کتابخانه مجلس شورای اسلامی، نهادی با سابقه نزدیک به یک صد سال است که بخش مهمی از میراث ماندگار و معنوی تمدن ایران و جهان اسلام را بر دوش می‌کشد. این نهاد به اراده مجلسیان منتخب مردم در اوایل تاسیس حکومت مشروطه، همزمان با استقرار مجلس و اراده حاکمیت قانون در ایران شکل گرفت.
کتابخانه مجلس در حال حاضر 510 هزار کتاب چاپی، 24 هزار کتاب خطی، بیش از 41 هزار مجلد نشریه ادواری و میلیون‌ها برگ سند در آن نگهداری می‌شود. نسخه‌های خطی و کتب چاپی که گنجینه بی‌نظیری از مواریث معنوی‌اند و در بسیاری از کشورها در بهترین موزه‌ها و کتابخانه‌ها نگهداری می‌شود، از ارزش بالایی برخوردارند و تحقیق در عرصه متن‌پژوهی، تصحیح، احیا و نگهداری آنها منجر به ارایه دستاوردهای علمی، فرهنگی و هنری فرهیختگان اعصار گذشته به نسل کنونی و نسل‌های بعدی می‌شود رسالت بزرگی است که کتابخانه مجلس بر عهده دارد.
«ایبنا» به مناسبت هفته میراث فرهنگی در ایران به سراغ محمد رجبی، رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی رفته است تا ضمن معرفی بیشتر آثار تازه منتشر شده این مرکز، از فعالیت‌ها و پروژه‌های دیگری که این نهاد در دست انجام دارد، آگاهی یابد.
جناب آقای رجبی، شما حدود یک سال و اندی ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی را بر عهده دارید. با توجه به این‌که این مرکز با مجموعه‌های کم‌نظیر و ارزشمندی همچون کتب و رسایل خطی، کتب چاپی سنگی، اسناد تاریخی و ملی، نشریات و نیز اشیاء موزه‌ای برخوردار است، کتابخانه مجلس در زمینه جمع‌آوری و تبدیل آنها به یک آرشیوی ملی یا موزه ملی چه کاری در دوران ریاست شما انجام داده و یا در دست انجام دارد؟
با این‌که ما امسال با کاهش بودجه قابل توجهی نسبت به سال قبل روبه رو بوده‌ایم، نه تنها کارهای علمی و پژوهشی این مرکز را متوقف نکرده‌ایم بلکه با تمهید راه‌های جدید سعی کردیم تا فعالیت‌های گسترده‌‌‌تری را هم در این رابطه داشته باشیم. در این راستا، جدا از این که پروژه‌هایی در دست داشتیم و با موفقیت به اتمام رساندیم و به زودی منتشر خواهند شد، در صدد ایجاد یک موزه چاپی با همکاری کتابخانه ملی و وزارت ارشاد هستیم. چاپ‌های ارزشمندی که پیش از آن، با اشغال کردن سالنی در کتابخانه مجلس، به یک انبار چاپی در کتابخانه مجلس تبدیل شده بود و حتی بخشی از آن به طرز نامناسبی در حیاط کتابخانه مجلس (با پوشش پلاستیکی روی آنها) و بخش دیگر آنها در انباری در جاده کرج نگهداری می‌شد در موزه‌ای نفیس گردآوری خواهند شد. تصمیم گرفته شد تا با همکاری و همیاری وزارت ارشاد و کتابخانه ملی، اشیا نفیس به کتابخانه ملی انتقال داده شود و علاوه بر آن، در توافق‌نامه‌ای که با اتحادیه سامانه چاپ و دسته‌بندی داشتیم، قرار است برای به روز شدن این موزه علاوه بر چاپ‌های قدیم که تنها به کتاب و نشریه منتهی می‌شود، چاپ‌های جدید که شامل چاپ‌های لیزری مانند چاپ‌هایی که در شیشه یا سنگ ایجاد می‌شوند و پدیده‌های شگفتی هستند در موزه‌ای نفیس که به زودی افتتاح خواهد شد، گردآوری شوند.
ارزیابی شما از عملکرد این سازمان در دوران ریاست شما چیست و چه فعالیت‌های شاخصی را تاکنون در این دوران داشته‌اید؟
به طورکلی، عملکرد این سازمان را در طی این دوران رضایت‌کننده تلقی می‌کنم و دلیل آن، همان‌طور که قبلا عرض کردم این است که با آن‌که ما با کاهش بودجه 49 درصدی نسبت به سال قبل و بدهی سنگینی که از دوره گذشته باقی مانده بود، روبه‌رو بودیم، عملکرد بهتری نسبت به سال پیش داشتیم. چنان‌که خودمان هم فکر نمی‌کردیم که در این شرایط مالی بتوانیم دست کم در زمینه تولید کتاب، عملکرد قابل قبولی داشته باشیم اما خوشبختانه کتاب‌هایی که امسال از سوی کتابخانه مجلس منتشر شد، دو برابر و انتشار فصلنامه‌ها و نشریه‌های امسال سه برابر سال گذشته بوده است. این در حالی‌است که سال پیش تنها 11 عنوان کتاب منتشر شد اما امسال 21 عنوان. همچنین باید به انتشار 11 عنوان فصلنامه و نشریه که هرکدام بیش از یک کتاب حجم و هزینه داشته است هم اشاره کرد.
البته با برنامه‌ریزی و صرفه‌جویی هزینه‌ها در برخی از بخش‌ها و به مدد همکاری‌هایی که از سوی برخی از سازمان‌ها و نهادها صورت گرفت و ما از پس هزینه‌های آنها بر نمی‌آمدیم، کتابخانه مجلس توانست برخی از کارهای مهمی که انجام آنها ضروری به نظر می‌رسید را به انجام رساند. از جمله می‌توان به کتاب «دانشنامه مهر و حکاکی در ایران» با همکاری فرهنگستان هنر و مرکز دایره‌المعارف انسان‌شناسی و کتاب «از الفبا تا هنر: شناخت انواع خطوط از آغاز تاکنون و قالب‌های خوشنویسی» با همکاری فرهنگستان هنر و شهرداری تهران اشاره کرد.
به 21 عنوان کتابی که در سال پیش منتشر شده، اشاره کردید. به نظر شما، از این میان، شاخص‌ترین کتاب‌ها، چه آثاری بوده است؟
به نظر من، شاخص‌ترین کتابی که در زمان ریاست من منتشر شد، کتاب بسیار خوب و معتبری در حوزه ایرانشناسی بود با نام «فرهنگ پهلوی» (واژه‌نامه پهلوی – پازند). این کتاب شرح واژه‌های زبان پهلوی است که با توجه به گنجینه ایرانشناسی که ما قبل از آن داشتیم، منتشر شد. بنده انتشار چنین کتابی را کار بسیار مهمی برای تاریخ فرهنگ ایران می‌دانم که می‌تواند یکی از مآخذ بسیار معتبر و ضروری مطالعات ایرانشناسی باشد.
کتاب شاخص دیگری که می‌توان از آن نام ببرم، «دانشنامه مهر و حکاکی در ایران» است که تمام مهرها و نشانه‌هایی که در واقع، همه نامه‌ها و اسناد از قدیم تا به امروز با آنها شناسایی می‌شده، در آن جمع‌آوری شده است. این اثر نتیجه 8 سال زحمت و تلاش محمدجواد جدی بوده است. از ارزش این اثر همین بس که گفته شود، زمانی‌که این کتاب زیر چاپ بود، 4 تا 5 اثر و سندی که سال‌ها در کتابخانه مجلس موجود بود و نمی‌دانستیم مربوط به چه کسی یا چه دوره‌ای است، را توانستیم از طریق یافته‌های این کتاب شناسایی کنیم و این نشان می‌دهد که این کتاب چقدر می‌تواند به شناسایی آثار ناشناخته که در کتابخانه‌ها و یا در جاهای دیگر وجود دارند، کمک رساند.
اثر دیگری که در این دوران منتشر شد و کتاب بسیار مهم و ارزشمندی است کتاب «ملحق نهج‌البلاغه» (احمد بن یحیی بن ناقه الکوفی) که مشتمل بر روایات و خطبات حضرت علی (ع) است که در نهج‌البلاغه وجود ندارد. این‌ها خطبه‌های ارزشمندی هستند که متعلق به 9 قرن قبل است و از استقبال بسیار خوبی هم در بیست‌و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب برخوردار شد.
شما کتابی را با عنوان «سیری در تاریخ فرهنگ و تمدن جهان» در دست تالیف داشته‌اید اما چاپ و انتشار آن به طول انجامیده است، داستان این کتاب چیست؟
این کتاب در واقع تقدیری بود از تدریسی که بنده نزدیک به یک سال در فرهنگستان علوم اسلامی داشتم که قرار بود مباحث مطرح‌شده در آن که در قالب نوار و به صورت شفاهی بیان شده بود، پیاده، مکتوب و با نظارت بنده، جزییات این مطالب و مباحث با معرفی کتاب‌های داخلی و خارجی که استفاده شده بود، مستندسازی شود و به علاوه یادداشت‌هایی را که من از قبل داشتم نیز به آن اضافه شود.
متاسفانه این کتاب با آن‌که یک سوم آن به پایان رسیده بود، به دلیل نیاز به بودجه و کمبود منابع مالی گروهی که این کار را انجام می‌دادند، متوقف شده است؛ چراکه این کار نیازمند اعتبار و بودجه گروهی است که این کار را شروع کرده‌اند و در آینده اگر شرایط بهتری از نظر تامین بودجه فراهم شود، این اثر را تا پایان اسفندماه به اتمام خواهیم رساند.
به غیراز این کار، آیا کتاب دیگری در دست تالیف دارید؟
در حال حاضر، دو کتاب دیگر به غیر از کار ناتمامی که ذکر آن رفت، در دست دارم و آن کتابی است به نام «ماهیت و هویت فرهنگی» که شامل مجموعه مباحثی است که من در طول شش سالی که در آلمان به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۴-۱۳۷۸) در قالب سخنرانی‌ها، دانشگاه‌ها، آکادمی‌ها و سایر مجامع علمی و فرهنگی انجام شده است که علاوه بر آن، مباحث و تحلیل‌های دیگری را خود به آن افزودم.
کتاب دیگر جستاری است در تاریخ و سیر فرهنگ ایران زمین که نکات بسیار کلیدی و مورد بحث و مناقشه‌ای را در آن‌جا مطرح کرده‌ام و تا پایان سال از سوی انتشارات متعلق به نهاد کتابخانه عمومی منتشر می‌شود.
جمعه ۲ خرداد ۱۳۹۳ - ۱۰:۲۸
نظر شما