وی درباره ویژگی پژوهش‌های استادش بیان کرد: فعالیت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی وی با صداقت آمیخته شده است، یعنی پژوهش‌هایش حاصل دسترنج مطالعاتی خودش است و کمتر به دسترنج دیگران اکتفا می‌کند و کمتر در نوشتارش از منابع استفاده شده است. فهرست کتاب‌هایی که به نامش ثبت شده حاکی از میزان تلاش و علاقه شخصی وی به پژوهش است به ویژه این‌که صفی‌نژاد پس از بازنشستگی نیز کتاب‌های زیادی را تالیف کرده و این مساله بیانگر این است که درباره وی استراحت و بازنشسته شدن مفهوم ندارد. هر وقت استاد را دیدم پشت میزش در حال مطالعه و تالیف است.
رفیعی‌فرد درباره میزان علاقه صفی‌نژاد به ایران اظهار کرد: استاد زمانی با استفاده از بورس تحصیلی به آلمان رفت اما بلافاصله برگشت و گفت: «نیازی به دانشگاه‌های خارج از کشور ندارم هر آن‌چه آنها می‌خواهند به من بیاموزند می‌دانم. بنده دکترایم را از میدان شوش گرفتم و خط سیاق را از کاسبان و بازاریان این میدان آموختم.» پس از آن برای آموزش و تدریس خط سیاق از آمریکا و آلمان برای وی دعوتنامه فرستاده شد اما صفی‌نژاد گرچه سفرهای متعددی به خارج از کشور داشته اما ماندن در ایران را به رفتن ترجیح داد. با این همه تالیفات استاد از جمله کتاب «بنه»، «طالب آباد»، «عشایر مرکزی» و «لوح‌های ایرانی» در خارج از کشور بیش از ایران انعکاس یافت.
پیوند میان نسل گذشته و آینده با شیوه سیاق‌خوانی
عمادالدین شیخ‌الحکمایی، سندشناس و پژوهشگر تاریخ درباره جواد صفی‌نژاد گفت: وی درباره قنات‌ها، سفرنامه‌ها، اسناد و تصحیح متون پژوهش و تحقیق کرده و از مهم‌ترین خدمات استاد این است که در عرصه‌هایی وارد شده که به نوعی نقش راهنمایی و پیامبری را ایفا کرده و به شکلی استراتژی راه را با کار عملی نشان داده و الگویی ارائه کرده است که با این نمونه، بقیه پژوهشگران مسیر را ادامه دادند. این‌که شخصی بتواند آن‌چه به صورت عملی آموخته در قالب یک طرح علمی بریزد و به دیگران به شیوه پژوهشی ارائه دهد کاری است که صفی‌نژاد در حوزه سیاق‌خوانی انجام داده است. وی تجربه شخصی‌اش را به صورت کتاب به کسانی که خواهان یادگیری شیوه سیاق‌خوانی هستند، عرضه کرده و به نوعی با این کار نقش واسطه میان نسل گذشته و امروز را ایفا کرده است.
وی ادامه داد: این همان پیوندی است که نسل امروز به آن احتیاج دارد؛ پیوندی که در پژوهش‌های وی دنبال شده است. همچنین انتشار اسناد و سیاق در کتاب «بنه» نیز به نوعی برای من یک راهنمایی بود که از طریق این کتاب مطالبی همراه با اسناد منتشر شده خواندم و باعث علاقه‌مندیم به سیاق شد. کتاب «کوششی در آموزش خط سیاق» وی راهنمای ارزشمندی برای اهل تحقیق در این زمینه است.
روستایی که مدیون پژوهش‌های صفی‌نژاد است
دکتر غلامرضا امیرخانی، معاون کتابخانه ملی نیز در این مراسم گفت: یکی از ویژگی‌های بارز صفی‌نژاد تواضعی است که حتی در عنوان کتاب‌های وی از جمله کتاب «کوششی در آموزش خط سیاق» می‌توان به وضوح دید. همچنین استاد احترام فوق‌العاده‌ای برای استادان و پیشکسوتان قائل بود و همواره از زنده‌یادان پروفسور محمدحسن گنجی، پدر جغرافیایی نوین ایران و دکتر نادر افشار نادری، مردم‌شناس به نیکی و احترام بسیار یاد می‌کند.
وی افزود: ما معمولا عادت کردیم که ایرانشناس را در حد و قواره خارجی‌ها ببینیم اما اکنون سال‌هاست که این ذهنیت تغییر کرده و در صدر ایرانشناسان داخلی نخست باید به زنده‌یاد دکتر ایرج افشار، سندشناس، کتابشناس و نویسنده اشاره کرد و بعد از آن اگر کسی برگزیده این عنوان باشد که تمام ایرانیان را با مراجعات میدانی شناسایی و مورد تحقیق قرار داده است کسی جز جواد صفی‌نژاد نیست. گواه این مدعا اطلاعاتی است که استاد درباره روستای طالب آباد در کتابش «مونوگرافی روستای طالب آباد» ارائه داد و اکنون از این روستا جز یک تابلو چیزی باقی نمانده و ما هرچه اطلاعات درباره این روستا داریم از پژوهش‌های وی است.
امیرخانی عنوان کرد: جنبه دیگر استاد اطلاعات و دانسته‌هایش در کتابشناسی است. این دامنه وسیع کتابشناسی در کتابخانه پربار وی متبلور است به طوری که در این کتابخانه ارزشمند کتاب‌هایی در حوزه مردم‌شناسی وجود دارد که حتی در کتابخانه ملی نیز دیده نمی‌شوند.
بی‌اعتنایی دولتی‌ها به کتاب تازه صفی‌نژاد
همچنین رضا یکرنگیان، مدیر انتشارات خجسته یکی دیگر از سخنرانان مراسم بود که به ذکر ویژگی‌های صفی‌نژاد پرداخت و بیان کرد: بیش از 40 سال است که در خدمت جواد صفی‌نژاد هستم. وی یکی از کسانی بود که مرا تشویق به نوشتن کرد. نوشتن و پژوهشی که اصرار به ژرف‌بینی عمیق دارد. همچنان که زمانی کتابی را در دست تالیف و انتشار دارد در غنای مطالب آن بیش از اندازه می‌کوشد. مانند کتاب «ایل بهمئی» را که در حال انتشار داشت، هر روز می‌آمد و یک اعلام به فهرست آن اضافه می‌کرد و تا آخرین لحظه در حال افزودن مطلب به این کتاب بود. کتاب گرانبهایی که به تازگی منتشر شده و حاوی اطلاعات ارزشمندی از ایلات و عشایر ایران است اما مورد توجه سازمان امور عشایر ایران قرار نگرفت و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز نسخه‌ای از آن نخرید که این کم لطفی مسئولان امر جای افسوس و دریغ دارد.
وی افزود: هر وقت از وی مطلبی را پرسید‌ه‌ام سریع یک منبع به من معرفی می‌کند و می‌گوید بیا این کتاب را بخوان. کتاب‌هایی که در کنج کتابخانه وسیع وی چیده شده‌اند در همه زمینه‌ها عناوینی به چشم می‌خورد. علاوه بر این به نظرم وی استادی است که استاد می‌سازد. البته نه از نوع استادهای کنونی که نمی‌توانند یک پارگراف کتابشان را به درستی ببندند و اطلاعات جدیدی در رشته‌ای که تدریس می‌کنند به دیگران بیاموزند.
صفی‌نژاد در دو مساله آب و ایلات تمرکز کرد
محمدتقی امامی‌خوئی، استاد تاریخ دانشکده ادبیات تاریخ دانشگاه تهران با اشاره به سابقه آشنایی با صفی‌نژاد گفت: آشنایی من با استاد به سال 1346 برمی‌گردد. زمانی که وی در دانشکده علوم اجتماعی تحصیل می‌کرد و غلامحسین صدیقی، رئیس دانشکده علوم اجتماعی بود. دانشکده‌ای که سرآمد همه دانشکده‌ها به‌شمار می‌آمد. در زمانی که در جامعه مشکلات اجتماعی بسیاری وجود داشت. شاگردان دکتر صدیقی از جمله صفی‌نژاد برای حل مشکلات مردم به شهرهای مختلف از جمله تبریز رفتند. صفی‌نژاد نیز با تمرکز بر دو مساله آب در روستاها و ایلات به پژوهش و تحقیق پرداخت.
وی ادامه داد: صفی‌نژاد یکی از نخستین کسانی بود که در دو مساله آب و ایلات تمرکز کرد. ایلات یکی از شاخصه‌های اصلی تاریخ ایران را از باستان تا پهلوی تشکیل می‌دهند. اساس حکومت‌ها را ایلات تشکیل داده‌اند اما متاسفانه در شناسایی این هسته‌های اصلی حکومت ایلاتی در ایران تا قبل از صفی‌نژاد پژوهش محکم و مدونی انجام نشده بود.
صالحی امیری در مقابل پژوهش‌های «جواد صفی‌نژاد» سر تعظیم فرو می‌آورد
دکتر رضا صالحی‌امیری، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در این مراسم گفت: کتابخانه ملی با تغییر سنت تقدیر از مفاخر و بزرگانی که در حال حاضر زنده نیستند و تقدیر از بزرگان و مفاخری که اکنون در حیات هستند این سنت را پیش می‌گیرد که بزرگداشت و پاسداشت پژوهشگران و اندیشمندان در زمان حیات آنها انجام شود. من به عنوان یک عضو کوچک از حوزه اهل قلم در برابر تلاش‌های استاد صفی‌نژاد سر تعظیم فرود می‌آورم و حس ارادت من به این استاد وقتی بیشتر شد که آثار ارزنده‌ای از وی در حوزه مردم‌شناسی مشاهده کردم؛ چراکه همه می‌دانند پژوهش و تحقیق در این حوزه کار سنگینی است.
وی ادامه داد: من در یک پروژه قوم‌شناسی از نزدیک با تغییر و تحولات ایلات برخورد کرده‌ام؛ ایلاتی که در جای جای ایران زمانی قدرت‌نمایی می‌کردند. خسروخان قشقایی در فارس، شیخ خزئل در جنوب و سایر خوانین ایلات قسمتی از ایران را در دست داشتند و به نوعی از حکومت مطلق برخوردار بودند و تنها به شاه خراج می‌دادند. این وضعیت تا جنبش مشروطه ادامه داشت و هیچ کس هم توان ورود به این حوزه را نداشت.
صالحی‌امیری اظهار کرد: به نظر می‌رسد در مجموعه آثار استاد صفی‌نژاد به بررسی تحولات ایلات توجه شایانی شده است ایلاتی که در زمان مشروطه کمرنگ می‌شوند و اینجاست که پدیده دولت و ملت شکل می‌گیرد ارتباط ما با دنیا محکم می‌شود راه و راه‌آهن پدید می‌آید و ایلات دستخوش تغییر می‌شوند. تغییری که به نوعی این پژوهشگر به بازشناسی آن همت گمارده و مناسبات فرهنگی و اجتماعی عشایر را مورد توجه عمیق قرار داده است. من به عنوان یک شاگرد در مقابل ایشان تعظیم و کرنش می‌کنم.
مراسم نکوداشت دکتر جواد صفی‌نژاد، سه‌شنبه 8 مهرماه به کوشش انجمن ایرانی تاریخ در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد. در این مراسم حمیرا محب‌علی، شعری در وصف وی خواند و فیلم مستندی از فعالیت‌های پژوهشی استاد با کارگردانی منوچهر مشیری نمایش داده شد و در پایان مراسم نیز از طرف کتابخانه ملی لوح تقدیری به صفی‌نژاد اهدا شد.
نظر شما