف‍ار، قم: ج‍م‍اع‍ه ال‍م‍درس‍ی‍ن ف‍ی ال‍ح‍وزة ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ة ب‍ق‍م، م‍وس‍س‍ة النشر الاس‍لام‍ی، 589 صفحه، چاپ اول 1374، 11000 ريال.
• شیخ کلینی، اصغر فکور؛ زیرنظر شورای کارشناسی دفتر انتشارات کمک آموزشی، تهران: مدرسه، 86 صفحه، چاپ اول 1386.
• مجموعه مقالات فارسی کنگره بین‌المللی ثقةالاسلام کلینی، حسین پورشریف، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم، 5 جلدی، چاپ اول 1387، 64000 ريال.
• کلینی‌‌نامه: کتابشناسی و نسخه‌شناسی کتاب الکافی، اثر فقیه و محدث نامدار شیعی علامه ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی رازی، محمود مرعشی، حسین متقی، قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی، گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی، 560 صفحه، چاپ اول 1387.
• کتابشناسی کلینی و کتاب الکافی، محمد قنبری، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، سازمان اوقاف و امور خیریه، 222 صفحه، چاپ اول 1387، 27000 ريال.
• شناخت‌نامه کلینی و الکافی، محمد قنبری، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم، 5 جلدی، چاپ اول 1387.
• کلینی: مروری بر زندگی و آثار شیخ کلینی، منصور پهلوان، تهران: همشهری، 112 صفحه، چاپ اول 1388، 33000 ريال.
• گفتگوها و گفتارها درباره کلینی و الکافی، بازنویس و ویراستار فارسی حسین پورشریف و دیگران، ویراستار عربی محمد پورصباغ، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 422 صفحه، چاپ اول 1389، 50000 ريال.
• شیخ کلینی: آفتاب حدیث، حسن اب‍راه‍ی‍م‌زاده، تهران: سازمان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی، ش‍رک‍ت چاپ و نشر ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل، 79 صفحه، چاپ سوم 1392.
• حدیث مرو در میراث علمی ثقةالاسلام محمد بن یعقوب کلینی قدس سره، تنظیم علی لباف؛ به سفارش مرکزعاشوراپژوهی، تهران: انتشارات منیر، 54 صفحه، چاپ اول 1392، 40000 ريال.
• سیرت کلینی، حسین علی محفوظ، ترجمه علیرضا میرزامحمد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 105 صفحه، چاپ اول 1392.
به مناسبت روز بزرگداشت او، ضمن ارائه گزیده تصحیح، ترجمه و شرح آثار کلینی، فهرستی به ترتیب تاریخ نیز از کتاب‌های نگارش یافته توسط زندگینامه‌نویسانی که به بررسی زندگی و آثارش در ایران پرداخته‌اند، معرفی شده است. منبع بهره‌گیری از این اطلاعات سایت کتابخانه ملی ایران و منابعی دیگر بوده است.
الکافی و شروح و ترجمه‌هایش
«الکافی» یکی از معتبرترین کتب حدیث و نخستین کتاب از «کتب اربعه» در شیعه است که به همت شیخ کلینی در مدت 20 سال گردآوری و تألیف شده است. در این کتاب که مشتمل بر سه بخش اصول (روایات اعتقادی)، فروع (روایات فقهی) و روضه (احادیث متفرقه) است، بیش از 16 هزار حدیث گرد هم آمده است. از میان آثار شیخ کلینی، «اصول کافی» اثری است که تاکنون علاوه بر ترجمه‌ها و چاپ‌های متعدد آثاری نیز بر شرح و تفسیر آن نگاشته شده است. برخی از این کتاب‌ها که تصحیح، ترجمه یا شرح الکافی را در بر می‌گیرند، عبارت‌اند:
• الکافی، ثقةالاسلام ابی‌جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، مع تعلیقات نافعة مأخوذة من عدة شروح، تصحیح، مقابله و تعلیق علی‌اکبر الغفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 8 جلد، چاپ اول 1350، 4000 ریال.
• اصول کافی، ثقةالاسلام ابی‌جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی و سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، 4 جلد، چاپ اول 1356، 1200 ریال.
• درخ‍ش‍ان پ‍رت‍وی از اصول کافی، محمد ال‍ح‍س‍ی‍ن‍ی‌ال‍ه‍م‍دان‍ی‌‌ال‍ن‍ج‍ف‍ی، بی جا، 6 جلدی، چاپ اول 1368.
• شرح اصول الکافی (کلینی)، ل‍م‍ؤل‍ف‍ه ص‍درال‍دی‍ن م‍ح‍م‍داب‍راه‍ی‍م ش‍ی‍رازی: مع ال‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات ل‍ل‍م‍ول‍ی علی ال‍ن‍وری؛ ع‍ن‍ی بت‍ص‍ح‍ی‍ح‍ه محمد خ‍واج‍وی، تهران: مؤسسه انتشارات و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات فرهنگی، چاپ اول 1370، 2400 ريال.
• پانصد و یک درس مقدس: معرف ابواب و عناوین اصول کافی کلینی، صادق میر شاه ولد، مشهد: رستگار، 638 صفحه، چاپ دوم 1373، 7500 ريال.
• اصول کافی تألیف م‍رح‍وم ثقةالاسلام کلینی (ره)، ترجمه و شرح فارسی محمدباقر ک‍م‍ره‌ای، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف، 6 جلدی، چاپ اول 1379.
• سی‍ری در اصول کافی: ش‍ن‍اخ‍ت، خ‍داش‍ن‍اس‍ی، ره‍ب‍ری و ام‍ام‍ت، ش‍ن‍اس‍ن‍ام‍ه اهل بیت، ابراهیم ب‍اب‍ای‍ی آم‍ل‍ی، قم: پیام دبیر، صفحه 119، چاپ اول 1381، 5500 ريال.
• ال‍ح‍اش‍ی‍ه علی اصول الکافی، محمدحسین ال‍درای‍ت‍ی، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر، 672 صفحه، چاپ اول 1382.
• برگزیده کتاب شریف اصول کافی م‍رح‍وم شیخ کلینی، اب‍وال‍ق‍اس‍م ک‍ردس‍ت‍ان‍ی، تهران: پیام آزادی، 238 صفحه، چاپ اول 1383.
• گل‍ش‍ت ن‍ور: ۴۰۰ حدیث از روضه کافی کلینی رح‍م‍ه الله: ن‍ک‍ات‍ی از وظای‍ف دی‍ن‍داری و آداب زندگی ص‍ال‍ح‍ی‍ن، صادق میرشاه ولد، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، قم: دارالنشر الاسلام، 448 صفحه، چاپ اول 1384.
• کافی‌پژوهی: گزارش پایان‌نامه‌های مرتبط با کلینی و الکافی، سید محمد‌علی ایازی، قم: موسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، 712 صفحه، چاپ اول 1387، 86000 ريال.
• دفاع از کافی: نقد و بررسی مهمترین شبهه ها درباره کتاب کافی و شیخ کلینی، ثامر هاشم عمیدی، ترجمه محمدحسین روحانی، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، دو جلدی، چاپ اول 1388.
• م‍رآة العقول ف‍ی‌ش‍رح اخ‍ب‍ار آل‌ال‍رس‍ول (شرح اصول کافی کلینی)، محمدباقر ال‍م‍ج‍لس‍ی؛ اخ‍راج و م‍ق‍اب‍ل‍ة و تصحیح هاشم ال‍رس‍ول‍ی، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه، 26 جلدی، چاپ سوم 1389.
• اصول کافی تالیف ثقةالاسلام کلینی، تحقیق، ترجمه و توضیح حسین استاد‌ولی، تهران: انتشارات دارالثقلین، 5 جلد، چاپ سوم 1392، 110000 ريال.
کلینی‌شناسی
بررسی ابعاد مختلف زندگی شیخ کلینی به عنوان محدث و فقیه بزرگ شیعه، یکی از زمینه‌های نگارش محققان و نویسندگان حوزه فقه و حدیث بوده است؛ آثاری که ضمن ارایه شرح زندگی این محدث، گاه به مقایسه ابعاد شخصیتی و روشی او با سایر عالمان در اعصار مختلف پرداخته‌اند. برخی از مهمترین این آثار به شرح زیرند:
• سلسله مراجع تقلید شیعه از کلینی تا بروجردی، جلال زرین، تهران: چاپخانه تهران، 63 صفحه، چاپ اول 1340.
• دیدار با ابرار: شیخ کلینی آفتاب حدیث، حسن ابراهیم زاده، تهران: سازمان تبليغات اسلامي، مركز چاپ و نشر، 79 صفحه، چاپ اول 1372، 600 ریال.
• الکلینی و الکافی، ع‍ب‍دال‍رس‍ول ع‍ب‍دال‍ح‍س‍ن ال‍غ‍ف‍ار، قم: ج‍م‍اع‍ه ال‍م‍درس‍ی‍ن ف‍ی ال‍ح‍وزة ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ة ب‍ق‍م، م‍وس‍س‍ة النشر الاس‍لام‍ی، 589 صفحه، چاپ اول 1374، 11000 ريال.
• شیخ کلینی، اصغر فکور؛ زیرنظر شورای کارشناسی دفتر انتشارات کمک آموزشی، تهران: مدرسه، 86 صفحه، چاپ اول 1386.
• مجموعه مقالات فارسی کنگره بین‌المللی ثقةالاسلام کلینی، حسین پورشریف، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم، 5 جلدی، چاپ اول 1387، 64000 ريال.
• کلینی‌‌نامه: کتابشناسی و نسخه‌شناسی کتاب الکافی، اثر فقیه و محدث نامدار شیعی علامه ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی رازی، محمود مرعشی، حسین متقی، قم: کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی، گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی، 560 صفحه، چاپ اول 1387.
• کتابشناسی کلینی و کتاب الکافی، محمد قنبری، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، سازمان اوقاف و امور خیریه، 222 صفحه، چاپ اول 1387، 27000 ريال.
• شناخت‌نامه کلینی و الکافی، محمد قنبری، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر: سازمان اوقاف و امور خیریه، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان قم، 5 جلدی، چاپ اول 1387.
• کلینی: مروری بر زندگی و آثار شیخ کلینی، منصور پهلوان، تهران: همشهری، 112 صفحه، چاپ اول 1388، 33000 ريال.
• گفتگوها و گفتارها درباره کلینی و الکافی، بازنویس و ویراستار فارسی حسین پورشریف و دیگران، ویراستار عربی محمد پورصباغ، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 422 صفحه، چاپ اول 1389، 50000 ريال.
• شیخ کلینی: آفتاب حدیث، حسن اب‍راه‍ی‍م‌زاده، تهران: سازمان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی، ش‍رک‍ت چاپ و نشر ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل، 79 صفحه، چاپ سوم 1392.
• حدیث مرو در میراث علمی ثقةالاسلام محمد بن یعقوب کلینی قدس سره، تنظیم علی لباف؛ به سفارش مرکزعاشوراپژوهی، تهران: انتشارات منیر، 54 صفحه، چاپ اول 1392، 40000 ريال.
• سیرت کلینی، حسین علی محفوظ، ترجمه علیرضا میرزامحمد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 105 صفحه، چاپ اول 1392.
نظر شما