به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بررسی وضعیت کمّی و کیفی کتاب‌های سینمایی و میزان پاسخ‌گویی آنها به نیازهای روز سینمای ایران، موضوعی است که طی گفت‌وگوهایی با اهالی حرفه‌ای سینما از کارگردانان و فیلمبرداران دنبال کرده‌ایم.
محدود بودن تعداد کتاب‌های تخصصی و اشکالات فاحش در ترجمه‌ها، نبود بسترهای مناسب برای تالیف تجربیات پیشکسوتان و نیز ابراز بی‌نیازی سینماگران به مطالعه و پیگیریِ تازه‌های کتاب‌ها، از مهم‌ترین موضوعاتی بودند که در گفت‌گوهای قبلی این پرونده به تفصیل مورد بررسی قرار گرفتند.
جداییِ انکارناپذیر محتوای کتاب‌های موجود از فضای عملی و واقعی سینمای ایران و بی‌ارتباطی ساختار تولید سینمای ایران با نظریه‌ها و ساختارهای سینمای جهان از مهم‌ترین موضوعات بیان شده در گفت و گوی ایبنا با منیژه حکمت است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کتاب‌های تخصصی سینما را که در ایران منتشر می‌شوند دنبال می‌کنید؟
قبلا پیگیر بودم و کتاب‌های مربوط به نورپردازی و مستندسازی و فیلم‌نامه‌نویسی و... را مطالعه می‌کردم اما در سال‌های اخیر نه. زیرا چیزی که در این کتاب‌ها از تجربه کارگردانان، تهیه‌کنندگان سینمای دنیا نوشته می‌شود با ساختارهای سینمای ایران هم‌خوانی ندارد.
خواننده باید بداند که ساختار تولید ایران پیچیدگی‌های خودش را دارد و ذهنیتی که در آن کتاب‌ها وجود دارد برای سینمایی که حقیقتا یک صنعت تعریف می‌شود، مناسب است. در ایران چنین تعریفی از سینما وجود ندارد. در نتیجه برای بهره‌بردن از این کتاب‌ها باید بخشی از مباحث آنها را گرفت و به ساختارهای تولید و فیلمسازی در ایران تزریق کرد.
کتاب‌هایی که به موضوعات سینما به مثابه هنر می‌پردازند، کمک فکری زیادی برای هنرمندان سینماگر خواهند بود ولی وقتی پای مباحث ساختاری به میان می‌آید هیچ وقت آن تئوری‌ها جواب نمی‌دهند.
در ایران افرادی با سلیقه‌های خودشان درباره فیلم‌ها نظر می‌دهند و سانسور می‌کنند و به همین دلیل فیلمساز ما در دنیای آزاد قدم نمی‌زند. در سینمای ایران چرخه‌ای وجود دارد که اجازه نمی‌دهد تهیه‌کننده و یا کارگردانِ حرفه‌ای حق انتخاب داشته باشند.
بنابراین در سینمای موجود برنامه‌ریزی نمی‌توان کرد. رانت، قدرت غالب است و امکانات ویژه برای آنهایی است که رانت دارند. بازار عرضه و تقاضا هم وجود ندارد. بازار بر اساس رانت است.
به طور کلی سینمای ما ربطی به سینمای دنیا ندارد و به همین دلیل این کتاب‌ها جدای ارزش محتوایی‌شان هیچ ربطی به سینمای ایران نمی‌توانند داشته باشند.
در دورانی که اولین تجارب تهیه‌کنندگی و تولید خود را با فیلم‌های «شبیخون» و «دختری با کفش‌های کتانی» سپری می‌کردید، آیا رجوعی به منابع کتابی داشتید؟
خیر من واقع‌بین هستم و خودم را گول نمی‌زنم. شاید کتاب‌هایی را بخوانم که از مسیر سینمای دنیا مطّلع شوم ولی آن کتاب‌ها هیچ کارکردی برای من در تولید، تهیه‌کنندگی و کارگردانی نداشته‌اند.
یعنی منکر تاثیر و اهمیت کتاب‌های سینمایی هستید؟
کتاب‌ها در آن بخشی که به تکنیک مربوط می‌شوند حتما کاربردی و موثر خواهند بود زیرا مباحث تکنیکی وارد بازی‌های خاص سینمای ایران نمی‌شوند.
ولی در موضوعات ساختاری سینما هیچ مبحثی از نظریات جهانی را در سینمای ایران نمی‌توان اعمال کرد.
با توجه به نیازهای روز سینمای ایران چه پیشنهادهایی برای ترجمه و تالیف کتاب‌ها دارید؟
در هر دوره مدیریت باید یک سری کتاب‌ها ترجمه شوند. هر مدیری اما و اگرهای خودش را دارد. ما در یک ساختار معیوب و پیچیده کار می‌کنیم و به همین دلیل فکر نمی‌کنم بتوانیم برداشت درست و مفیدی از ترجمه نظریات داشته باشیم.
من جز در بخش متون فنی و تکنیکی پیشنهادی ندارم و فکر می‌کنم ناگزیر باید سینمای بومی خودمان را به همین صورتی که هست ادامه دهیم.
در کارهای اخیرتان اطلاعات تخصصی مورد نیاز خود را از چه طریقی به‌دست می‌آوردید؟
بیشتر فیلم می‌بینم و برای کارهایم عموما از تحقیقات میدانی استفاده می‌کنم. پرسوناژهای خود را در فضاهای کاری‌ام انتخاب می‌کنم و در همان فضاها نوع لباس‌ها و رنگ نماها و نورها را پیدا می‌کنم.
فکر می‌کنید در سینمای ایران هنرمندانی هستند که تجارب جریان‌ساز جدّی دارند اما دستی در تالیف آن تجارب نداشته‌اند؟
سینمای ما استادان بزرگی دارد که ما از تجربیات آنها محروم شده‌‌ایم. بیضایی، تقوایی و کیارستمی همگی در کار خود استاد هستند. باید از خود آنها پرسید که چرا تالیف نمی‌کنند.
چرا در فضای نشر ایران مباحث زیبایی‌شناسی در تفکیک کامل از مباحث تکنیکی مطرح می‌شوند و مثلا کتابی وجود ندارد که کارگردانی در ژانر خاصی را بررسی کرده باشد؟
هیچ کارگردانی از روی کتاب، کارگردان نمی‌شود. کارگردانی یک ژن است، یک دیدگاه و یک تفکر است که در تلفیق با صنعت قرار می‌گیرد. کتاب‌ها شاید جهت فکری برای ما ایجاد کنند ولی از روی کتاب کسی کارگردان نمی‌شود.
آیا دلیل اصلی این‌که سینمای ایران فاقد نظریه است، آن نیست که فیلمسازان ایران هیچ‌گاه به شکلی مستمر نظریه‌های جهان را دنبال نکرده‌اند؟
نظریات فیلمسازی فقط به منظور آگاهی فیلمسازان هستند. کسی که وارد عرصه خلاقیت و جریان‌سازی در سینما می‌شود حتما فلسفه، روانشناسی، مردم‌شناسی و...می‌داند و به شرایط سرزمینش اشراف نسبی دارد. شاید تفکرات دیگران به او کمک کنند اما در نهایت او دیدگاه خودش را خواهد داشت. من فکر می‌کنم سینمای ایران فیلمسازان جریان‌ساز داشته و دارد.
در حال حاضر عمده مطالعات شما را چه موضوعاتی تشکیل می دهند؟
رمان، جامعه‌شناسی، تاریخ و به ویژه داستان‌های کوتاه را دنبال می‌کنم .
فکر می‌کنید نیاز اصلی سینمای ایران را انتشار چه نوع کتاب‌هایی پاسخ می‌دهد؟
اول از همه باید ادبیات بخوانیم، باید قصه را بشناسیم، تاریخ و جامعه‌مان را بشناسیم. این حوزه‌ها در اولویت قرار دارند زیرا تکنسین‌های حرفه‌ای کم نیستند که بتوانند از عهده کاری که از آنها می‌خواهیم به خوبی بر بیایند. تمامی تکنیک‌ها باید در خدمت تفکّر کارگردان باشد.
به نظر شما سینماگران ایران مطالعات کافی در حوزه های کاری خود دارند؟
خیر.این مساله از کیفیت قصه‌های فیلم‌های ما به خوبی پیداست. تیراژ کتاب‌ها هم به خوبی این مساله را توضیح می‌دهند.
منيژه حكمت متولد 1341 از سال 1372 فعالیت خود را در سینمای ایران شرع کرد و تا کنون در بیش از 25 فیلم سینمای در زمینه‌های کارگردانی، نویسندگی، تهیه‌کنندگی، مدیریت‌تولید، برنامه‌ریزی و طراحی‌صحنه فعالیت داشته است. فیلم‌های «سه‌زن»، «زندان زنان» و «لالایی» کارگردانی‌های وی و «شهر موش‌ها 2»، «ورود آقایان ممنوع» و «صداها» از مهم‌ترین فعالیت‌های او در زمینه تهیه‌کنندگی هستند.
مروری بر دیگر مطالب پرونده:
پور صمدی: فیلمبردار باید شعربخواند، نقاشی ببیند و فلسفه بداند/ تنازع بقا فرصتی برای اندیشیدن نگذاشته است!
دُرّی: سینمای ما تقلید می‌کند درنتیجه چیزی برای تالیف ندارد
مجیدی: نیازهای سینمای ما با ترجمه کتاب‌های پرفروش تخصصی رفع نمی‌شوند/ مترجمی روی پروژکتور «درِ طویله»گذاشته بود!
خضوعی ابیانه: کتاب‌های تخصصی ترجمه‌شده برای حرفه‌ای‌ها کهنه هستند
اسفندیاری: سینماگران برای مطالعه کتاب‌های فنی و تکنیکی احساس نیاز نمی‌کنند
زرین دست: کتاب‌های منتشر شده در ایران را دنبال نمی‌کنم/ تکنولوژی دیجیتال نیاز به مطالعات فنی را کم کرده است
پوراسماعیلی: جای خالی منابع زیبایی‌شناسی در پیوند با مباحث تکنیکی مشهود است
تقی‌پور: آشنایی درست اهالی سینما با دانش‌های فنی و تکنیکی باعث کاهش هزینه‌های تولید می‌شود
چهارشنبه ۳۰ مهر ۱۳۹۳ - ۱۳:۰۰
نظر شما