خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- ماهرخ ابراهیم‌پور: مراسم اعطای دومین جایزه گنجینه پژوهشی زنده‌یاد ایرج افشار، سپرده به مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) با موضوع کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانش‌شناسی و علم اطلاعات چهارشنبه 16 مهرماه در تالار امیرالمومنین(ع) این مرکز با سخنرانی سیدمحمدکاظم بجنوردی، سیدعبدالله انوار، کامران فانی، نورالله مرادی و برنده دومین دوره جایزه این گنجینه (فریبا افکاری) برگزار شد.
تلاش دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برای زنده نگه داشتن نام ایرج افشار
در این مراسم نخست سید محمدکاظم موسوی‌بجنوردی گفت: ما درباره گنجینه پژوهشی زنده‌یاد ایرج افشار تمام تعهداتی را که داشته‌ایم تا امروز انجام دادیم و بقیه تعهداتمان را چه در امروز و چه در آینده نیز تمام و کمال انجام خواهیم داد. مجموعه گنجینه عظیم افشار که به این مرکز سپرده شده است بیش از 21 هزار جلد کتاب، مجله، عکس، سند و یادداشت‌های بسیار مهمی را در برمی‌گیرد که ما عزم و تلاش داریم همه زمینه‌های این مجموعه را که یادگار گرانبهای افشار است مورد پژوهش و مطالعه قرار دهیم.
وی افزود: در گنجینه افشار عناوین مقالات فارسی است که وی آنها را فهرست‌برداری کرده است و تقریبا 6 جلد از این فهرست‌بندی مقالات را در زمان حیاتش منتشر کرد و زمانی که وی به عنوان مشاور عالی مرکز و عضو عالی دانشنامه فرهنگ مردم ایران به مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی پیوست، ما چاپ این فهرست مقالات را ادامه دادیم و 4 مجلد از این فهرست مقاله‌ها را منتشر کردیم و 4 جلد دیگر از همین مجموعه آماده چاپ است که حتی بعد از درگذشت وی ترجیح دادیم با نام خود، ایرج افشار چاپ شود. تلاشی که قصد دارد نام وی را زنده نگه دارد.
افشار پایه‌گذار فهرست‌نگاری نسخه خطی به شیوه جدید
سید عبدالله انوار، سندپژوه و نسخه‌شناس نامدار دیگر سخنران این مراسم بود که با اشاره به تلاش‌های ایرج افشار در فهرست‌بندی نسخ خطی عنوان کرد: به جرات می‌توانم بگویم افشار یکی از پایه‌گذاران فهرست‌نگاری نسخه خطی به شیوه جدید در ایران بود. وی در زمان ریاستش بر کتابخانه ملی کار برگه‌ای برای نسخ خطی این کتابخانه طراحی کرد و با این شیوه، فهرست‌نگاری خطی را از قید سلیقه شخصی فهرست‌نگاران رهایی بخشید و فهرست‌بندی در این حوزه را متکی بر خود نسخه خطی کرد تا دیگر میل و سلیقه فهرست‌نگاران در آن دخیل نباشد.
وی در ادامه با اشاره به برنده دومین جایزه پژوهشی گنجینه ایرج افشار اظهار کرد: تا آن‌جا که از نحوه زندگی و شیوه رفتاری خانم افکاری اطلاع دارم وی تلاش بسیاری در شناساندن نسخ خطی انجام داده و به واقع در این کار به نوعی محو شده است و جز این حیطه مشغولیات دیگری نداشته است. شواهد حاکی از آن است که وی مدت‌ها درباره نسخ خطی پژوهش کرده و در این باره یا نوشته یا خوانده است که حاصل این تلاش در پایان‌نامه پربار این بانوی فرهیخته قابل مشاهده است.
کتابداری جديد ایران مدیون ایرج افشار است
کامران فانی، نویسنده، مترجم، کتابشناس و کتابدار درباره شخصیت برجسته افشار با تاکید بر نقش تاثیرگذار وی در فرهنگ ایران اظهار کرد: وی بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ماندگار کشورمان است، شخصیت برجسته‌ای که نقش سترگش در جلوه‌های فرهنگ ایرانی فراموش نشدنی است.
وی ادامه داد: شاید کمتر کسی اطلاعات ایرانشناسی افزون‌تری از افشار داشته باشد این در حالی بود که در دوره معاصر سه تن احاطه کامل بر پژوهش‌های ایرانشناسی داشتند. نخست علامه محمد قزوینی که با وجود 30 تا 40 سال اقامت در خارج از ایران اطلاعات بسیار مبسوطی از پژوهش‌های ایرانشناسی داشت، سپس مجتبی مینوی که از همه پژوهش‌های ایرانشناسی در سرتاسر دنیا آگاهی داشت و سرانجام ایرج افشار که هر گوشه دنیا که درباره ایران پژوهش و تالیف می‌شد، وی از آن مطلع بود. با این همه جای بسی تاسف است که برای وی جایگزینی سراغ نداریم.
این مترجم و کتابشناس بیان کرد: افشار در تمام حوزه‌ها پژوهش و تالیف کرد. با این همه فقط یک شغل در سرتاسر عمرش داشت و آن کتابداری بود. وی نخسین بار کتابدار کتابخانه دانشکده حقوق و بعد از آن رئیس کتابخانه ملی شد. اما با این همه اغلب اوقات عمرش را در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران می‌گذراند. کتابداری که به شغلش افتخار می‌کرد و کتابداری جديد ایران به نوعی مدیون وی است.
پایان‌نامه افکاری؛ پایان‌نامه‌ای درخشان
دکتر نورالله مرادی، کتابدار و ویراستار برجسته با اشاره به تعداد پایان نامه‌هایی که به دومین جایزه گنجینه پژوهشی افشار ارسال شده بود گفت: امسال پس از اعلام فراخوان مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی 21 عنوان پایان نامه دکتری در حوزه کتابداری به این مرکز ارسال شد. نگاهی حتی شتابزده به پایان نامه‌های دریافتی یاسی را بر هیات انتخاب کننده جایزه گنجینه مستولی کرد. در برخی از پایان‌نامه‌ها به شکل ماهرانه راه حلی برای مسائلی که در کتابداری ما وجود ندارد، ارائه شده بود که به نظرم عمر این پایان‌نامه‌ها هم کوتاه است.
وی با اشاره به درخشان بودن برخی پایان‌نامه‌ها افزود: برخی از این پایان نامه‌های دریافتی دارای مطالب درخشانی بود که به حل بعضی مشکلات کتابداری ما کمک می‌کرد و به فرهنگ ایرانی اسلامی نیز مدد می‌رساند. اما مهمترین پایان نامه، پایان نامه فریبا افکاری با عنوان «روش‌شناسی فهرست‌نگاری نسخ خطی ایرانی اسلامی» که سیر فهرست نگاری نسخ خطی را در ایران و اروپا مدنظر قرار داده بود، توجه هیات را جلب کرد و پس از بررسی به عنوان پایان نامه برتر، جایزه دومین گنجینه پژوهشی ایرج افشار انتخاب شد.
ایران، رکوردار بیشترین فهرست‌نگاری نسخ خطی
فریبا افکاری پس از اعلام نامش به عنوان برگزیده دومین گنجینه پژوهشی ایرج افشار گفت: در این فهرست‌نگاری که قریب به 85 سال پیشینه دارد و من آن را سیاحتنامه‌ای در جهان نسخ خطی می‌نامم با بزرگان بسیاری از استادی در مشهد گرفته تا احمد منزوی در پاکستان و با استاد حایری در کتابخانه مجلس شورای اسلامی و استاد عبدالله انوار که نخستین کاربرگه فهرست‌نگاری ایران را تنظیم کرده است همسفر شدم.
وی در ادامه عنوان کرد: در این سیر فهرست‌نگاری دریافتم بیشترین فهرست‌نگاری در ایران تهیه شده و کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی بسیاری در جهان مفتخر به نسخه‌های خطی ایرانی است. فهرست‌نگاران بزرگی همچون محمدتقی دانش‌پژوه، توفیق سبحانی، ایرج افشار و اشکوری نسخه‌های خطی را از کشورهایی مانند هند، ترکیه، پاکستان، مصر و آمریکا با زحمت بسیار شناسایی و فهرست‌بندی کردند. همچنین در این پژوهش متوجه شدم نخستین بانوان فهرست‌نگار در جهان دو بانوی ایرانی، بدری آتابای و فخری راستکار بودند و دانش‌پژوه بی‌شک پرکارترین نسخه‌شناس و فهرست‌نگار جهان است زیرا وی بیشترین تعداد فهرست‌بندی نسخ را از آن خود کرده است.
در بخشی از مراسم سه خاطره از زنده یاد ایرج افشار که قبلا در سایت «ایبنا» منعکس شده بود توسط حمیدرضا افسری، مشاور فرهنگی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی خوانده شد. در پایان مراسم نیز دومین جایزه گنجینه پژوهشی ایرج افشار از سوی سیدمحمد کاظم بجنوردی و کامران فانی به نیابت از بنیاد موقوفات محمود افشار به فریبا افکاری اهدا شد. علاوه بر این از سوی علیرضا مختارپور، رئیس نهاد کتابخانه‌های عمومی لوحی برای افکاری در نظر گرفته شده بود که متولیان، معاون وی آن را به برنده دومین جایزه پژوهشی گنجینه ایرج افشار پیشکش کرد.
نظر شما